قدس آنلاین: برای همین هم هست که آستان قدس رضوی، دارای بزرگ‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه‌هاست. اگرچه غنای کتابخانه‌های آستان قدس رضوی میراث ارادت دیرسال عاشقان این صحن و سراست اما حفظ روزآمدی آن محتاج تلاش‌های جمعی از اصحاب فرهنگ است.
برای تهیه گزارش از نحوه خریداری و چگونگی تأمین کتاب در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، به سراغ رئیس اداره خدمات کتابداری سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد این آستان مقدس می‌روم که در طبقه زیرین ساختمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی مستقر است. اتاق رئیس اداره خدمات کتابداری یک اتاق دلباز است. به هر طرف که نگاه می‌کنم، بسته‌های بزرگ کتاب را می‌بینم که روی میزها چیده شده‌اند. کتاب‌ها حکایت از یک سفر دارند؛ سفری که از چاپخانه آغاز شده و به کتابخانه ختم خواهد شد. این سفر دور و دراز گاهی هم از مسیر نمایشگاه می‌گذرد.
اداره‌ای برای به‌روزرسانی موجودی کتابخانه‌ها
رئیس اداره خدمات کتابداری سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی می‌گوید: وظیفه اداره خدمات کتابداری با همکاری واحدهای زیرمجموعه خود، سفارش و فراهم‌آوری کتاب‌های فارسی و عربی، لاتین، منابع سمعی و بصری و الکترونیکی، اهدا و مبادله، بررسی و تکمیل مجموعه به طور متمرکز به انتخاب، سفارش و فراهم‌آوری منابع اطلاعاتی شامل انواع کتاب‌های فارسی و عربی، خارجی (زبان‌های لاتین، اردو و غیره)، مواد سمعی و بصری، منابع الکترونیکی (VCD،CD،DVD) و نقشه برای بخش‌ها و تالارهای کتابخانه مرکزی، کتابخانه‌های تخصصی سازمان، کتابخانه‌های شهر مشهد و کتابخانه‌های خارج از شهر مشهد وابسته به آستان قدس رضوی است.
عیسی اختری طوسی ادامه می‌دهد: همچنین با بهره‌گیری از فهرست‌نویسان متخصص با گرایش‌های زبان فارسی، عربی و انگلیسی، مسئولیت سازماندهی منابع و کتاب‌ها را بر اساس نظام رده‌بندی استاندارد بین‌المللی (به اصطلاح به نام دهدهی دیوئی) بر عهده دارد. شناساندن یک اثر به خواننده و نیز سازمان دادن کتاب‌ها به نحوی که بازیابی سریع و راحت را مقدور سازد از اهداف دیگر این اداره است. سازماندهی یا فهرست‌نویسی کتاب‌ها شامل: فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسه، روسی و اردو همچنین سازماندهی مواد غیرکتابی شامل: سی‌دی، وی‌سی‌دی، دی‌وی‌دی، نقشه و آماده‌سازی کتاب‌ها و سایر منابع شامل تولید، نصب بارکد و برچسب، بسته‌بندی و ارسال منابع به بخش‌ها و کتابخانه‌های وابسته درون شهری و برون شهری و کتابخانه‌های تخصصی سازمان از وظایف این اداره به شمار می‌رود.
کتاب‌های مورد نیاز چطور تهیه می‌شوند؟
اختری طوسی با تشریح دو شیوه مجموعه‌سازی و فراهم‌آوری کتاب برای سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأکید می‌کند: تهیه و خرید کتاب براساس آیین‌نامه‌ها، سیاست‌های خرید و اساس‌نامه سازمان با شرکت در نمایشگاه‌ها، حضور مستقیم در بازارهای نشر و توسط کارگزاران، نخستین راه تهیه کتاب‌ها در این مجموعه به شمار می‌رود. وی همچنین دریافت منابع اهدایی و وقفی که ارادتمندان به ساحت حضرت رضا(ع) سالیانه از مجموعه‌های شخصی به آستان قدس رضوی هبه می‌کنند را دومین روش تأمین منابع کتابخانه‌های آستان قدس رضوی عنوان می‌کند.
رئیس اداره خدمات کتابداری این سازمان می‌گوید: این اداره با فرستادن گروه یا گروه‌های خرید به نمایشگاه‌های مختلف کشور و حضور مستقیم در بازارهای نشر، در مسیر غنای منابع کتابخانه‌های این سازمان فعالیت می‌کند.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: یکی از نمایشگاه‌هایی که هر ساله سازمان در آن حضور پررنگی دارد و با شرکت در آن منابع جدید بازارهای نشر را تهیه می‌کند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است و توسط کارشناسان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی با حضور در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در اردیبهشت سال 1398 افزون بر 45 هزار نسخه منابع چاپی، دیداری، شنیداری و الکترونیکی در موضوعات علوم اسلامی، علوم انسانی، تاریخ، ادبیات، علمی، ایران‌شناسی و... خریداری شده است.
اختری طوسی توضیح می‌دهد: کتاب‌های خریداری شده به زبان‌های مختلفی همچون فارسی، عربی، لاتین برای کتابخانه مرکزی و کتابخانه‌های تخصصی سازمان خریداری شده است و بیش از 41هزار نسخه کتاب فارسی، افزون بر 2هزار و 300 نسخه کتاب عربی، بیش از 720 نسخه کتاب لاتین، حدود یک هزار حلقه منابع شنیداری و دیداری و... از این نمایشگاه خریداری شده است.
این مقام مسئول در خصوص اولویت خرید این منابع، می‌گوید: با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته در زمینه اولویت خرید منابع، پس از مخزن چاپی و با توجه به موضوع کتاب‌ها، کتابخانه‌های تخصصی سازمان در اولویت بوده و با بررسی منابع در سامانه‌های موجود، سعی شده از خرید منابع تکراری جلوگیری شود.
وی اضافه می‌کند: همچنین خرید برای کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی، با توجه به کمیته انتخاب کتاب و بر اساس بودجه‌ریزی کتابخانه‌های وابسته در دستور کار قرار گرفته است.
کتاب‌ها در قالب 9 گروه خریده می‌شوند
وی می‌افزاید: کارشناسان و مشاوران سازمان همین امسال به منظور تهیه منابع مورد نیاز کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در قالب گروه‌های خرید گوناگون در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حاضر شده و در قالب 9 گروه خرید با هدف خرید کتاب‌های فارسی عمومی و دانشگاهی، عربی، لاتین، منابع دیداری و شنیداری، کودک و نوجوان، درسی و کمک درسی، دیجیتال و مطبوعات، کتاب‌های مورد نیاز را فهرست کرده و خریده‌اند. این کار هم طبیعتاً در راستای غنای مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و همچنین برطرف کردن تقاضاهای مراجعان به خصوص نیازهای محققان و پژوهشگران کتابخانه‌ها در این نمایشگاه انجام شده است.
اختری طوسی ادامه می‌دهد: خریداری کتاب‌هایی مرتبط با موضوع کتابخانه‌های تخصصی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که به تازگی منتشر شده است، پس از تهیه منابع مورد نیاز مخزن چاپی کتابخانه مرکزی در اولویت بعدی این گروه‌ها قرار دارد.
وی بیان می‌کند: کارشناسان خرید منابع مطالعاتی سازمان با دقت بسیار و به صورت هدفمند و پس از جست‌وجو و بررسی منابع در سامانه‌های سازمان به منظور جلوگیری از خرید منابع تکراری، بر پایه اساس‌نامه، آیین‌نامه مجموعه‌سازی، سیاست‌گذاری‌های خرید و کمیته انتخاب منابع، اقدام به خریداری منابع چاپی و دیجیتال مورد نیاز می‌کنند.
رئیس این اداره اظهار می‌دارد: همچنین در انتخاب منابع؛ نظرات کتاب‌شناسان باتجربه و کارشناسان باسابقه و مشاوران سازمان، نیازهای مراجعان، تخصصی بودن کتابخانه‌ها و گستردگی و اهمیت محیط‌های کتابخانه‌ها در نظر گرفته می‌شود.
*سرنوشت کتاب‌ها پس از خرید چه می‌شود؟
رئیس این اداره درباره مراحل بعد از رسیدن کتاب‌ها از نمایشگاه به سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی می‌گوید: پس از دریافت این منابع در محل سازمان کتابخانه‌ها، نسبت به بازگشایی بسته‌بندی آن‌ها اقدام شده و پس از ثبت، فهرست‌نویسی، سازماندهی و آماده‌سازی، برای استفاده محققان، پژوهشگران، و مراجعان به کتابخانه مرکزی و کتابخانه‌های تخصصی سازمان ارسال می‌شود.
اختری طوسی یادآور می‌شود: از هر عنوان کتاب حداکثر سه نسخه تهیه شده است که دو نسخه برای مخزن چاپی و یک نسخه برای کتابخانه‌های تخصصی سازمان در صورتی که موضوع آن مرتبط باشد، ارسال می‌شود.
مطابق گفته‌های این مقام مسئول، بیش از 20هزار نسخه از کتاب‌های جدید خریداری شده از نمایشگاه بین‌المللی تهران در سال جاری در موضوعات علوم اسلامی، اهل بیت(ع)، امام رضا(ع) و علوم وابسته و حدود 15هزار نسخه کتاب‌های علمی و دانشگاهی و بقیه هم کتاب‌های جدید عربی و لاتین، درسی و کمک درسی و کودک و نوجوان است.
رئیس اداره خدمات کتابداری متذکر می‌شود: مطابق ضوابط و دستورعمل‌های ابلاغی و در راستای افزایش هماهنگی و هم‌افزایی بیشتر، تمامی کتاب‌های جدید تهیه شده توسط این اداره از نمایشگاه بین‌المللی تهران در سال جاری با همکاری انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) انجام گرفته، به طوری که پرداخت هزینه‌های کتاب‌های خریداری شده و انتقال از نمایشگاه (تهران) تا سازمان کتابخانه‌ها در مشهد توسط شرکت به‌نشر صورت گرفته است.
نظر شما