امروزه شــاهد بیشــترین تنوع در مواد مخدر و روانگردان هستیم به همین دلیل اســت که نگرانی از این موضوع جهان شمول، مبارزه با این پدیده شوم را بــه ضرورتی بین‌المللی تبدیل کرده اســت و از اصول پذیرفته شــده در سیاست‌های تقنینی بیشتر کشورها ایجاد محدودیت قانونی در مقابل اعمالی است که در مقابل آزادی بشر تضمین‌کننده سلامت و امنیت فردی و جمعی باشد.

با استناد بر همین مهم اگر رفتاری با قانون رسمی یا معیارهای عرفی یک جامعه مغایر باشــد یا به اخلاق حســنه در جامعه خدشه وارد کند و یا بهداشت روانی و ســلامت جامعه را به مخاطره بیندازد مورد برخورد قانونی قرار میگیرد.

 بنابراین با نگاهی به آسیب‌های مواد مخدر و روانگردان به عنوان صدرنشین آســیب‌های اجتماعی ، می توان تمامی مبانــی موجه ایجاد محدودیت‌های قانونی را در جرایم مرتبط با مواد مخدر احصا کرد.

 انواع مواد مخدر و روانگردان ها به ســلامت انسان‌ها به صورت جدی آسیب وارد میکند و فرد در زمان اســتفاده به دلیل آثار ناشــی از مصرف آن دچار بی‌کفایتی در قبال مســئولیت‌های فردی و اجتماعی می‌شــود و همین امر موجب تخریب کانون خانواده، همسرآزاری، کودک‌آزاری، کودکان کار، ایجاد مزاحمت برای دیگران و بسیاری از آسیب‌های دیگر میشود.

 با توجه به اینکه برخی از افراد جامعه از احکام فقهی و شــرعی در خصوص مصرف مواد مخدر بیخبر بوده یا به اشتباه تصور میکنند، شرع مبین اسلام در مقابل موضوع مواد مخدر یا روانگردان فاقد احکام اولیه لازم است، ضرورت دارد به برخی از احکام فقهی در خصوص مصرف این مواد اشاره کنیم و اصول فقهی- حقوقی آن را که بر اجتناب از آن تأکید دارد مورد واکاوی قرار دهیم.

. حرمت مصرف مواد مخدر و روانگردان ها از آیه 195 ســوره مبارکه بقره که میفرماید: «با دســتان خویش خود را به هلاکت نیفکنید »؛ قابل اســتنتاج اســت. زیرا ارتکاب به مصرف این مواد، فرد را دچار وابســتگی بدنی و روانی به مصرف و عوارض بســیار شدید آن میکند و پیامد آن چیزی جز تباهی و هلاکت انسان به صورت خودخواسته نیست.

 به همین استناد بیان صریح آیه به انسان‌ها مبتنی بر اراده خود بر عدم ورود به موضوعاتی است که به انسان آسیب وارد می‌کند. علامه طباطبایی نیز در تفسیر این آیه شریفه-در جلد یک صفحه 64 -مینویسد: (آیه شریفه اطلاق دارد و مقصــود نهی از ارتکاب هر عملی اســت که موجب هلاکت و نابودی انسان شود (. از احادیث متعددی برداشــت می شود پیامبر اســلام(ص) و ائمه اطهار(ع(  مصرف مواد مخدر و روانگردان را حرام اعاللام نموده‌اند چنانچه رسول گرامی اســلام صلــی الله و علیه و آله فرمــوده اند: لا ضرر و لا ضرار فی الاســام یعنی در دین اســلام نه می شــود به خود ضرر وارد نمــود و نه به دیگران ضرر وارد ســاخت.

«لاضرر» یعنی انسان به خودش ضرر نرساند در حالی که فرجام مصرف مواد مخدر و روانگردان در مرحله نخســت آن ، آسیب به فرد مصرف‌کننده اســت زیرا مصرف این مواد اعتیادآور بوده و موجب اســتمرار زندگی متأثر از مصرف آن ماده اســت و در صــورت عدم تأمین مواد مخدر یــا روانگردان آثار نیاز بدن در پرخاشــگری، درد، کاهش تاب‌آوری و خروج از مســیر عادی زندگی مشهود می‌شــود و آثار مصرف نیز با توهم رفتاری و عدم کارایی فرد ناشی از نشئگی متجلی میشود و وجود ضرر حتمی است. «لاضرار» نیز به این معنی است که به دیگران ضرر وارد نکند یعنی هم فرد و هم جامعه نباید آماج اعمالــی قرار گیرند که موجب ضرر و زیان را فراهم آورد حال ضرر فردی و اجتماعی مصرف مواد مخدر آشــکار و فاحش است بــه طوری که ضمن حصول بیماری‌های جســمی و روانی از این مواد مخدر و روانگردان، بســیاری از جرایم خشن، قتل، سرقت و... نیز دارای منشأ جرم در مصرف مواد مخدر هســتند به طوری که به عنوان مثال قتل‌هایی که در ســال‌های اخیر اذهان عمومی را تشــویش نموده و موجب اندوه عظیم در جامعه شــده متأثر از مصرف مواد مخدر و روانگردان گزارش شــده‌اند لیکن اگــر در جامعه به اطرافیان توجه کنیم به وضوح آثــار اعتیاد را در معتادان متجاهر درک خواهیم کرد و پرواضح اســت که اعتیاد به افراد و جامعه ضرر وارد مــی نماید بنابراین همین اصل حقوقی ضرورت اجتناب از مصرف مواد مخدر را جدا از مبانی اولیه اشــاره شــده بیان میکند و لازم است به غیر از مقابله و مبارزه حاکمیت با این پدیده شوم همه آحاد جامعه در مقابل اعتیاد به موادمخدر و روانگردان به حکم اینکه نباید راهی برای ضرر رسیدن و ضرر رســاندن وجود داشته باشد مشــارکت نموده و برای مصونیت از این آسیب اجتماعی یکدیگر را یاری کنند.