قدس آنلاین:  مسکن، همواره برای مردم و مسئولان کشور چالش‌برانگیز بوده است و به همین دلیل دولت‌ها برای پایین آوردن تب بالا و نیاز داغ بازار مسکن به ویژه برای جوانان طرح‌های متفاوتی را پیشنهاد کرده‌اند. آخرین نسخه‌ای که این بار نه از سوی دولت که توسط شهردار تهران برای تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد جامعه پیچیده شده، ساخت خانه‌های ۳۰ متری است.   آیا خانه‌ها می‌توانند رفاه، آرامش و نیازهای روحی یک خانواده را تأمین کنند یا آنکه خود به چالشی بزرگ تبدیل خواهد شد؟

کوچک شدن خانواده

شاید بتوان گفت نخستین آفت افزایش آمار خانه‌های ۳۰ متری و استقبال از آن، کوچک‌تر شدن خانواده است. در یک واحد مسکونی ۳۰ متری جایی برای فرزندان وجود ندارد. اتفاقی که موجب کوچک شدن خانواده‌های کم‌درآمدتر می‌شود. محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس نیز راهکار تولید خانه‌های ۳۰ متری را در تضاد با تشکیل خانواده در کشور می‌داند و می‌گوید: مشخص نیست که این اقدامات برای حل مشکل مسکن بوده یا دولت تنها به دنبال رفع تکلیف در حوزه مسکن است و بر اساس سیاست‌های جمعیتی، دولت و حکومت باید زمینه را برای تشکیل خانواده و فرزندآوری زوج‌ها فراهم کنند، اما قطعاً تولید مسکن‌ ۳۰ متری، افراد را به سمت تجردگرایی سوق می‌دهد.

مســعود عالمی نیســی، مدیر گروه رفاه و تعاون اجتماعی دانشــگاه علامه طباطبایی نیز ضمن مخالفت با اجرای طرح مسکن ۳۰ متری برای خانواده‌های کم‌بضاعت می‌گوید: اگر انبوه‌سازی خانه‌های ۳۰ متری آغاز شود به تدریج این مسئله نه تنها در تهران بلکه در سایر کلانشهرهای کشور هم رایج می‌شود همان طور که در سال‌های اخیر ساخت خانه‌های ۴۰ متری در تهران پذیرفته شده و این الگو هم کاملاً غلط است.

دکتر عالمی نیسی می‌افزاید: خانه‌هایی با متراژ ۳۰ متر برای خانواده‌ای با یک فرزند هم قابل سکونت نیست و حداکثر یک زوج به صورت خوابگاهی می‌توانند در این خانه‌ها سکونت کنند و با توجه به اینکه طبق آمارهای اعلام شده از سوی سازمان ثبت احوال کشور هم اکنون نیز تهران کمترین نرخ فرزندآوری را در ایران به خود اختصاص داده است، پرواضح است که با ساخت خانه‌های ۳۰ متری به دلیل کمبود امکانات و فشارهای روانی ناشی از محیط کوچک، تعداد فرزندآوری کاهش خواهد یافت و در واقع این طرح برخلاف سیاست‌های کلی جمعیت است که از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد.

سیاست‌گذاری‌های مسکن همواره غلط بوده است

وی با اشاره به اینکه سیاست‌گذاری‌های کشور در حوزه مسکن- حداقل در تهران- از ابتدا تاکنون اشتباه بوده و ساخت خانه‌های ۳۰ متری ادامه همین سیاست‌گذاری‌های غلط است، ادامه می‌دهد: بر اساس آمار ارائه شده از سوی مشاور سابق وزیر مسکن و شهرسازی میانگین طبقات خانه‌های مسکونی شهر تهران- یعنی تعداد واحد بر ساختمان- دو واحد بوده است و این نشان می‌دهد تراکم‌هایی که در بیشتر مناطق تهران وجود دارد درست توزیع نشده است و اکنون طرح خانه‌های ۳۰ متری برای تأمین مسکن راهکار درستی نیست و گزینه‌های بهتری برای رفع این مشکل وجود دارد. به عنوان مثال مالیات بر خانه‌های خالی که چندی پیش از سوی نمایندگان مجلس پیشنهاد شد می‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش قیمت اجاره مسکن باشد، به طوری که اگر قرار باشد به خانه‌های خالی مالیات تعلق گیرد، اغلب مالکان ترجیح می‌دهند به جای پرداخت مالیات خانه‌های خود را با قیمت پایین‌تری اجاره دهند که در این صورت بخشی از مشکل برطرف خواهد شد و نیازی به ساخت مسکن جدید با این متراژ محدود نیست.

به گفته دکتر عالمی نیسی اگر ما سیاست افزایش جمعیت را دنبال می‌کنیم باید به دنبال ساخت خانه‌هایی با متراژ ۱۵۰ متر و بیشتر از آن باشیم تا امکان افزایش جمعیت برای خانواده‌ها فراهم شود. اما خانه‌های ۳۰ متری نه تنها پیامدهای منفی برای جمعیت کشور به همراه خواهد داشت بلکه ناخودآگاه افراد را به سمت تجردگرایی سوق می‌دهد.

اصل ۳۱ قانون اساسی چه می‌گوید؟

طاهره نصر، رئیس گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی کشور نیز می‌گوید: بر اساس اصل ۳۱ قانون اساسی کشورمان، داشتن مسکن مناسب حق هر فرد و خانواده ایرانی است.

دکتر نصر می‌افزاید: مسکن به عنوان مأمن آرامش و محلی برای تجربه حس خانواده بودن، معنایی متفاوت با صرفاً سرپناه بودن دارد. بنابراین فضایی که برای مسکن تعریف می‌شود به لحاظ عمومی، نیمه‌خصوصی و خصوصی بسیار حائز اهمیت است. وجود فضاهای خصوصی نظیر اتاق خواب از یک سو و فضاهایی که موجب می‌شود خانواده‌ها بتوانند با یکدیگر تعامل داشته و زمینه ارتباط عاطفی میان اعضای خانواده را برقرار کند و همچنین اتاق پذیرایی برای گرد هم آمدن و تعامل افراد خانواده با دوستان و خویشاوندان همه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

خوابگاهی به جای خانه

این عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی شیراز ادامه می‌دهد: اینکه فضای ۳۰ مترمربعی چگونه می‌تواند کاربری خُرد فضاهای مختلف مسکن را به ویژه به عنوان محل آرامش و محلی برای همخوانی با فرهنگ ایرانی ما برقرار کند جای سؤال دارد. بدون تردید خانه‌ای با متراژ ۳۰ مترمربعی، مسکن مناسب محسوب نخواهد شد و بیشتر از آنکه مسکن تلقی شود سرپناهی به عنوان خوابگاه است که با فرهنگ خانواده ایرانی ما یعنی زندگی و سکونت مطلوب سازگار نیست و الگویی است که از کشورهای غربی و بدون توجه به اهمیت کانون خانواده گرفته شده است.

به گفته دکتر نصر ساخت مسکن‌های ۳۰ متری می‌تواند ساختار خانواده ایرانی را دچار آسیب کند و رشد و پرورش روحی افراد را تحت مخاطره قرار دهد؛ چراکه به لحاظ معماری ادراک فضایی مطلوب در معماری ایرانی- اسلامی بسیار حائز اهمیت است و فضاهایی که برای معماری مسکن تعریف شده از اهمیت ویژه‌ای در سلامت روانی خانواده برخوردار است که حفظ هر یک از این فضاها علاوه بر جلوگیری از آسیب‌هایی که به ساختار خانواده وارد می‌سازد، موجب حفظ بخش‌هایی از فرهنگ معماری ایرانی می‌شود.

شهرداری تأمین‌کننده مسکن نیست

وی در پاسخ به این پرسش که چرا شهرداری طرح ساخت مسکن ۳۰ متری را برای خانواده‌های بدون مسکن ارائه داده است، اظهار می‌دارد: متولی ساخت مسکن وزارت راه و شهرسازی، معاونت مسکن وزارت راه و شهرسازی و بنیادهایی نظیر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است و شهرداری تأمین‌کننده مسکن نیست که بخواهد در این مقوله ورود پیدا کند و وظیفه‌ای در این خصوص نیز ندارد.