حجت‌الاسلام دکتر امیر علی حسنلو، استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه/
 

اشکال اول: اضرار به خود

زیارت اولیا و اهل بیت پیامبر(ص) به‌ویژه ائمه اطهار(ع) مانند حضور در محضر آنان در حیاتشان شمرده می‌شود. منظور از این مسائل این است که زیارت امام حسین(ع) همواره با خطر، سختی و خوف بوده و چندین بار زائران حضرت در کنار قبر مطهرشان کشته، حبس و شکنجه شده و قبور شهدا ویران گردیده است.

منظور از بیان این‌گونه مسائل روشن کردن سختی زیارت حضرت بود که همواره ناامنی در این راه وجود داشته، بنابراین در روایات معتبر شیعه پاداش زیارت آن، معادل چندین حج و عمره مقبول ذکر شده است.

اما برای بحث اضرار، ابتدا باید مفهوم آن روشن شود. اضرار یعنی ضرر زدن به جسم و آسیب رساندن به سلامتی و نقص عضو، که در شرع، منع شده و حرام است. تا کنون دیده نشده است افرادی که به پیاده‌روی اربعین می‌روند از این ناحیه ضرری به آن‌ها رسیده باشد یا کسی به سبب پیاده‌روی ضرر دیده باشد. صرفِ پیاده‌روی مصداق اضرار نیست. اتفاقاً بسیاری افراد در خاطرات خود گفته‌اند این بهترین سفری است که تاکنون تجربه کرده‌اند. چه بسا بسیاری از مشکلات روحی و جسمی در این راه و پیاده‌روی درمان شده است. از نظر علمی نیز پیاده‌روی بهترین ورزش است و هرگز از نظر پزشکی منعی از نفس پیاده‌روی نشده بلکه بسیاری از امراض به این وسیله درمان می‌شود؛ بنابراین مصداق اضرار صدق نمی‌کند. از نظر شرعی اضرار به نفس حرام است، از طرفی در سیره اهل بیت(ع) نیز هست که پیاده به زیارت خانه خدا رفته باشند. در سیره امام حسن(ع) گزارش شده که 25 بار پیاده به سفر حج رفتند. در سیره امام حسین(ع) نیز آمده 25 بار پیاده به زیارت خانه خدا رفتند. در سیره فقها و علمای سلف و صالحان و مؤمنان از مجاوران کربلا و نجف نیز این سیره حسنه، کنش ارزشمند و هنجار پسندیده و اصلاحگر وجود داشته است.

اشکال دوم: آزردن خود

خود آزاری به عملی گفته می‌شود که حاصل آن زیان به نفس، شکنجه، اذیت و اضرار نفس است که عمل غیر عقلایی و نابخردانه شمرده می‌شود. بر اساس هیچ یک از معیارهای عقلانی و عرفی پیاده‌روی مصداق خودآزاری نیست بلکه فایده‌ها و محسنات فراوانی در سلامتی انسان دارد. پزشکان از قدیم برای معالجه بعضی بیماری‌ها پیاده‌روی را به بیماران تجویز می‌کردند. خودآزاری در جایی معنا دارد که طرف مجبور باشد به خاطر شرایط خاص، خود را به رنج و اذیت وادارد تا به مقاصد مادی و امیال خاص برسد، مثل اینکه شرط‌ بندی کند وزن سنگینی حمل کند و از این راه به مقاصدی برسد. در حالی‌که پیاده‌روی اربعین هرگز با این مفاهیم سازگار نیست، زیرا پشتوانه اختیار و انتخاب عاشقانه دارد. هیچ یک از افرادی که در اربعین شرکت می‌کنند به اجبار در این وادی گام نگذاشته‌اند بلکه همه از سر صدق، عشق، علاقه و شوق وافر به پیاده‌روی اقدام کرده‌اند. برخی برای نیل به این مقصد بی‌صبرانه منتظر فصل اربعین‌اند تا بار دیگر در این همایش عظیم و بی‌مانند که حامل پیام‌های معرفتی عمیق است، شرکت کنند. پس هیچ وقت نمی‌توان این عمل عاشقانه را خودآزاری نامید.

اشکال سوم: اختلاط زن و مرد

اختلاط زن و مرد در محیط بسته معنا پیدا می‌کند و در محیط باز و آزاد و در حال حرکت اختلاط مصداق ندارد. هر فردی در کنار خانواده خود و بانوان با حفظ حجاب اسلامی و پوشش کامل در کنار همسر و فرزندان خود در این اجتماع باشکوه شرکت می‌کند. اینجا اختلاط نیست بلکه اجتماعی است با شکوه با حفظ شرایط شرعی. ورودی حرم مطهر برای بانوان جداست. مشترک بودن راه، دلیل مختلط بودن یا به معنای اختلاط در یک محل نیست. این نوع از اختلاط ضمن اینکه مصداق اختلاط حرام نیست و هیچ فقیهی و نصی از امام بر حرمت پیاده‌روی برای زیارت وجود ندارد و فقهای عظام از متقدمین و معاصران، فتوا به منع نداده‌اند. اختلاطی که از ازدحام ناشی می‌شود مثل اختلاط در مراسم حج، نماز جمعه، نماز اعیاد فطر و قربان و پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) و ازدحام داخل حرم شریف خود به خود حرام نیست، بلکه نظر فقها اجتناب از اختلاطی است که منجر به عمل حرام شود. پیاده‌روی اربعین هدفی مشروع و مقصدی مقدس دارد و از ناهنجاری‌های غیرشرعی پاک و مبراست.

اشکال چهارم: هزینه‌های مالی زیاد پیاده‌روی و نیاز فقرا

در طول سال میلیون‌ها سفر خارجی از ایران برای تفریح انجام می‌شود که هزینه‌هایی گزاف دارد. حتی سفرهای داخلی کشور نیز هزینه‌های زیادی با خود به همراه دارد. اما برخی به سفر زیارتی اربعین که با کمترین هزینه و پای پیاده انجام می‌شود به بهانه‌هایی ایراد می‌گیرند، در حالی‌که این اجتماع با شکوه فواید زیاد معنوی، سیاسی و بین‌المللی برای جهان اسلام و مسلمانان دارد و بسیاری از توطئه‌ها و نقشه‌های دشمنان اسلام را خنثی می‌کند و در عصر رسانه پیام بزرگی برای همه بشریت دارد.

بخش بزرگی از پیاده‌روی اربعین کاملاً مردمی و خودجوش است که هرگز برای آن هزینه‌های دولتی در نظر گرفته نشده است، بلکه مردم در این همایش عظیم به دولت نیز کمک می‌کنند و دولت عراق و ایران با دریافت مبالغی از مردم و نیکوکاران بخشی از کاستی‌های خود را جبران می‌کند، ضمن اینکه برکات اقتصادی برای ملت‌های ایران و عراق و کشورهای مجاور نیز دارد.

هیچ هزینه‌ای از سهم فقرا در این اجتماع بزرگ دینی، عقیدتی و بی‌نظیر تاریخ مصرف نمی‌شود، بلکه این اجتماع عظیم دینی با برنامه‌ریزی و تدابیر مسئولان دو کشور و مدیریت و هدایت منسجم هوشمندانه برای فقرا نیز راهگشا و ثمربخش خواهد بود.