در هم شکستن مرزها و رسیدن به زبانی مشترک شاخصه اصلی مهم هنر است. حسی که در یک اثر هنری جاری است به سادگی می‌تواند انسان‌ها را از دنیایی متفاوت در در دریافت یک حس مشترک با خود همراه کند. در این میان تعامل هنرمندان از کشورهای مختلف نیز به بالندگی هنر و گسترش آن در سطح وسیعی کمک می‌کند.
طی روزهای اخیر نگارخانه فرشچیان موسسه فرهنگی هنری صبا میزبان آثار خوشنویسانی از کشور افغانستان تحت عنوان «تجلی خط هرات در تهران» بود که با استقبال خوب هنرمندان ایرانی و علاقه‌مندان به خوشنویسی روبه‌رو شد.
اشتراکات فراوانی میان ایران و افغانستان وجود دارد و یکی از آنها علاقه‌مندی به هنر به ویژه هنر خوشنویسی است. چنان که هرات شهر و پایتخت خوشنویسی و هنر این مرز و بوم است و مکتب هنری هرات که از یادگارهای هنر دوره تیموریان است، در بسط هنر اسلامی و ایرانی نقش مهمی داشته است. علیرغم که این کشور سالیان سال است درگیر جنگ‌های داخلی و خارجی است، ذوق هنرمندان آن همچنان زنده و پویاست و برای بالندگی فرهنگ و هنر خویش می‌کوشند. به همین بهانه با نیک محمد مستمند غوری رییس انجمن خوشنویسان هرات و از هنرمندان خوشنویس درباره دلایل برپایی این نمایشگاه، وضعیت فرهنگ و هنر در افغانستان و ... به گفت و گو نشستیم که خواندن آن خالی از لطف نخواهد بود.
بد نیست بحث را با نمایشگاهی که اخیراً در تهران داشتید آغاز کنیم. چه شد که به فکر برپایی یک نمایشگاه در تهران افتادید؟ آیا این پیشنهاد از جانب نهاد یا ارگانی به شما شده بود یا خودتان علاقه‌مند به برگزاری نمایشگاه خوشنویسی در ایران بودید؟
تقریباً از یک سال پیش برنامه ریزی‌های مربوط به برپایی نمایشگاه «تجلی خط هرات در تهران» را انجام داده بودیم و براساس آن انجمن خوشنویسان هرات با همکاری سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در هرات نیز درخواست برپایی یک نمایشگاه در ایران را داد. البته در ابتدا درخواست ما به مشهد داده شده بود اما اعلام کردند که نمایشگاه در تهران برگزار خواهد شد. در نهایت پس از یک سال تلاش این کار به سرانجام رسید و توانستیم نمایشگاه خط و خوشنویسی هرات را در تهران برگزار کنیم.
با توجه به مشکلات دولتی و روند اداری کارها در افغانستان و ایران اما خوشبختانه به نتیجه رسیدیم و اداره استاندار هرات، سرکنسولگری ایران در هرات و علی‌اصغر رضایی‌دستجردی، وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در هرات طی این مدت زحمات بسیاری را متحمل شدند تا این نمایشگاه به ثمر رسید. در تهران نیز دوستان بسیاری در فرهنگستان هنر و گالری صبا با ما همکاری کردند و خوشبختانه نمایشگاه بازتاب بسیاری داشت و استقبال خوبی از سوی اساتید طراز اول خوشنویسی ایران و تهران از نمایشگاه شد و از برپایی آن بسیار خرسندیم.
قدری درباره آثار و ویژگی های آنها توضیح دهید.
در این نمایشگاه ۵۰ اثر از هشت نفر از اعضای خوشنویسان هرات که چهار تن از پیشکسوتان و بقیه از هنرمندان جوان بودند به نمایش درآمد. عبدالجلیل توانا، نجیب‌الله انوری، محمدیونس جامی، شهاب الدین مستمند غوری، احمد ضیاء‌حق‌شناس، بسم‌الله فرامندسروری، عبدالکریم کریم‌زاده و بنده آثارمان را در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار دادیم. همچنین تابلوها مزین به خطوط نسخ، ثلث، کوفی، شکسته نستعیلق، نستعلیق بودند.
شما پیش از برپایی «تجلی خط هرات در تهران» تجربه برپایی چنین نمایشگاه‌هایی را داشته‌اید؟
بله. پیش از برگزاری این نمایشگاه به صورت گروهی نمایشگاه هایی در مشهد برگزار شده بود. البته تا چند سال قبل انجمن خوشنویسان هرات به صورت منسجم و منظم فعالیتی نداشت و زمانی که من مسئولیت را برعهده گرفتم انجام کارهای گروهی را در این انجمن پایه‌ریزی کردیم و قرار بر این شد فعالیت‌های انجمن خوشنویسی هرات در دیگر کشورها نیز به صورت گروهی باشد و نمایشگاه‌ها نیز به صورت گروهی برگزار شوند و با این رویکرد نمایشگاه‌هایی در مشهد و نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در تهران برگزار شد اما نخستین نمایشگاه انجمن خوشنویسان هرات به صورت گروهی در استانبول و دومین آن را در تهران تجربه کردیم.
خاستگاه هنر خوشنویسی در افغانستان کجاست؟ آیا هرات خوشنویسان را در خودش متمرکز کرده یا در دیگر شهرها نیز این هنر از چنین اقبالی برخوردار است. نکته دیگر این که خوشنویسی در افغانستان چقدر علاقه‌مند دارد؟
هرات خاستگاه خوشنویسی است و اتفاقاً برای این شهر برنامه‌هایی هم داریم. متأسفانه خوشنویسی جایگاهی را که انتظار می‌رود در افغانستان داشته باشد، ندارد. به این دلیل که افغانستان بیش از ۵۰ سال است که درگیر جنگ‌های داخلی است و عملاً جنگ در این کشور جریان دارد و اکنون که با شما صحبت می‌کنم سرزمین ما درگیر جنگ است. به همین دلیل مسئولان دولتی و حکومتی بیشتر درگیر مسائل امنیتی و جنگ هستند و بخش هنری افغانستان مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته و اگر کسی هم کاری انجام می دهد به ویژه در حوزه خوشنویسی بیشتر به صورت شخصی و خودجوش است.
آیا مردم علاقه‌ای به خرید آثار هنری دارند؟
متأسفانه خیر. در کنار مسائلی که عنوان کردم بحث خرید و فروش آثار هنری مطرح است که اصلاً بازار خوبی ندارد و مردم رغبتی به خرید و نگهداری اثر هنری ندارند. زیرا بازار وارادات چینی به شدت گرم است و در افغانستان هم همین گونه است و بازار آثار خط و خوشنویسی و نگارگری که از چین وارد می‌شود، طرفدار دارد و به دلیل اینکه ارزان‌تر در اختیار مردم قرار می گیرد، طبیعتاً مردم هم سراغ آنها می‌روند. هنر سختی‌های خودش را هم دارد اما ما از پا نخواهیم نشست و در تلاشیم تا شرایط را بهتر کنیم. ضمن اینکه درصدد هستیم مدارک انجمن خوشنویسی هرات را با مدارک وزرات تحصیلات افغانستان معادل سازی کنیم.
در این سال‌هایی که افغانستان درگیر جنگ و مسائل داخلی است، فضای فرهنگی و هنری چه شرایطی داشته و در واقع بازتاب این ناآرامی ها روی فضای هنری چگونه بوده است؟
شاید برایتان جالب باشد بگویم همان قدر که ما تلاش می‌کنیم تا خوشنویسی را به جایگاه واقعی اش برسانیم، به همان اندازه هم باید با کسانی که در بخش‌های دولتی و فرهنگی افغانستان کار می‌کنند، بحث و گفت و گو کنیم تا به آنها بفهمانیم جایگاه هنر چیست و مهم تر آن که خوشنویسی هم هنر است. انجمن خوشنویسان هرات بر این تصمیم بسیار جدی و مصمم است و در تلاشیم تا آن را اثبات کنیم. در این راستا هم کارهای بسیاری انجام دادیم و امیدوارم سال آینده اتفاقات بسیار خوبی برای جامعه خوشنویسی و به ویژه هرات رخ دهد. هرات بزرگترین شهر فرهنگی افغانستان است و انشالله در سال نو هرات را به عنوان پایتخت خوشنویسی مزین خواهیم کرد و هفته خوشنویسی و دوسالانه خوشنویسی را راه اندازی می‌کنیم.
این فعالیت به صورت خودجوش و مستقل است یا مورد حمایت دولتمردان قرار می گیرد؟
اعضای انجمن خوشنویسی هرات ۲۰ نفر هستند که در کنار یکدیگر، همدل و هم نظر برای توسعه هنر خوشنویسی فعالیت می‌کنند. همچنین نزدیک به سه سال است که روی موضوعات مرتبط با خوشنویسی کار می‌کنیم و با وزارت خانه ها و حتی ارگ ریاست جمهوری افغانستان هم طی جلسات مختلفی گفت‌وگو کردیم. بارها با رییس جمهور افغانستان صحبت شده و تلاش کردیم تا موضوع خوشنویسی را مطرح کنیم و وزارت فرهنگ افغانستان نیز پیگیر این موضوع است و شورای عالی هنر افغانستان نیز در تلاش است تا خوشنویسی به فراموشی سپرده نشود. ان‌شاءلله که در سال نو و حکومت جدید افغانستان اوقات خوبی برای خوشنویسی و جامعه خوشنویسی فراهم شود.
برپایی نمایشگاه «تجلی خط هرات در تهران» فتح بابی برای گسترش ارتباط با هنرمندان ایرانی شد. آیا برنامه‌ای برای توسعه روابطتان با هنرمندان ایرانی در راستای رونق خوشنویسی در افغانستان دارید؟ آیا پیشنهادی برای افزایش این سطح از تعاملات به شما شده است؟
ما با رایزن فرهنگی ایران در هرات صحبت کردیم و خوشبختانه کارها در بخش فرهنگی ایران در هرات آغاز شده و قرار بر این است تا روند بازدیدها و نمایشگاه ها دو طرفه باشد. خوشبختانه این اتفاق در جریان است و به تازگی متوجه شدیم قرار است سازمان ارتباطات فرهنگی تیمی از خوشنویسان تراز اول همچون استاد یدالله کابلی را به هرات اعزام کنند تا نمایشگاه و ورک شاپ برگزار کنند. ما بسیار خوشحالیم و امیدوارم این اتفاق منجر به رخدادهای خوبی شود.
در مدتی که در ایران حضور داشتید فضای فرهنگی ایران را چگونه دیدید؟
ایران کشوری است که روی فرهنگ و هنرش بسیار کار کرده و روی آن سرمایه گذاری های زیادی انجام داده و خوشنویسان تراز اولی را در جامعه پرورانده است. از سویی دیگر خوشنویسان ایرانی نیز به رسالت خویش عمل کرده و آثار فاخر و ارزشمندی تولید کردند. به نظرم اتفاق مهمی که نباید آن را نادیده بگیریم این است که انقلاب اسلامی نقش مهمی در پیشرفت هنر و به ویژه خوشنویسی داشته و این تأثیر در ابعاد دیگر هنر مانند نقاشی، موسیقی، تئاتر و سینما نیز پدیدار شده است. جمهوری اسلامی حمایت های ویژه ای از هنر خوشنویسی کرده و چهل سال است که پشت آن ایستاده و امروز به عنوان هنر تراز اول در ایران شناخته می‌شود. با دیدن این شرایط ما هم انگیزه گرفتیم که مبارزه کنیم و باید بدانیم این دستاوردهای ارزشمند بدون مبارزه و تلاش به دست نیامده است و این که امروز هنر خوشنویسی به عنوان بالاترین هنر ایرانی شناخته می‌شود نتیجه همین ممارست و پیگیری هاست. ما نیز از این پشتکار و تلاش استفاده می‌کنیم تا افغانستان هم شرایط بهتری را برای هنر خوشنویسی خود فراهم کند.
شما با هنرمندان و خوشنویسان ایرانی بسیاری در ارتباط بودید. چه ویژگی و شاخصه‌ای میان هنرمندان ما به نظرتان جالب توجه آمد؟
هنرمند باید اخلاق داشته باشد، خصیصه‌ای که میان هنرمندان ایرانی بسیار دیده می‌شود. مدتی که در ایران حضور داشتیم برخورد آنها با ما بسیار دوستانه بود و به شدت ما را تشویق کرده و مورد حمایت خود قرار دادند. نکته دیگر این که در ایران خط نستعلیق و شکسته نستعلیق بسیار پیشرفته است و هنرمندانش در آن بسیار متبحر هستند و توسعه چشمگیری پیدا کرده اما در حوزه خطوط کوفی و عربی تازه کار را آغاز کردند. به نظرم در این بخش انجمن خوشنویسان هرات دست بالاتری دارد و قرار است در این بازدیدها بین دو کشور تبادل های فرهنگی و هنری صورت بگیرد و از تجربیات هردو طرف استفاده شود.
انتهای پیام/
نظر شما