قدس آنلاین/ استخاره دو نوع دارد که یک نوع آن کاری بسیار خوب و پسندیده است و هرچه بیشتر آن را انجام دهیم، ثواب بیشتری دارد و ما را به خدا نزدیک‌تر می‌کند. ولی متأسفانه این نوع استخاره مورد غفلت است و در بین عموم مؤمنان رواج ندارد.

نوع دوم استخاره با اینکه مشروعیت دارد و کاری خلاف شرع نیست، ولی ثواب ندارد و چنین نیست که هرکس مؤمن‌تر باشد، بیشتر استخاره کند. روش تعامل متدینان با این نوع استخاره هم مایه‌ تأسف است. در ادامه این دو نوع استخاره را بیشتر توضیح می‌دهم:

این نوع استخاره نشانه بالا بودن ایمان و تقواست

نوع اول استخاره که خیلی ممدوح است و اهتمام به آن نشانه‌ بالا بودن ایمان و تقواست، به این شکل است که پیش از انجام هر کاری خوب بیندیشیم و با اهل نظر مشورت کنیم و با ملاک‌های دینی صلاح و مصلحت خود و دیگران را بسنجیم. که اگر چنین کنیم، یا انجام آن کار را خوب و به‌صلاح خواهیم دانست یا ترک آن را. در هر دو صورت تصمیم خود را که هماهنگ با ملاک‌های دین خواهد بود می‌گیریم و بعد استخاره می‌کنیم. یعنی چه؟ یعنی از خدا درباره‌ این کار که تصمیم به انجام یا ترکش گرفته‌ایم خیر و رحمت می‌طلبیم و از او درخواست می‌کنیم که اگر این تصمیم درست و مورد رضایت خداست، ما را در انجام آن یاری کند و اگر نادرست است و او از این تصمیم ناراضی است، ما را متوجه اشتباهمان کند و مانع ادامه‌ راه ما شود.

ساده‌ترین حالت این نوع استخاره این است که با زبان ساده این حرف‌ها را با خدا نجوا کنیم و در دل به آن تعهد داشته باشیم. اما این استخاره شکل کامل‌تری هم دارد که از امیرالمؤمنین علی(ع) نقل شده است. حضرت هرگاه می‌خواست استخاره کند، دو رکعت نماز می‌خواند و پس از آن ۱۰۰ مرتبه می‌گفت: «اَستَخیرُ اللهَ؛ خدایا از تو خیر طلب می‌کنم». بعد هم دعایی که در ادعیه آمده را می‌خواند. حضرت پس از این طلب خیر از خدا، به سوی تصمیم خود حرکت می‌کرد و وارد عمل می‌شد (جوانان و انتخاب همسر، علی‌اکبر مظاهری. به نقل از مکارم الاخلاق).

همان‌طور که می‌بینید، این نوع استخاره پس از روشن شدن تکلیف و بعد از تصمیم بر انجام یا ترک کاری است نه پیش از آن. حضرت درباره این نوع استخاره به امام حسن(ع) توصیه می‌کند: «بسیار از خداوند طلب خیر نما؛ وَ أَکْثِرِ الْاِسْتِخارَه» (بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۲۴۲).

چه نیکو است که ما پیش از اقدام به هر کاری که تصمیمی درباره‌اش گرفته‌ایم، صادقانه به درگاه پروردگار روی آوریم و از او درباره‌ آن کار، خیر و رحمت طلب کنیم و با تفویض کار به او، خودمان را برای دریافت اشارات لطیف ربانی آماده کنیم و اگر با هدایت الهی متوجه شدیم که او از این کار ناراضی است، قاطعانه از تصمیم خود منصرف شویم و به‌خاطر خدا روی خواسته‌های خود پا بگذاریم.

این سبک از استخاره چاره بیچاره و درمان درمانده است

این نوع استخاره همان استخاره معروف بین مردم است که وقتی درباره موضوعی به بن‌بست می‌رسند، سریع دست‌به‌دامن استخاره می‌شوند و با استخاره تکلیف خود را مشخص می‌کنند. این نوع استخاره فقط برای رفع تحیر و سرگردانی است و به‌خودی‌ خود حُسن و فضیلتی ندارد؛ بلکه چاره بیچاره و درمان درمانده است. آیت‌الله جوادی آملی درباره‌ این نوع استخاره می‌فرماید: «ما در اسلام تشویق به استخاره نشده‌ایم» (کتاب جوانان و انتخاب همسر، علی‌اکبر مظاهری).

اصل و ریشه‌ این نوع استخاره نیز در اسلام هست؛ اما متأسفانه نوعی تحریف و اشتباه درباره‌ آن صورت گرفته و در بسیاری موارد از شکل و محتوای اصلی‌اش خارج شده است؛ به‌طوری که جانشین تفکر، تعقل، تحقیق و مشورت شده و نه‌تنها فایده‌اش را از دست داده، بلکه زیانبار هم شده است (کتاب جوانان و انتخاب همسر، علی‌اکبر مظاهری).

برخی در این نوع استخاره چنان افراط می‌کنند که در هر کار ریز و درشتی دست‌به‌دامن استخاره می‌شوند و اجازه‌ هرگونه اندیشه و خردورزی را از عقل خود سلب می‌کنند و خیال می‌کنند استخاره‌ بیشتر نشانه‌ خداباوری و خدامحوری و خداپرستی بیشتر است.

درحالی‌که به‌ کارگیری عقل و خرد منافاتی با خداباوری ندارد. همان‌طور که استخاره چراغی است که اولیای دین برای تاریکی‌های تحیر و سرگردانی به ما داده‌اند، عقل و خرد نیز چراغی است خدادادی که کاربرد آن روشنگری و راهنمایی در مسیرهای تاریک و جاده‌های پرپیچ و خم است؛ هدایتگری و روشنگری عقل با راهنمایی استخاره قابل مقایسه نیست.

چه افرادی حق ندارند استخاره بگیرند

استخاره‌ نوع دوم با وجود انحراف در کاربست آن، اصلش معتبر است و مستندات روایی هم دارد که از نظر برخی علما معتبر است (ر. ک: مفاتیح نوین، مکارم شیرازی).

یک بار درباره‌ اعتبار استخاره از آیت الله فیاضی(از اساتید حوزه علمیه‌ قم) سؤال شد. ایشان با نقل خاطره‌ای پاسخ دادند: پدر خانم بنده نقل می‌کرد که روزی از آیت‌الله قاضی بزرگ پرسیدم: سند و مدرک استخاره از کتاب و سنت چیست؟ فرمود: استخاره فوق کتاب و سنت است. آیت‌الله فیاضی گفتند: پدرخانم من می‌گفت: من تا کنون نفهمیده‌ام این سخن که استخاره فوق کتاب و سنت است یعنی چه. ولی به نظر من (آیت الله فیاضی) می‌رسد یعنی اینکه استخاره ارتباط مستقیم با خداوند است و از این جهت شبیه وحی است. وقتی ما مطلبی را از کتاب و سنت استنباط می‌کنیم، یعنی قرآن یا روایات واسطه‌ درک آن مطلب الهی هستند و حرف خدا با وساطت قرآن یا روایت به گوشِ فهم و درک ما می‌رسد. ولی در استخاره ما حرف خدا را بی‌واسطه از خود خدا دریافت می‌کنیم، بدون اینکه آیه یا روایتی واسطه شود. آیت‌الله فیاضی از آیت‌الله بهجت(ره) نیز نقل می‌کرد که ایشان فرموده بود: «استخاره با قرآن یکی از نشانه‌های اعجاز قرآن است». آیت الله فیاضی نیز بر این نکته تصریح داشت که استخاره از علوم غریبه و نوعی ارتباط مستقیم بین انسان و عالم بالاست. کسانی که چنین علم و معنویتی را در خود سراغ ندارند حق ندارند استخاره کنند و با نقش بازی کردن، دین و ایمان و اعتقاد مردم را به بازی بگیرند.