محمدحسین مروج کاشانی/
«دفاع و صیانت از کیان موقوفات یک وظیفه اخلاقی و واجب شرعی برعهده ماست. این زمین‌ها متعلق به حضرت رضا(ع) است که واقفان با خلوص نیت وقف آستان حضرت ثامن‌الحجج(ع) کرده‌اند، ما موظف به نگهداری و عمل به نیات واقفان هستیم و این زمین‌ها متعلق به فرد نیست»؛ این‌ها بخشی از سخنان تولیت آستان قدس در دومین نشست مشترک دادسرای انتظامی قضات و حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه سراسر کشور است که سه روز پیش در مشهد برگزار شد.
واقعیت آنکه احیا و استیفای حقوق موقوفات در آستان قدس رضوی به عنوان بزرگ‌ترین تشکیلات موقوفاتی جهان اسلام و به لحاظ گستردگی و پراکندگی جغرافیایی موقوفات در چندین استان کشور، از اهمیت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار بوده و هست.
در این میان در بسیاری از موارد آستان قدس رضوی در راه انجام وظیفه و احیای حقوق موقوفه ممکن است با مشکلاتی از قبیل طرح دعاوی علیه متصرفین موقوفات و... روبه‌رو شود که حل و فصل آن بسیار زمانبر است. در سال‌های گذشته براساس تدبیری اندیشیده شده در این آستان مبارک، هیئت توافق بر دعاوی آستان قدس رضوی تشکیل شد.
اما این هیئت چه وظیفه‌ای دارد و چه می‌کند؟ این پرسشی است که از دبیر هیئت توافق بر دعاوی در معاونت حقوقی آستان قدس رضوی پرسیدیم. «مجید میرعلی کاخکی» با وجود مشغله فراوان با صبر و حوصله پاسخگوی ما بود.
اساساً چرا نهاد آستان قدس رضوی باید هیئت توافق بر دعاوی آستان قدس رضوی تشکیل بدهد؟
اصل مسئله به این برمی‌گردد که احیا و استیفای حقوق موقوفات در آستان قدس رضوی به لحاظ پراکندگی جغرافیایی موقوفات در چندین استان کشور، از اهمیت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. انجام این مهم ارتباط مستقیم با درآمدزایی موقوفات و اجرای نیات واقفان داشته و مستلزم طرح دعاوی بی‌شمار و اقدام قانونی علیه متصرفان و بعضاً مستأجران اراضی موقوفه است.
اما این قبیل اقدامات علاوه بر زمانبر بودن نیازمند صرف و خرج بخش وسیعی از عواید و درآمد موقوفات هم هست برای همین در سال‌های گذشته مشکلات عدیده‌ای برای متولیان به همراه داشته است.
از طرفی عملکرد مسئولان به نحو یاد شده با رسالت خطیر و اصلی متولیان موقوفات که ترویج و اشاعه فرهنگ وقف در جامعه اسلامی و نیز عرضه آثار و برکات وقف به جامعه برای اجرای کامل نیات واقفان است هم منافات دارد. بنابراین برای رفع این مشکلات و اتخاذ شیوه‌های مناسب برای پاسخگویی به مراجعان و حل و فصل بهینه دعاوی و اختلافات موجود، بنا به توصیه تولیت فقید آستان قدس رضوی هیئتی متشکل از پنج عضو تحت عنوان هیئت توافق بر دعاوی آستان قدس رضوی تشکیل شد.
این هیئت چند نفره است و این نفرات چطور انتخاب می‌شوند؟
هیئت توافق دارای پنج عضو اصلی است که با پیشنهاد قائم مقام محترم و تأیید تولیت معزز آستان قدس رضوی منصوب می‌شوند و ریاست آن با معاون امور حقوقی آستان قدس رضوی است. جلسات هیئت با حضور ریاست هیئت و سه عضو دیگر رسمیت خواهد یافت. در هر حال مصوبات هیئت با رأی موافق حداقل سه نفر معتبر خواهد بود که پس از استحضار قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی برای اجرا ابلاغ می‌شود.
در حال حاضر به دلیل جایگاه هیئت توافق و عملکرد آن در مصالحه با متقاضیان و حسب دستور تولیت سابق آستان قدس رضوی، این هیئت در قالب دو گروه پنج نفره مجزا، سه جلسه در هفته تشکیل می‌دهد.
چه پرونده‌هایی در این هیئت مطرح می‌شوند؟
تمامی شکایت‌ها و گزارش‌ها در ارتباط با دعاوی اشخاص حقیقی و حقوقی در تمامی بخش‌ها و حوزه‌های آستان قدس رضوی در امور حقوقی اعم از آنکه در مراجع قضایی طرح شده یا نشده باشد و از طریق تولیت معزز آستان قدس یا قائم مقام ایشان ارجاع شود در این هیئت مطرح می‌شود.
ارجاع پرونده‌های اسناد اجاراتی که به هر دلیلی فسخ شده‌اند، موضوع آیین‌نامه تجدید اجارات که به وسیله معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی به این هیئت ارسال شده است هم در این هیئت مطرح می‌شود.
به عبارت دیگر چنانچه پرونده‌ای در حوزه کاری یکی از معاونت‌ها یا سازمان‌های وابسته به آستان قدس رضوی پس از سپری شدن مراحل اداری قابل حل و فصل نباشد و ضوابط و دستورعمل‌های آن معاونت یا سازمان، اجازه اجابت و پذیرش خواسته متقاضی را ندهد، پرونده مزبور برای یک مرحله بالاتر جهت طرح در هیئت توافق به این هیئت حسب موارد اشاره شده در بالا، ارجاع می‌شود.
پس از ارجاع پرونده‌ها به این هیئت چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از ارجاع پرونده‌ها هیئت توافق با بررسی و مطالعه همه‌جانبه موضوع، ابتدا مدارک و مستندات لازم را از طرفین پرونده دریافت و گزارش کامل موضوع را از معاونت یا مدیر مربوط در آستان قدس رضوی مطالبه می‌کند. سپس با برگزاری جلسه‌ای با حضور اشخاص حقیقی و نماینده تام‌الاختیار اشخاص حقوقی و معاونت یا مدیر ارشد مربوط، رسیدگی و تصمیم‌گیری لازم و مقتضی انجام خواهد شد.
البته در صورت نیاز و بنا به تشخیص اعضای هیئت، از کارشناسان مجرب و ذی‌صلاح مربوط برای حضور در جلسات هیئت و ادای توضیحات و ارائه مستندات دعوت به عمل خواهد آمد.
پس از این مرحله، متقاضیان پرونده‌های اشاره شده به جلسه‌ای با حضور اعضای هیئت توافق (منظور همان دو گروه پنج نفره) دعوت شده و مراتب پرونده مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت در صورت توافق با شخص متقاضی، صورتجلسه نهایی تنظیم و به امضای شخص متقاضی و اعضای هیئت توافق می‌رسد. اگر هم پس از حضور شخص متقاضی در جلسه و بررسی پرونده در حضور اعضای این هیئت، توافقی با شخص متقاضی انجام نشود، پرونده از این هیئت خارج و به حوزه مربوط در آستان قدس رضوی برای انجام مراحل اداری، مطابق قوانین، مقررات و دستورعمل‌های موجود، ارسال می‌شود.
بیشترین توافقات این هیئت در سال‌های اخیر مربوط به کدام پرونده‌هاست؟
بیشترین توافقات این هیئت مربوط به حوزه معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی و پرونده‌هایی است که سالیان متمادی از طرح آن‌ها در آستان قدس رضوی می‌گذرد و برای مدت طولانی است که به عنوان یک پرونده لاینحل بین شخص متقاضی و آستان قدس رضوی همچنان باقی مانده است. مثلاً در بعضی از پرونده‌ها متقاضیان حق تقدیمی اسناد مربوط در آستان قدس رضوی را در موعد مقرر پرداخت نکرده و حالا شخص متقاضی برای پرداخت به مشکل برخورد کرده و از سویی دیگر، چارچوب اداری و ضوابط حوزه مربوط در آستان قدس رضوی هم اختیار تعامل بیشتر با شخص متقاضی را نداشته، بنابراین پرونده مزبور به این هیئت ارجاع می‌شود.
تصمیمات هیئت توافق، چقدر ضمانت اجرایی دارد؟
پس از تنظیم صورتجلسه نهایی و امضای آن توسط شخص متقاضی و اعضای هیئت توافق، این صورتجلسه برای تنفیذ به نظر و استحضار قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی می‌رسد. توافقات و مصوبات هیئت توافق پس از تأیید قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی قابلیت اجرا خواهد داشت.
نظر شما