قدس آنلاین: سفر رئیس جمهور روحانی به ژاپن بر خلاف آنچه انتظار می‌رفت یا در حقیقت وانمود می‌شد یک اتفاق ویژه را در مسیر مناقشه میان ایران و آمریکا بر سر برجام قرار است رقم بزند، بی هیچ دستاورد ملموس و اتفاق ویژه‌ای انجام گرفت و روحانی امروز به تهران بازگشت.
این سفر را حتی در مقیاس دیپلماتیک در حد سفرهای دوجانبه و عادی رئیس جمهور هم نمی‌توان ارزیابی کرد زیرا معمولا سفر سران کشورها زمانی برنامه ریزی می‌شود که دولت از حصول یک نتیجه درخور و ارزشمند مطمئن باشد و در چنین دیداری سران دو کشور حداقل یک موافقتنامه یا توافق را امضا کنند.
اگر چه گفته شد سفر روحانی در پاسخ به دعوت آبه شینزو صورت گرفته اما نخست وزیر ژاپن با یک هدف مشخص و یک طرح و پیشنهاد از طرف آمریکایی‌ها برای مذاکره به تهران آمده بود و اگر هم پاسخ مثبت نگرفت، راهبرد و برنامه‌اش مشخص بود.
سفر روحانی اما تا همین الان هم مشخص نشده دقیقا به چه منظور صورت گرفت و گفتگوی روحانی و ابه پشت درهای بسته بر ابهامات این اتفاق افزود.
گروه سیاسی قدس آنلاین در این ارتباط با ابراهیم رضایی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و عضو کمیته هسته‌ای مجلس به گفتگو نشسته است.
* در دو هفته‌ای که برنامه سفر آقای روحانی به ژاپن اعلام شد؛ تحلیل ها و گمانه زنی های زیادی در مورد اهداف این سفر مطرح بود. برخی از احتمال انتقال پیام از طریق آقای آبه برای ترامپ سخن گفتند، برخی از تلاش روحانی برای کاهش تنش و رایزنی به منظور کاستن از تحریم‌ها سخن گفتند و برخی اهداف اقتصادی را در این سفر برجسته عنوان کردند، اما به نظر نمی‌رسد علی رغم تلاش های رسانه ای عباس عراقچی برای مهم عنوان کردن این دیدار؛ دستاورد مشخص و ملموسی برای آقای روحانی قابل ثبت باشد؟ نظر شما چیست؟
آقای روحانی به دنبال راهبرد توسعه مناسبات با کشورهای شرقی سفر به ژاپن را پس از سفر چند ماه قبل آقای آبه به تهران برنامه‌ریزی کرد که این امر سبب شد گمانه زنی‌های زیادی در مورد اهداف این دیدار و ارتباط آن به پیشنهاد یا ظرفیت میانجیگری ژاپن برای کاهش اختلافات و تنش میان ایران و آمریکا مطرح شود.
از آنجایی که آمریکایی‌ها از آقای آبه خواسته بودند تا به ایران سفر کند و پیشنهاد مذاکره بدهد و دستارود خاصی در آن سفر با پاسخ قاطع و منفی ایران حاصل نشد، سفر متقابل رئیس جمهور ایران به توکیو این ظن را تقویت کرد که ممکن است آقای روحانی برنامه های جدیدی داشته باشد و البته نشانه‌هایی هم از پالسها و پیام‌های آمریکایی‌ها به دولت ژاپن برای انتقال به ایران مشاهده می‌شد، اما با وجود مذاکرات خصوصی و پشت درهای بسته میان آقای آبه و روحانی هنوز خبر ویژه و اتفاق خاصی رونمایی نشده که بتوان از آن برداشت کرد که اتفاق مهمی رخ داده است.
البته این هشدار به آقای روحانی پیش از سفر به ژاپن گوشزد شده بود که هوشیار باشد و در دام آمریکایی ها قرار نگیرد.
اما توسعه مناسبات با ژاپن به عنوان یک شریک تجاری سنتی و قدیمی و یک قدرت اقتصادی در شرق آسیا بسیار مهم است زیرا به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ایجاد شده از سوی آمریکا و وابستگی اقتصادی و سیاسی ژاپن به این کشور مناسبات اقتصادی و تجاری ما کاملاً تحت تاثیر قرار گرفته و به ویژه اینکه ژاپن خرید نفت از ایران را متوقف کرده، آقای روحانی در تلاش بود تا در مذاکرات خود گشایشی در این حوزه بوجود آورد که نشانه ای در این جهت دیده نشد.
* دو حوزه به گفته شما در این سفر مد نظر بود یکی برجام و تحریم ها و دوم مناسبات اقتصادی و فروش نفت. مذاکرات هم پشت درهای بسته انجام شد، اما به نظر می‌رسد اتفاق خاصی رخ نداد. نه ژاپن از سرگیری خرید نفت از ایران را به دلیل تحریم‌ها پذیرفت و نه اتفاقی در حوزه ذایزنی ها برای کاهش تنش رخ داد. حتی نخست وزیر ژاپن در توکیو از تصمیم خود برای پیوستن به ائتلاف آمریکا و اعزام نیرو به خلیج فارس خبر داد؟
به هر حال ژاپنی‌ها به قدری تابع سیاستهای آمریکا هستند که نمی‌توان از آنها انتظار داشت مستقل عمل کنند و از راهبرد کلی آمریکا فاصله بگیرند. دیدیم که برای سفر آقای روحانی به ژاپن هم عملا از آمریکا کسب تکلیف کردند!.
اطاعت بی چون و چرا از آمریکا جایگاه ژاپن را در سطح بین‌المللی بسیار متنزل کرده و البته ما هم انتظار چندانی نداشتیم که آقای آبه بتواند تصمیم مستقلی بگیرد.
اما این مانع از اقدامات دیپلماتیک در شرایط تنش و بحران نیست. دولت و آقای روحانی از هر امکان و فرصتی برای انکه از مشکلات خودش بکاهد استفاده می‌کند. این سفر در حاشیه حضور و شرکت آقای روحانی در نشست سران کشورهای اسلامی در مالزی که خود یک اتفاق جنجالی و پرحاشیه بود، بازتاب زیادی داشت و برای چندین روز رسانه‌های جهان در حال تحلیل و تفسیر آن بودند و منتظر یک اتفاق خاص در آن بودند که البته رخ نداد یا حداقل تا الان نشانه‌ای از آن نبوده. حال باید دید در دیدار خصوصی آقای روحانی و آبه چه رد و بدل شده و نخست وزیر ژاپن چه چیزی را به واشنگتن منتقل خواهد کرد؟.
موضوع حضور نیروهای ژاپن در ائتلاف آمریکا برای به اصطلاح تامین امنیت در خلیج فارس هم از قبل اعلام شده بود و به همین دلیل شاید لازم بود تا مواضع ایران مستقیم و از نزدیک برای توکیو تشریح و تذکر داده شود تا این کشور از تبعات و خطرات چنین ریسکی مطلع باشد.
ایران در مورد تمامیت ارضی، امنیت سرزمینی و تهدید خطوط قرمز خودش با هیچ کس تعارف ندارد و کشورهایی که در اقدام تحریک آمیز و پر خطر آمریکا مشارکت می کنند باید کاملاً متوجه آثاری که این اقدام ممکن است برایشان داشته باشد قرار گیرند و بدانند که آمریکا سابقه طولانی در قربانی کردن و جلو انداختن هم پیمانان خودش در مواقع بحرانی دارد.
جمهوری اسلامی ایران برای اینکه حسن نیت خودش را در عرصه بین‌المللی نشان دهد با دوستان و شرکای خود رایزنی‌های دیپلماتیک لازم را انجام میدهد.
* به نظر شما با توجه به نتیجه سفر آبه به تهران و دیدارش با رهبری، همچنین وضعیت میدانی تنش میان ایران و آمریکا آیا سفر آقای روحانی در زمان مناسب انجام شد یا پس از بیست سال سفری در این سطح در شرایطی که رسانه‌های ژاپنی این سفر را درخواست و مطالبه آقای روحانی معرفی کردند؟فرصت سوزی بود؟
به هر حال این سفر به دعوت آقای آبه انجام شد. این اتفاق بد اخلاقی و بی اخلاقی و قلب واقعیت از طرف رسانه های ژاپن بود چون آقای آبه در سفر به تهران دعوت متقابل کرد از آقای روحانی. اما همین فضا سازی دلیلی بود بر آنکه دولت باید کاملاً در مورد بازی ژاپنی‌ها در زمین آمریکا هوشیار باشند.
من معتقدم آقای روحانی در شرایط موجود و با توجه به وضعیت اقتصادی و مشکلاتی که دولت با ان روبروست مایل بود تا از این مسیر مزه دهان آمریکایی‌ها را بفهمد و آنرا بسنجد که ژاپن تا چه حد ممکن است بتواند در زمینه کاهش فشارها و تحریم‌ها نقش ایفا کند. به ویژه بعد از اتفاقی که اخیرا رخ داد و مبادله دو زندانی میان ایران و آمریکا و ابراز تمایل واشنگتن به تکرار این موضوع و مذاکره با ایران و خاصه در آستانه انتخابات پیش رو آقای روحانی امیدوار بود موفقیتی بدست آورد، اما از یک سو درگیر شدن ترامپ با موضوع استیضاح و از سوی دیگر رغبت نشان ندادن آبه سبب شد دستاورد خاصی در این سفر حاصل نشود.
* اجازه دهید به موضوع دیگری هم بپردازیم، روز جمعه شورای امنیت جلسه‌ای برای بررسی آخرین گزارش دبیرکل در مورد ایران و اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار کرد. پس از این نشست شماری از کشورهای اروپایی از جمله تروئیکای عضو برجام در بیانیه‌ای ضمن تکرار ادعاهای خود در مورد برنامه موشکی ایران و ابراز نگرانی از گام‌های کشورمان در کاهش تعهدات هسته‌ای خود، تهران را به نقض قطعنامه مذکور متهم کردند و همزمان برخی منابع غربی گفته‌اند که که کشورهای اروپایی باقی‌مانده در توافق هسته‌ای ایران، احتمالا مکانیسم حل و فصل اختلافات در برجام موسوم به مکانیسم ماشه را در ماه ژانویه، یعنی پس از گام پنجم ایران، فعال می‌کنند اما قصد ندارند فورا به شورای امنیت مراجعه کنند. تحلیل شما از ایت تهدید اروپایی‌ها چیست؟
این موضع گیری یک عملیات روانی و سیاسی است. اروپایی‌ها با وجود گذشت حدود یک سال و نیم هنوز اقدام عملی و جدی در زمینه عمل به تعهداتشان پس از خروج آمریکا از برجام انجام نداده‌اند و می‌دانند که با وجود تحریم های آمریکا نمی‌توانند هم کاری انجام دهند. آنها بر این باور بودند که دولت روحانی تحت هیچ شرایطی حاضر نخواهد بود که از برجام خارج شود و می‌توان بدون هزینه و دادن امتیازی تهران را در برجامی یک طرفه نگاه داشت. اما تصمیم نظام برای کاهش تعهدات برجامی این محاسبه را به هم زد. اگر چه گام های کاهش تعهدات به نحوی طراحی شد که تاکنون ضرب لازم و تاثیرگذاری مطلوب را نداشته است.
اروپایی‌ها اقدامات جزئی و کم اهمیت خود را در آستانه گام پنجم به شکلی می‌خواهند عرضه کنند که یک اتفاق مهم جلوه کند لذا می‌بینیم در بیانیه خود سهامدار شدن چند کشور اروپای شمالی را یک امتیاز مهم مطرح می‌کنند و تلاش دارند ایران را مجاب کنند که این اتفاق را به عنوان یک گام مهم بپذیرد.
* آیا اروپایی‌ها از گام پنجم ایران نگران هستند؟
رفتار آنها نشان میدهد که از این اتفاق کاملا نگران هستند. به باور برخی کارشناسان اگر چه چهار گام برداشته شده نتوانسته سبب تحریک اروپا و نگرانی جدی انها شود اما تقریبا وضعیت برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران را به قبل از برجام نزدیک کرد، لذا گام پنجم برای اروپایی‌ها نگران کننده است و آنها از این بیم دارند که برنامه هسته‌ای ایران با یک جهش در آینده نزدیک همراه شود.
مسئولین اجرایی باید به این نکته توجه داشته باشند که غربی ها اگر احساس کنند در اثر فشارها، ایران یک گام در برنامه خود به عقب برداشته فشارها را چند برابر خواهند کرد.
در شرایط موجود گام پنجم در امتداد گام های پیشین بهترین راهبرد و تدبیری است که نظام اتخاذ کرده و اثر آن فوق‌العاده خواهد بود و در نهایت این قدرتها مجبور خواهند بود در مقابل اراداه ملت ایران کوتاه بیایند.
نظر شما