اعظم طیرانی/

از کودکی شغل برای ما کارمندی پشت میزنشین تعریف شده که طبق وظایفش عمل می‌کند. کم‌لطفی است که خانه‌داری را با مجموعه‌ای از وظایف شغل ندانیم، در حالی که خانه‌داری هم یک شغل مهم است. زیرا از یکسو تربیت و بزرگ کردن فرزندان و فراهم کردن فضایی آرام برای خانواده و از طرفی همان رسیدگی به نظافت منزل و تهیه غذا خانه‌داری را مهم جلوه می‌دهد. اما این تنها بخشی از کارهای یک زن خانه‌دار است که به چشم می‌آید.

خانه‌داری شغلی است ارزش‌آفرین، یعنی کارهایی که در خانه انجام می‌گیرد همه ارزش ایجاد می‌کند. یک نمونه از آن تربیت کودکان است که در آینده بر اجتماع تأثیر می‌گذارد. همه ما در خانه زندگی می‌کنیم و اتفاقات خانه بر رفتار ما در فضای اجتماع مؤثر است پس می‌توانیم بگوییم خانه‌داری یکی از مهم‌ترین شغل‌های دنیاست.

آن گونه که کارشناسان می‌گویند زنان می‌توانند براساس چارچوب شرع مقدس، برای خانه‌داری خود درخواست مزد کنند و در این زمینه وظیفه‌ای برای زن وجود ندارد، اما از آنجا که زنان در زندگی مشترک خود بسیاری از فعالیت‌های خانه را از سر عشق و علاقه انجام می‌دهند موضوع حقوق و دستمزد برای خانه‌داری وی مطرح نیست. اما اینکه می‌گویند زن خانه‌دار بیکار است به دلیل فرهنگ غلطی است که از گذشته در جامعه ما شکل گرفته است. اگر خودمان را یک روز جای یک زن خانه‌دار فرض کنیم متوجه خواهیم شد که زن خانه‌دار شغلی تمام‌وقت دارد اما تنها به این دلیل که حقوقی برای او در نظر نگرفته‌اند جزو مشاغل محسوب نمی‌شود و همچنان عده‌ای بر این عقیده هستند که زن خانه‌دار بیکار است.

نادیده گرفتن جایگاه زنان خانه‌دار در سیاست‌گذاری‌ها

طیبه سیاوشی عنایتی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به موقعیت و جایگاه اجتماعی زنان خانه‌دار در اسناد بالادستی کار می‌گوید: موضوع بیمه زنان خانه‌دار که از دوره دوم مجلس مطرح بوده و بر اساس آن باید زنان خانه‌دار با بیش از سه فرزند از بیمه برخوردار شوند، هنوز ادامه دارد و با وجود اینکه در برنامه ششم توسعه به تصویب رسیده است، در بودجه امسال پیشنهاد شد اما متأسفانه رأی نیاورد.

وی می‌افزاید: با وجود همه تلاش‌هایی که در دوره‌های مختلف مجلس برای ارزش‌گذاری کار «خانه‌داری» شده است هنوز جایگاه واقعی زنان خانه‌دار مشخص نشده و هیچ دولتی نتوانسته با پوشش بیمه‌ای آن‌ها را در قوانین جایگاه واقعی‌شان به رسمیت بشناسد. حتی نام بردن از زنان خانه‌دار در قوانین بسیار اهمیت دارد اما متأسفانه تاکنون این مهم در قانون ذکر نشده است.

نقش زنان خانه‌دار در تولید ناخالص ملی

دکتر عادل پیغامی، استاد دانشگاه امام صادق(ع) نیز معتقد است: ما در عرصه صیانت از زن و صیانت از خانواده با کمبود قوانین و مقررات مواجه‌ایم.

وی می‌گوید: در جامعه ما مردان وقتی مشغول به کار می‌شوند، طبق قانون از آن‌ها حمایت بیمه‌ای می‌شود، اما اگر خانم‌ها خارج از منزل کار نکنند و همه عمر خود را صرف خانه‌داری کنند از آن‌ها حمایت بیمه‌ای نمی‌شود و اگر پس از ۲۰ یا ۳۰ سال کار دچار مشکل شوند حقوق و بازنشستگی نخواهند داشت و این  مهم از جمله بی‌دقتی‌های بزرگ حقوقی کشور ماست که خانه‌داری شغل محسوب نمی‌شود و برای انجام آن حقوقی تعریف نشده است. در حالی که اگر برای دریافت هر یک از کارهای خانه بخواهیم از بیرون خدمت بگیریم باید کلی هزینه کنیم اما وقتی خانم خانه همان کار را با کیفیت بهتر انجام‌ می‌دهد هیچ حقوق قانونی برای او در نظر گرفته نمی‌شود و در جی‌دی‌پی (تولید ناخالص ملی) کشور تعریف نخواهد شد. در صورتی که اگر دست کارگری در محل کار زیر ساتور برود از او حمایت بیمه‌ای می‌شود، اما اگر خانم خانه‌داری ضمن انجام کار در خانه دچار همین مشکل شود هیچ حمایت بیمه‌ای از او نخواهد شد.

خانه‌داری یک شغل است

الهام امین‌زاده، معاون حقوقی رئیس جمهوری دولت یازدهم نیز با بیان اینکه برای کار خانه‌داری در دین مبین اسلام حقوقی در نظر گرفته شده است، می‌گوید: با توجه به اینکه طبق قانون مدنی وظایف زوجه مشخص است در شرع مقدس اسلام حتی شیر دادن به طفل جزو وظایف زوجه محسوب نمی‌شود و زوجه می‌تواند در قبال انجام این کار درخواست مطالبه اجرت کند. گرچه به لحاظ اخلاقی و انسانی شیر دادن به طفل وظیفه و تکلیف مادر است و هیچ مادری از این کار سر باز نمی‌زند.

دکتر امین‌زاده می‌افزاید: اگر زوجه برای انجام امور خانه‌داری اقداماتی را شخصاً انجام دهد می‌تواند از مرد درخواست اجرت کند و بر اساس قانون حمایت از خانواده، ماده واحده مقررات راجع به طلاق و همچنین قانون مدنی، زوجه می‌تواند حقوقی را مطالبه کند، یعنی خواسته خود را مبنی بر اینکه در ازای خانه‌داری هر ماه مبلغی را دریافت خواهد کرد به زوج اعلام کند.

وی ادامه ‌می‌دهد: با این حال باید قوانینی برای این حوزه وضع شود که با تحکیم بنیان خانواده مغایرت نداشته باشد، البته در بسیاری از موارد مسائلی که در خانواده مطرح می‌شود از مسائل اقتصادی و قضایی مجزاست و این قبیل مسائل نیازمند فرهنگ‌سازی است؛ یعنی باید شرایطی فراهم شود که مردان جامعه ما به این درک برسند که خانه‌داری یک شغل است و باید برای آن حقوقی در نظر گرفته شود. اما اینکه بخواهیم برای زنان خانه‌دار حقوقی تعیین کنیم که اگر پرداخت نشود، آن‌ها بتوانند به دستگاه قضا شکایت کنند با اصل تحکیم بنیان خانواده سازگار نیست.

وی با اشاره به اجرای طرح بیمه زنان خانه‌دار برای حمایت از حقوق این قشر می‌گوید: در سال ۷۸ که طرح بیمه زنان خانه‌دار مطرح شد، مشمولان این طرح ۲۰ میلیون نفر بودند اما دولت قادر به تحمل بار بودجه‌ای آن نبود؛ بنابراین دولت اولویت‌بندی کرد و از بین زنان خانه‌دار، زنان سرپرست را در اولویت قرار داد. از این رو در دولت‌ها و دوره‌های مختلف مجلس شورای اسلامی بودجه‌هایی را به اجرای طرح بیمه زنان خانه‌دار اختصاص دادند که نه تنها کافی نیست بلکه نقش حمایتی قابل قبولی ندارد. بنابراین ضرورت دارد برای خانم‌هایی که از کار اجتماعی فاصله گرفته و از منافعی که می‌توانند کسب کنند گذشت‌ می‌کنند و خانه‌داری و پرورش فرزندان را به کار بیرون از خانه ترجیح می‌دهند، از سوی همسرانشان و همچنین دولت حقوقی برای آن‌ها در نظر گرفته شود تا به ازای خدماتی که در خانه و حتی به صورت غیرمستقیم برای ارتقای وضعیت کیفی جامعه انجام ‌می‌دهند آورده‌ای داشته و از ضمانت اجرایی برخوردار باشد تا تضمینی برای آینده زنان خانه‌دار فراهم شود.