زهره کهندل/
در چند سال اخیر مستندسازان ایرانی در حوزه ساخت مستندهایی با موضوع محورمقاومت، کم‌کار نبوده‌اند. آن‌ها تنها به ساخت مستندهایی درباره ازخودگذشتگی سرداران ایرانی در جبهه مقاومت اسلامی بسنده نکردند بلکه ایثار و فداکاری سربازان جبهه مقاومت از لشکر فاطمیون افغانستان گرفته تا لشکر زینبیون پاکستان، حزب‌الله لبنان و حشدالشعبی عراق را هم مستندسازی و منتشر کردند. مستند «خلیلِ‌آفریقا» که به تهیه‌کنندگی و کارگردانی روح‌الله رفیعی ساخته شده در زمره مستندهای مقاومت می‌گنجد. این مستند براساس پایان‌نامه حسین مادرشاهی ساخته شده که روایتی از بخش‌های جنبش اسلامی نیجریه دارد.
مجموعه مستند «خلیلِ‌آفریقا» که در ۱۰ قسمت ساخته شده، پنج قسمت آن روی آنتن شبکه افق رفته و پنج قسمت پایانی هم به زودی از سیمای جمهوری‌اسلامی پخش خواهد شد. به بهانه پخش این مستند از تلویزیون و مسیری که جریان مستندسازی مقاومت پیش‌رو دارد، با روح‌الله رفیعی، مدیرگروه مستند روایت فتح گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
چندی پیش شاهد پخش پنج قسمت از مستند «خلیل‌آفریقا» از تلویزیون بودیم، شیخ زکزاکی به عنوان یکی از چهره‌های مقاومت در منطقه شناخته می‌شود، جرقه ساخت مجموعه مستندی درباره این شخصیت مهم محور مقاومت چطور زده شد؟
ایده اصلی ساخت مستند «خلیل آفریقا» از سال ۹۲ زده شد آن موقع ذهنیت‌های درستی درباره جریان جنبش نیجریه وجود نداشت. طی تحقیقاتی که درباره آفریقا داشتیم متوجه اهمیت این جنبش در شمال‌غرب آفریقا شدیم. همان زمان مقاومت‌هایی از سوی برخی مدیران در داخل کشور وجود داشت که این کار ساخته نشود، دلیلشان این بود که شیخ زکزاکی نتوانسته حتی یک مسجد شیعی بسازد ولی برای ما که از بعد دیگری به این موضوع نگاه می‌کردیم، ماجرا مهم بود. چندین مرتبه عزم بر این شد که در نیجریه حضور پیدا کنیم و با وجود هماهنگی‌هایی که با خود شیخ صورت گرفت به دلایل امنیتی، این امر محقق نشد. در حوادث ۲۰۱۴ یکی از اعضای گروه پژوهشی ما موفق شد خودش را به زاریا و شیخ زکزاکی برساند که آن ماجرا به روز قدس خونین زاریا منتهی شد و سه تن از فرزندان شیخ‌زکزاکی در آن حادثه به شهادت رسیدند. کش‌وقوس‌ها ادامه یافت تا ماجرای اربعین، سپس کشتار در زاریا همزمان با میلاد پیامبر(ص) و حمله سنگینی که به حسینیه بقیه‌الله شد، همه این‌ها موجب شد که نتوانیم در نیجریه حضور پیدا کنیم. طی توافقی که با دوستانمان در نیجریه صورت گرفت، تصویربرداری بومی را به مناطقی که مدنظرمان بود اعزام کردیم و بخشی از تصاویر مورد نیاز ما ضبط شد. مصاحبه‌های مستند هم در تهران، قم و نجف انجام شد. این مجموعه در ۱۰ قسمت طراحی شده که تاکنون پنج قسمت آن از تلویزیون پخش شده است.
پنج قسمت دیگر چه زمانی آماده پخش می‌شود و بازخوردها نسبت به قسمت‌های پخش شده چه بوده است؟
پنج قسمت دیگر هم مراحل پایانی خودش را طی می‌کند. اگر کمک‌های آقای همایونفر، مدیرمجموعه روایت فتح نبود قطعاً این پنج قسمت اولیه هم تولید نمی‌شد. وقتی این مجموعه مستند پخش شد، بیشتر از اینکه در ایران بازخورد داشته باشیم در نیجریه بازتاب داشت به طوری که علاقه‌مندان شیخ زکزاکی تماس می‌گرفتند و می‌گفتند که ما از غربت درآمدیم. شبکه «هوسا تی‌وی» برای پخش این مجموعه اعلام آمادگی کرده تا کار پس از دوبله شدن به نمایش درآید. از کشورهای دیگر هم برای پخش این مجموعه مستند اعلام آمادگی کرده‌اند تا منش و روش شیخ ابراهیم زکزاکی که در این مستند نمایش داده شده به زبان‌های مختلف دوبله شده و نمایش داده شود.
بنابراین این مستند در کشورهای جهان اسلام پخش خواهد شد؟
نه فقط کشورهای جهان اسلام که تمام مردم دنیا می‌توانند مخاطب این مستند باشند چون این برنامه با نگاهی آزادی‌خواهانه و ظلم‌ستیز ساخته شده که خاص یک مذهب یا یک دین نیست. هر کسی که ذره‌ای به این موضوعات علاقه‌مند باشد مخاطب این مجموعه مستند است.
گفتید ورود گروه مستندساز ایرانی به نیجریه به دلایل امنیتی امکان‌پذیر نبود، این شرایط برای ورود به یمن و چند کشور دیگر هم وجود دارد، اما اتفاقی که درباره مجموعه مستند «خلیل آفریقا» رخ داد استفاده از ظرفیت تصویربرداران بومی آن منطقه در روند تولید و تعاملات بین‌المللی برای ساخت این مجموعه بود، به نظر شما چنین تعاملاتی برای ساخت مستند درباره کشورهای دیگر هم می‌تواند اتفاق بیفتد؟
با وجود زحماتی که دوستان ما در حوزه رسانه بین‌الملل می‌کشند ولی هنوز برون‌دادی نمی‌بینیم، زحمات زیادی کشیده شده ولی لازمه چنین امری این است که افراد نزدیک به حوزه گفتمان انقلاب‌اسلامی آموزش‌های لازم را دیده باشند تا بتوانند نگاه مدنظر را در قالب فیلم و مستند گزارشی لحاظ کنند. تصویربردار در همه‌جا دنیا هست ولی کسی که با گفتمان انقلاب اسلامی ناآشنا باشد نمی‌تواند آن نگاه را در قاب دوربینش جا دهد. ساخت مستندهای مشترک درباره یمن و جاهای دیگر هم ممکن است ولی الزاماتی را می‌طلبد که باید به عنوان زمینه کار انجام شده باشد از جمله آموزش نیروهایی همسو با گفتمان انقلاب‌اسلامی در آن کشورها.
یعنی اتحادیه یا انجمنی از مستندسازان حوزه مقاومت شکل بگیرد؟ چه نهاد یا سازمانی برای تحقق این موضوع باید پیشقدم شود؟
در کشور ما دو مرجع به عنوان هسته اصلی انجمن مستندسازان مقاومت می‌توانند کار را پیش ببرند، یکی مجموعه روایت‌فتح است که سابقه‌ای طولانی در این حوزه دارد و دیگری مرکز مستندحقیقت که می‌توانند به خوبی از پس این کار برآیند، چون کارهای انجام نشده زیادی وجود دارد. با اینکه آثار مستند زیادی ساخته می‌شود ولی کارهای بر زمین مانده کم نیست. امیدوارم این اتفاق به زودی محقق شود.
قطعاً شهادت سردار سلیمانی در تبیین و تقویت گفتمان مقاومت اثرگذار است، به نظر شما این اتفاق می‌تواند سرآغازی برای شکل‌گیری انجمن مستندسازان مقاومت در جهان اسلام باشد؟
حاج قاسم سلیمانی جدای از اینکه برای ما محبوب و بزرگ هستند، از یک کاریزمای بین‌المللی هم برخوردارند به‌ویژه با شهادتشان اتفاقات بزرگی در دنیا رقم خواهد خورد. به نظرم با برنامه‌ریزی درست می‌توان به پیام مقاومت در حوزه رسانه ضریب داد و وظالیف و رسالت‌هایی که حاج قاسم از رسانه انتظار داشتند را به نحو احسن اجرا کرد.
خون پاک شهید سلیمانی درخت مقاومت را در جهان اسلام تنومندتر کرد و حالا نوبت مستندسازان است که روایت درستی از مقاومت اسلامی را به جهانیان مخابره کنند؟
همین‌طور است. در جنگ شناختی که استکبار علیه انقلاب‌اسلامی به راه انداخته، یکی از محورها، جنگ روایت‌هاست. دیدیم در چند روز گذشته رسانه‌های معاند چطور روش و منش حاج قاسم سلیمانی را تحریف کردند. اگر روایت درست و نه اغراق شده از مقاومت سپاه قدس و سردار سلیمانی را ارائه کنیم همین موضوع یک رسانه مولد است و می‌تواند زایش‌های جدیدی را در حوزه انقلاب‌اسلامی در دنیا رقم بزند. منش و روش سردار سلیمانی و سپاه قدس از سیره اهل‌بیت(ع) و قرآن گرفته شده به طوری که جنبه رحمانی حاج قاسم و همراهانشان در سپاه قدس به شدت زبانزد است. در عراق و سوریه شاهد بودم نیازهای خانواده‌های مسلحین و داعش برطرف می‌شد یا اگر بیماری داشتند حتماً در درمانگاه‌های جبهه مقاومت به آن‌ها رسیدگی می‌شد. نگاه انسانی در رفتار آن‌ها بسیار برجسته است ولی هنوز نتوانستیم این نگاه انسانی را در میان مردم جا بیندازیم، اینکه سربازان مقاومت اسلامی اگر در هیبت یک نظامی مانند کوه هستند و سختی‌ها آن‌ها را نمی‌تواند تکان بدهد، ولی در حوزه انسانی مانند ابر بهار، باران محبت و رحمتشان بر سر همه می‌بارد.
طرح یا ایده‌ای برای ساخت مستندی درباره شهید سلیمانی دارید؟
بله، در حال هماهنگی هستیم تا موازی‌کاری صورت نگیرد. مجموعه روایت فتح آرشیوی غنی از ایشان دارد و طی رایزنی با مرکز مستندحقیقت قرار است کارهای خوب و درخوری تولید شود. ما در روایت‌فتح این آمادگی را داریم که اگر کسی در تبیین این نماد مقاومت بخواهد وارد کار شود دست او را به گرمی بفشاریم.
نظر شما