قدس آنلاین:  بحران پیری و سالخوردگی جمعیتی ایران در سال‌های آینده واقعیتی است که باید باورش کرد و چاره‌ای جدی برای آن اندیشید؛ بحرانی که یکی از مهم‌ترین دلایل آن کاهش نرخ باروری است؛ نرخی که به گفته کارشناسان جمعیتی از ۶.۵ فرزند به ازای هر زن در سال ۶۵ به ۲ فرزند در سال ۹۵ کاهش پیدا کرده است.

با این حال و با وجود آنکه زنگ هشدار این موضوع از مدت‌ها پیش به گوش مسئولان رسیده است اما آنچه شاهدیم از تأخیر در اجرای برنامه‌های جمعیتی و یا اجرای غلط آن حکایت دارد. در همین شرایط به گفته دکتر محمدمهدی صدراللهی، معاون برنامه‌ریزی اداره کل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی ۲۰ درصد از زوج‌های کشور از ناباروری رنج می‌برند و متوسط هزینه درمان ناباروری برای هر دوره درمانی حدود ۵ میلیون تومان است.

آن‌طور که دکتر صدراللهی می‌گوید «اگر هر زوج سه تا پنج بار نیاز به این روش درمانی داشته باشد، برای سازمان بیمه گر پایه، بیش از هزار میلیارد تومان هزینه خواهد داشت».

هزینه ۵ میلیونی درمان ناباروری

با این حال برخی نیز همچون دکتر محمدرضا صادقی، رئیس مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا معتقدند هزینه‌های درمان ناباروری در ایران حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد هزینه‌های درمان ناباروری در دنیاست، به‌طوری‌که در کشور ما این هزینه ۵ میلیون تومان تمام می‌شود، در حالی که این مبلغ در اروپا و آمریکا ۲۰ هزار دلار است.

دکتر صادقی می‌گوید: روند باروری فرایندی پیچیده است که درصد موفقیت آن در حالت عادی هم خیلی زیاد نیست؛ شانس موفقیت بارداری برای هر زوج سالم در طول یک ماه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است. در مورد زوج‌های نابارور به مدد تحقیقات، فناوری و پیشرفت‌هایی که در حوزه علم درمان ناباروری صورت گرفته، امروز به نتیجه‌ای رسیده‌ایم که به طور متوسط درمان آن در ۵۰ درصد موارد نتیجه‌بخش است؛ اما ۵۰ درصد زوج‌های نابارور نتیجه نمی‌گیرند و هزینه‌ای که می‌کنند برای آن‌ها سنگین به نظر می‌رسد.

وی با بیان اینکه در کمتر درمانی ریسک موفقیت ۵۰ درصد است، می‌افزاید: به عنوان نمونه تعویض مفصل هزینه‌ای به مراتب بیشتری از درمان ناباروری دارد اما به دلیل اینکه درصد موفقیت بالاست بیمار ابراز نارضایتی نمی‌کند؛ اکنون هزینه‌ای که برای درمان ناباروری در ایران می‌شود در مقایسه با درمان‌های معمولی زیاد نیست مگر اینکه بیمار به درمان‌های متعدد نیاز پیدا کند.

درصد موفقیت درمان‌های ناباروری یک دوم است

دکتر صادقی در خصوص نارضایتی بیماران از ضعف حمایت‌های بیمه‌ای در درمان ناباروری ادامه می‌دهد: به دلیل اینکه درصد موفقیت درمان‌های ناباروری یک دوم و در برخی از موارد نیازمند تکرار است، ترجیح می‌دهند این درمان‌ها را پوشش ندهند. البته واقعیت این است که خارج از توان بیمه‌هاست، به طوری که در گزارش‌های شرکت‌های بیمه می‌بینیم اگر شرکتی در سال یک میلیارد حق بیمه درمان دریافت کرده، بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه کرده است حالا اگر قرار باشد درمان ناباروری نیز زیر پوشش قرار گیرد بیشتر بیمه‌ها آن را پوشش نخواهند داد، ضمن آنکه بیمه‌های پایه نظیر بیمه سلامت همواره به مراکز درمانی بدهکارند.

وی با اشاره به اینکه هزینه‌های درمان ناباروری در کشور ما از مقیاس جهانی پایین‌تر است، می‌گوید: در مقابل متوسط سرانه اقتصاد کشور بسیار بالاست زیرا داروهای ناباروری گران بوده و زیرپوشش بیمه‌ها نیست. از سوی دیگر، جراحی‌ها و روش‌های مختلف مانند اهدای تخمک زیر پوشش بیمه نیست که هزینه قابل توجهی دارد.

دکتر صادقی ادامه می‌دهد: امروزه برای زوجینی که فاقد تخمک و اسپرم هستند درمان‌های جایگزین همچون اهدای تخمک و جنین را داریم. اما علم به سمتی می‌رود که در صورت نبود تخمک یا اسپرم در زوجین بتوانیم با استفاده از سلول‌های بنیادی که در بدن خود فرد وجود دارد اسپرم یا تخمک تولید شود.

تشخیص‌های ژنتیکی زیرپوشش بیمه نیست

وی با بیان اینکه ما امروزه می‌توانیم ادعا کنیم با بهره گیری از فناوری‌های نوین ژنتیکی امکان تشخیص هرگونه بیماری ژنتیکی موجود در والدین وجود دارد، می‌افزاید: در حال حاضر چند هزار بیماری ژنتیکی داریم که امکان تشخیص و درمان آن‌ها فراهم است؛ یعنی اگر بتوانیم ژن را در والدین تشخیص دهیم ۱۰۰ درصد در جنین هم قابل تشخیص هستند؛ یعنی پیش از اینکه بخواهیم جنین را در رحم مادر منتقل کنیم تشخیص داده شده و در این صورت جنین سالم را از جنین مبتلا جدا کرده و به رحم مادر منتقل می‌کنیم تا از تولد فرزند مبتلا به بیماری ژنتیکی جلوگیری شود. البته هیچ یک از این موارد زیرپوشش بیمه نیست و نمی‌توان آن‌ها را جزو درمان ناباروری به حساب آورد.

وی در خصوص حمایت دولتی از درمان ناباروری می‌گوید: این حمایت‌ها به شرطی انجام می‌شود که زوج‌ها به مراکز درمان ناباروری زیرپوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی مراجعه کنند و در حقیقت زوج‌ها حق انتخاب مرکز درمانی را ندارند.

دکتر صادقی با اشاره به اینکه بیمه‌ها در سال یک دوره درمان ناباروری را زیرپوشش قرار می‌دهند، می‌گوید: حتی مراکز دانشگاهی نیز در سال فقط یک سیکل درمانی را حمایت می‌کنند و در صورت نیاز به تکرار درمان، بیمار موظف است مابه التفاوت هزینه‌ها را پرداخت کند.

پرداخت هزینه‌های درمان ناباروری سخت است

وی می‌افزاید: با اینکه پرداخت هزینه‌های درمان ناباروری برای هموطنان ما دشوار است، این هزینه‌ها در مقایسه با سایر کشورها بسیار اندک است؛ به طوری که بیماران کشورهای همسایه نیز برای درمان ناباروری به کشور ما مراجعه می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه بالا بودن هزینه‌های ناباروری به دلیل ماهیت و نوع درمان این بیماری است، اظهار می‌کند: بیشتر وسایل مصرفی پزشکی برای درمان ناباروری – به دلیل اینکه با جنین سروکار دارد- وسایل یکبار مصرف و مواد دارای کیفیت بسیار بالاست، چرا که هر نوع آسیب ممکن است سلامت جنین را به مخاطره اندازد و همه زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد، با این حال باوجود تحریم‌های ظالمانه، هزینه‌های درمان ناباروری در مقایسه با چند سال پیش تغییر زیادی نداشته است و بیشتر مراکز درمان ناباروری فقط هزینه‌های جاری را از بیمار دریافت می‌کنند.

وی اضافه می‌کند: چند سال پیش مراکز درمان ناباروری علاوه بر تأمین هزینه‌های درمان و حقوق پرسنل، امکان تجهیز و به روزکردن تجهیزات و توسعه زیرساخت‌ها را داشتند اما متأسفانه اکنون به دلیل افزایش هزینه‌ها امکان نوسازی و توسعه زیرساخت‌ها فراهم نیست.

۱.۷ میلیون زوج نابارور در ایران

دکتر فردین عمیدی، رئیس انجمن علمی جنین‌شناسی و بیولوژی تولید مثل ایران می‌گوید: طبق مطالعات انجام شده، ناباروری در کشور ما بین ۱۱ تا ۱۹ درصد در میان زوجینی که در سنین باروری هستند شیوع دارد که بیشتر این افراد در گروه سنی ۲۰ تا ۳۹ سال قرار دارند و طبق آماری که وزارت بهداشت در دستورعمل برنامه حمایتی زوج‌های نابارور در سال ۹۴ منتشر کرده است، حدود ۷/۱ میلیون زوج در کشور وجود دارد که سابقه ناباروری اولیه و ثانویه دارند؛ با توجه به این عدد سالانه حدود ۸۸ هزار زوج نابارور به این تعداد افزوده می‌شود که از این تعداد ۳۵ درصد زوج‌ها به روش‌های کمک باروری نیاز پیدا می‌کنند.

دکتر عمیدی ادامه می‌دهد: پیش از سال ۹۴ تعداد مراکز درمان باروری بسیار کمتر از تعداد فعلی بود اما خوشبختانه در چهار سال اخیر در پی اجرای سیاست‌های جمعیتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، برنامه حمایت از درمان ناباروری در دستور کار قرار گرفت. علاوه بر حمایت‌های درمانی که از سوی بیشتر دانشگاه‌های ‌های علوم پزشکی کشور از زوج‌های نابارور انجام می شود، وزارت بهداشت پروتکل کشوری درمانی زوج‌های نابارور را ارائه کرده است که شامل حمایت مالی از زوج‌های نابارور و همچنین مدیریت و توسعه خدمات درمان ناباروری می‌شود.

گامی مهم برای درمان ناباروری

به گفته وی در حیطه نخست یعنی حمایت مالی از زوج‌های نابارور کارگروهی تشکیل شد و مراکز درمان ناباروری در مراکز استان‌ها و شهرهای نابرخوردار ایجاد و مراکز قبلی تجهیز و نوسازی شد به طوری که هم اکنون بیش از ۴۰ مرکز درمان ناباروری جدید و قدیمی با تجهیزات نوین تخصصی و فوق تخصصی تکمیل و تجهیز شده است. در مرحله بعد نیز به خانم‌هایی که کمتر از ۴۲ سال داشتند یک سیکل درمان حمایتی ارائه می‌شد و امسال با افزودن یک متمم به این دستورعمل، محدودیت سنی را تا ۴۵ سال افزایش یافت که سیکل شامل خانم‌های دارای ناباروری ثانویه نیز می‌ شود. ضمن آنکه تعداد دوره‌های درمان حمایتی از یک دوره در سال به دو دوره افزایش یافته است و آیتم‌هایی نظیر فریز کردن تخمک و غیره نیز مشمول این بسته حمایتی شد که این موضوع نیز گام مهمی برای درمان ناباروری زوج‌های نابارور است.

پرداخت بخشی از هزینه‌ها توسط دولت

دکتر عمیدی با اشاره به اینکه هزینه درمان در کشور ما از سایر کشورها ارزان‌تر است، می‌افزاید: به همین دلیل گردشگران بسیاری از ‌سوریه، عراق، آذربایجان، افغانستان و دیگر کشورهای همسایه برای درمان ناباروری به ایران سفر می‌کنند که البته با توجه به اینکه هزینه درمان آن‌ها با دلار محاسبه می‌شود، درمان برای آن‌ها بسیار ارزان‌تر از هموطنان خودمان تمام می‌شود.

وی اضافه می‌کند: درمان ناباروری، درمان ساده‌ای نیست، زیرا علاوه بر هزینه‌های تشخیصی و اقدامات درمانی، چالش دارو نیز برای بیماران مطرح است؛ به همین دلیل هزینه درمان در یک زوج با زوج دیگر متفاوت است؛ با این حال ۸۰ درصد هزینه‌های درمان ناباروری را در بخش دولتی دولت پرداخت می‌کند از این رو نمی‌توان درمان ناباروری را جزو درمان‌های لوکس برشمرد.