مریم احمدی شیروان/

تقریباً می‌توان گفت در میان باورمندان به مرتبه بلند و جایگاه الهی اهل ‌بیت(ع) کسی وجود ندارد که با اصل ضرورت الگوبرداری از سنت و سیره ایشان مخالفت داشته باشد؛ همان گونه که خداوند در قرآن، رسول‌اللّه(ص) را به عنوان اسوه معرفی می‌کند. اما نکته‌ای که در این بحث وجود دارد، مربوط به اقتضائات زمان و مکان است؛ آیا الگوبرداری انسانی که در سال 1398 در جامعه ایرانی زندگی می‌کند از سبک زندگی 14 قرن پیش در جامعه‌ای متفاوت به صورت مطلق امکان‌پذیر است؟ اگر چه دین، نخ تسبیح و چارچوب هر دو باشد. در این میان عده‌ای از سیره‌پژوهان، راه حل این مسئله را «معاصرسازی سیره اهل ‌بیت(ع)» می‌دانند؛ موضوعی که آن را در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل ‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مورد بررسی قرار دادیم.

با عمل به شاخص‌ها می‌توان به سبک زندگی اهل بیت(ع) رسید

حجت‌الاسلام مطهری در ابتدا و با تأکید بر اینکه داشتن سبک زندگی دینی به این معنا نیست که دقیقاً فرد همان رفتاری را که اهل بیت(ع) در هزار و 400 سال پیش انجام می‌دادند انجام دهد، می‌گوید: برای عمل به سبک زندگی دینی یا سبک زندگی اهل بیت(ع) باید بر اساس اصول و ملاک‌هایی رفتار کنیم که اهل بیت(ع) رفتار می‌کردند؛ نه اینکه تمام رفتار و اقدام آن بزرگواران را تکرار کنیم.

او توضیح می‌دهد: به‌ طور نمونه نوع پوشش هزار و 400 سال پیش به شکلی و در زمانه حاضر به گونه‌ای دیگر است. شبه‌جزیره عرب یا مکانی مانند حجاز که هوای گرمی دارد از جهت نوع پوشش و مسکن اقتضائاتی دارد که در مناطق سردسیری قابل انجام نیست و این طور نیست که تمام مسلمانان در تمام نقاط جهان ملزم به پوشیدن همان لباسی باشند که اهل بیت(ع) در حجاز بر تن می‌کردند یا نوع مسکنی که آن بزرگواران استفاده می‌کردند، مورد استفاده قرار گیرد؛ مهم به کارگیری ملاک‌هاست. به طور نمونه، در مورد لباس ملاک ساده، مرتب، پاکیزه و نظیف بودن است و این موارد را می‌توان به‌عنوان شاخص در نظر گرفت.

رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل ‌بیت(ع) با تأکید بر اینکه در سیره اهل بیت(ع) مهم استفاده از ملاک‌ها و شاخص‌هاست، ادامه می‌دهد: در دنیای امروز که از نظر امکانات و ارتباطات میان افراد آن در سراسر جهان با شرایط آن زمان قابل مقایسه نیست، باید سعی کنیم سیره اهل بیت(ع) را کاربردی و قابل اجرا کنیم. ویژگی مهم اهل بیت(ع) زندگی بر اساس شرایط و اقتضائات زمانه بود و بر همان اساس نوع زندگی آن‌ها نیز تغییر می‌کرد؛ در این مورد اقتدا به سیره آنان تغییر نمی‌کند.

معاصرسازی سیره به معنی عمل کردن به معیار زندگی است

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح می‌کند: برخی موارد احکام و دستوراتی کلی دارند اما برخی دیگر مانند غذا خوردن ملاک کلی ندارند مانند غذا خوردن که به طبع و ذائقه هر منطقه مربوط می‌شود و این طور نیست که انتظار داشته باشیم مسلمانان ایران، عراق، چین، ترکیه و... از همان غذایی که در ابتدای اسلام و در حجاز آن زمان طبخ می‌شده استفاده کنند.

وی خاطرنشان می‌کند: با تمام تفاوت‌ها و اقتضائات روز جامعه، اگر هر فرد در ترویج سیره اهل بیت(ع) و بیان آن چنان که اهل بیت(ع) بوده و عمل کرده‌اند تلاش کند به ترویج مکتب اهل بیت(ع) کمک بسیاری کرده است و این خود بهترین تبلیغ است؛ نیاز نیست که در این راه دچار غلو و افراط و تفریط شویم، کافی است پیامبر عظیم‌الشأن اسلام(ص) یا ائمه(ع) را همان طور که بوده معرفی کنیم و نیازی نیست که او را از شأن بندگی خدا بالاتر ببریم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور می‌شود: باز به عنوان نمونه، باید بررسی کنیم پیامبر(ص) در زندگی اجتماعی خود چگونه با مردم رفتار می‌کرد؛ هنگام برخورد با بچه‌ها، خانواده خود، نشست و برخاست‌ها، هنگام برخورد با دیگران، در بحث کار و تلاش، کسب و کار و... چه کارهایی می‌کرد. یا اگر زندگی امیرالمؤمنین(ع) را از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار دهیم می‌بینیم که همواره مشغول کار و تلاش بود؛ چه زمانی که دور از خلافت بود که باغ‌های متعددی را احداث کرده و باغ‌های وسیعی را آباد و سپس وقف کرد چه در دوران حاکمیت که در آن زمان نیز از دسترنج خودش استفاده و ارتزاق می‌کرد.

حجت‌الاسلام مطهری در پایان می‌گوید: اگر به تمام نکات زندگی ائمه(ع) توجه داشته باشیم، آن را با زندگی امروزی خود تطبیق داده و معاصرسازی کنیم و سعی کنیم که بار زندگی خود را بر دیگری تحمیل نکنیم، دقیقاً بر معیار زندگی اهل بیت(ع) عمل کرده‌ایم؛ اگر در ترویج زندگانی اهل بیت(ع) ابتدا به شناخت دقیق از زندگی آن بزرگان رسیده و آنان را آن چنان که بوده بشناسیم و بعد سعی کنیم همان ملاک‌ها و معیارها را برای زندگی خود پیاده کنیم می‌توانیم آسوده باشیم که در ترویج فرهنگ اهل بیت(ع) گام برداشته‌ایم.