قدس آنلاین:  اهلیت‌گرایی و شایسته‌سالاری در مناصب حکومتی و تقنینی، اصلی ضروری و مسلم است که مکتب اسلام در نظام سیاسی خود بر آن پای فشرده است؛ از این رو، هم آنان که نامزد این مناصب می‌شوند، لازم است اهلیتِ پذیرش منصب مورد نظر خویش را به لحاظ تخصص و تجربه در خود احراز کنند و هم دارندگان حق انتخاب که با رأی خود، زمینه حاکمیت نامزدهای مورد نظر خویش را فراهم می‌کنند، لازم است پیش از رأی دادن، خوب بیندیشند و درباره نامزدهای مورد نظر تحقیق کنند و با پرسش و پاسخ و مراجعه به پیشینه افراد و نیز با مشورت‌ با صاحبنظران و دیگر راه‌های معقول، اهلیت و شایستگی منتخبان خویش را احراز کنند. در بحث پیش رو بر اساس آموزه‌های اسلام به همین موضوع پرداخته شده است.

نامزدها و اثبات شایستگی‌ها

افرادی که خود را برای تصدی مسئولیتی مانند نمایندگی مجلس نامزد می‌کنند، در صورت عدم اهلیت و توانایی لازم باید بدانند، خواسته یا ناخواسته در مسیری قرار می‌گیرند که هم نوعی ستم به خود مرتکب می‌شوند و هم نوعی خیانت به جامعه و موکلان؛ ستم به خود بدان سبب است که چنین افرادی اگر نتوانند به درستی از عهدۀ نمایندگی و تقنین برآیند، خود را ضایع می‌سازند و اعتبارشان در نزد مردم و موکلانش مخدوش می‌شود؛ این واقعیت هشدارگونه را از امام صادق(ع) در این باره بشنویم که ابتدا فرمود: «إنّ اللَّه تبارک و تعالی فَوَّضَ إلی المؤمن امُورَه کُلَّها و لم یُفَوِّض إلیه أن یُذِلَّ نَفسَه»؛ خداوند همه کارهای مؤمن را به خود وی وانهاده، ولی به او اجازه نداده که خود را خوار گرداند. و سپس در جایی دیگر در هشدار به این موضوع که مبادا کسی مسئولیتی را که از عهده آن برنمی‌آید بپذیرد، فرمود: «لا یَنبَغِی لِلمُؤمِنِ أنْ یُذِلَّ نَفسَه قُلتُ بما یُذِلُّ نفسَه قال یَدخُلُ فیما یَتَعَذَّرُ مِنه»؛ مؤمن را نشاید که خود را خوار کند. (راوی گوید) گفتم: مؤمن به چه چیز خود را خوار می‌کند؟ فرمود: در کاری درآید که باید از آن عذر بخواهد. هر چند عذرخواهی یک مسئول ناکام امری بایسته و اخلاقی است و خود نشانه فهم و شعور اوست، ولی در مجموع عذرخواهی که به دنبال ناکامی پیش می‌آید، نشان از شکست و خواری است و نباید انسان خود را در معرض کاری قرار دهد که در تخصص او نیست و از توان او بیرون است تا سرانجام ناکامی در انجام کار، مجبور به عذرخواهی شود که نوعی اظهار عجز و ناتوانی است.

امام علی(ع) در این باره که با وجود افراد اصلح و توانمند، نوبت به افراد کم‌توان و کم‌تجربه نمی‌رسد و نباید این افراد خود را در معرض رأی مردم قرار دهند، در بیانی هشدارآمیز فرمود:‌ «مَن دعا الناسَ إلی نفسِه و فیهِم مَن هُو أعلمُ مِنه فهُو مُبتَدِعٌ ضالٌ»؛ هر کس مردم را به سوی خود فراخواند حال آنکه در میان آنان کسی عالم‌تر از او باشد، او فردی بدعت‌گذار و گمراه تلقی خواهد شد. افراد ناتوان که خود را در معرض رأی مردم قرار می‌دهند و با وعده‌های بی‌اساس، آرای مردم را به خود جذب می‌کنند، نه تنها بر اساس آموزه‌های یاد شده به خود ستم کرده‌اند، بلکه به جامعه و موکلان خود نیز خیانت کرده‌اند؛ پیامبر اکرم(ص) در هشدار به چنین افرادی فرمود: «من تقدّم علی قومٍ مِن المسلمین و هو یَری أنّ فیهم مَن هو أفضَل مِنه فَقَد خان اللّهَ و رسولَه و المسلمین»؛ هر کس در پذیرش منصب، از دیگر مسلمانان پیشی گیرد، حال آنکه می‌داند در میان آنان، افرادی توانمندتر از او وجود دارند، او به خدا، حضرت رسول او و دیگر مسلمانان خیانت کرده است.

احراز شایستگی نامزدها برای مردم

علاوه بر این، بر مردم نیز که حق انتخاب دارند و با رأی خود سرنوشت خویش را به منتخبان خویش می‌نهند، لازم است دور از هر گونه سلایق شخصی و قومی و با پرهیز از هر نوع حزب‌گرایی، نمایندگانی متعهد، متخصص و با سابقه‌ای درخشان به‌ کار گمارند و از به ‌کارگیری افراد نالایق و پرادعا پرهیز کنند و این سخن نورانی پیامبر رحمت را جدی بگیرند که در هشدار به افرادی که با رأی خود زمینه را برای حاکمیت نااهلان فراهم می‌کنند، فرمود: «من استَعمَلَ عاملاً مِن المُسلمین و هُوَ یَعلَمُ أنّ فیهم أولی بذلک مِنه و أعلَمُ بِکتابِ اللهِ و سُنّة نَبیّه فَقَد خانَ اللهَ و رسولَه و جمیعَ المُسلمین»؛ هر کس فردی از مسلمانان را به کاری گمارد در حالی که او می‌داند در میان دیگر مسلمانان، افرادی سزاوارتر و آگاه‌تر به کتاب خدا و سنت پیامبرش وجود دارند، او در حقیقت به خدا، رسول خدا و تمام مسلمانان خیانت کرده است. امام علی(ع) نیز در ضرورت دقت در امر انتخاب و گزینش صاحب منصبان می‌فرماید: در گزینش منتخبان خود دقت کنید و آنان را پس از آزمودن و احراز صلاحیت به کار گمارید و هرگز با میل خود و بدون مشورت با صاحبنظران و از سر خودکامگی، پستی را به آنان وا ننهید؛ چرا که عمل خودسرانه، خیانت و ستمگری است. منتخبان خود را از میان مردم باتجربه، باحیا و از خاندان پاکیزه و باتقوا که در مسلمانی سابقه‌ای درخشان دارند انتخاب کنید؛ زیرا اخلاق آنان گرامی‌تر، آبرویشان محفوظ‌ ‌تر، طمع‌ورزیشان کمتر و آینده‌نگریشان بیشتر است.

آن حضرت در هشدار به صاحبان رأی که ممکن است بدون تحقیق، به افراد نالایق، پرادعا و متملق رأی دهند، فرمود: «مبادا در گزینش منتخبان خود، بر خوش‌باوری خود و اطمینان به آنان تکیه کنید؛ چراکه برخی از این افراد، با ظاهرسازی و خوش‌خدمتی، ممکن است نظر شما را به خود جلب ‌کنند، در حالی که در پس این ظاهرسازی‌ها، نه خیرخواهی وجود دارد و نه از امانتداری خبری است.

انتهای پیام/