الهام اکبریالهام اکبری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دکترای یادگیری الکترونیکی، یادداشتی با موضوع الزامات و بایدهای یادگیری الکترونیک درباره شیوع کرونا نوشته که در ادامه بخشی از آن را می‌خوانید.

کرونا به ایران رسید و در صدر اخبار قرار گرفت. چه باید کرد؟ قاعدتاً مدارس و دانشگاه‌ها باید تعطیل شود. سؤال این است که تا کی می‌توان آموزش را تعطیل کرد؟ کسی نمی‌تواند پاسخ دقیق بدهد، اما عقل سلیم حکم می‌کند قطعاً تا زمانی که سلامت دانش‌آموزان و دانشجویان ما در معرض تهدید است، باید این روند را ادامه داد. از این رو پرسش مهم‌تر این است که آیا با وجود این باید آموزش را تعطیل کرد؟ و اینکه جایگزین چیست؟ پاسخ این است که قطعاً آموزش نباید تعطیل شود و جایگزین نیز مدت‌هاست با استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی در دنیا مشخص شده است: آموزش الکترونیکی.

در اخبار هم دیده می‌شود که بسیاری از دانشگاه‌ها تصمیم گرفته‌اند از طریق یادگیری الکترونیکی برنامه‌های آموزشی خود را ادامه داده و با استفاده از پلتفرم‌های رایج، مانع از تعطیلی آموزش و یادگیری در سطح آموزش عالی شوند.

در نگاه اول این‌گونه تصمیمات می‌تواند تحسین‌برانگیز و امیدآفرین باشد، چرا که در حال حاضر بخش اعظمی از آموزش و یادگیری در دنیا از طریق همین روش انجام می‌پذیرد و نتایج بسیاری از تحقیقات هم نشان می‌دهد که در برخی موارد، کارایی این روش در حال پیشی گرفتن ازروش‌های سنتی و چهره به چهره است.

اما با نگاهی کوتاه به زیرساخت‌ها و موانع موجود در آموزش عالی متوجه خواهیم شد این پاسخ و راه حل در مقطع کنونی بیشتر به یک تعارف و مزاح شبیه است تا یک راهکار برای برون‌رفت از این بحران.

یادگیری الکترونیکی یک قرص نیست که بشود یک‌شبه نسخه‌ای داد و در اختیار دیگران قرار داد! برای کسانی که فهم درستی از یادگیری الکترونیکی و فضای آموزشی آن ندارند، پلتفرم‌های یادگیری یعنی یادگیری الکترونیکی. در حالی که این پلتفرم‌ها ابزار لازم هستند اما به هیچ وجه کافی نیستند، چرا که استفاده از این ابزار مستلزم اقدامات و قدم‌های متعددی است که در ذیل به صورت مختصر به آن‌ها می‌پردازم:

نخستین قدم و نکته اساسی در یادگیری الکترونیکی این است که چه گزینه‌هایی از فناوری‌های نوین در دسترس هستند و امکان استفاده از آن‌ها وجود دارد؟ طیف گسترده‌ای از فناوری‌های جدید برای اهداف آموزشی و اداری به طور مستمر در حال توسعه و معرفی به بازار هستند. چگونه می‌توان از میان آن‌ها گزینه مطلوب را چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ کاهش هزینه‌ها انتخاب کرد؟ به بیان ساده‌تر از بین پلتفرم‌های آماده یادگیری باید کدام را انتخاب کرد؟ چرا که هر کدام از آن‌ها بازدهی و کارکرد خاص خود را دارد و بر اساس امکانات موجود در آن می‌توان سطح وظایف و انتظارات از آن را تعریف و تعیین کرد.

دومین گام این است که وضعیت مخاطبان یا کاربران دوره باید به روشنی مشخص شده باشد. موضوعاتی که در اینجا مطرح است، عبارتند از: مخاطبان دوره چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ ترجیحات یادگیری آن‌ها چیست؟ سطح مهارت‌های رایانه‌ای فراگیران چقدر است؟ و... گام سوم تولید محتوای دیجیتالی است. در زمینه خود این مسئله چندین ملاحظه جدی وجود دارد. بیش از هرنکته باید به این مسئله توجه نمود که محتوای دیجیتالی باید چند رسانه‌ای باشد، بدین معنا که محتوا باید مبتنی بر متن، صوت، ویدئو، تصویر، تصویر متحرک، موسیقی، شبیه‌سازی، بازی و… باشد؛ نه اینکه فقط مبتنی بر متن یا تصویر و یا یک ویدئو باشد. ملاحظه دیگر در اینجا، توجه به اصل مهم شخصی‌سازی است. یعنی در نظر گرفتن تنوع جمعیتی و نیازها و تفاوت‌های فردی دانشجویان. بر همین مبنا، یادگیری الکترونیکی باید مانند یک خیاط عمل کند و برای هر فرد لباس متناسب با قامت و مشخصات فرد را بدوزد.

گام چهارم در ایجاد یک دوره یادگیری الکترونیکی، مشخص کردن روش ارزیابی است. ارزیابی هم می‌تواند ناظر بر فعالیت‌ها و میزان یادگیری فراگیران باشد و هم به نحوه تعاملات فردی و بین گروهی توجه کند.

بنابراین به صورت کلی باید به این مسئله توجه کرد که ایجاد دوره‌های الکترونیکی دارای الزامات مختلفی است که مهم‌ترین آن‌ها ایجاد زیرساخت‌های آموزشی مبتنی بر این دوره‌ها است.