محمود مصدق/

 دقیقاً دو سال و یک ماه از حکم چهار ساله رئیس جمهور برای رئیس جمعیت هلال‌احمر کشورمان گذشته بود که علی اصغر پیوندی، عطای ماندن در ساختمان صلح را به لقایش بخشید و استعفا کرد؛ استعفایی که با گذشت بیش از۹۰ روز از آن، هنوز منجر به انتخاب رئیسی جدید برای جمعیت هلال‌احمر نشده است.

این موضوع به‌ویژه برای مجموعه‌ای که اهمیت آن در بحران‌ها بیش از هر زمان دیگری خود را نشان می‌دهد از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. مصداق این ادعا را می‌توان در حواشی ایجاد شده سیل سیستان و بلوچستان مشاهده کرد.

و حالا این روزها با بالا رفتن تب و در شرایطی که بخشی از کادر درمانی کشور، خود نیز در معرض تهدید این ویروس قرار دارند، انتظار آن است که مهم‌ترین دستگاه متولی این موضوع، یعنی سازمان هلال‌احمر بتواند در شرایطی چنین بحرانی وارد میدان شده و با به دست گرفتن ابتکار عمل، مانع بحرانی‌تر شدن این شرایط شود.

با آنکه شورای‌عالی جمعیت هلال‌احمر در نشست عصر شنبه، ۲۳ آذر و در سکوت خبری از میان گزینه‌های پیشنهادی، سیدسلمان سامانی و محمدرضا نوروزی را به رئیس جمهور معرفی کرده بود تا یکی از آن‌ها با انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جدید انتخاب شود اما با مخالفت رئیس جمهور با استعفای پیوندی این مسئله نیز به نتیجه نرسید.

در تازه‌ترین تصمیم برای تعیین رئیس این سازمان، قرار بود عصر دوشنبه همین هفته نیز شورای‌عالی جمعیت هلال احمر تشکیل جلسه دهد تا وضعیت نهایی این دو نامزد برای معرفی به نهاد ریاست جمهوری و صدور حکم ریاست یکی از آن‌ها بر سازمان هلال احمر، مشخص شود، اما این نشست به دلیل به حد نصاب نرسیدن اعضا تشکیل نشد و موضوع تعیین مدیر این سازمان باز هم به بن‌بست رسید.

صرف‌نظر از چرایی مخالفت رئیس جمهور با استعفای پیوندی و در پی آن مخالفت با تصمیمات شورای مزبور، اینکه چرا در چنین شرایطی این موضوع همچنان بلاتکلیف مانده، موضوعی است که ما برای یافتن پاسخی برای آن به سراغ مسئولان و کارشناسان رفته‌ایم.

پیگیری‌هایی در حد نظارت و تذکر

بهروز بنیادی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی برگزاری یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و مشغله نمایندگان و مسائل حاشیه‌ای آن را دلیلی برای عدم پیگیری کافی این موضوع می‌داند، اما با این حال تصریح می‌کند: رئیس کمیسیون بهداشت مجلس، نماینده رئیس جمهور در شورای عالی سازمان هلال احمر است و آن‌طور که می‌دانم پیگیری‌هایی انجام شده است.

دکتر بنیادی با بیان اینکه نمایندگان مجلس به طور مستقیم نمی‌توانند به این قبیل مسائل ورود پیدا کنند، می‌افزاید: پیگیری‌ها در حد نظارت و تذکر مطرح شده، اما اقدامات اجرایی در اختیار شورای عالی و شخص رئیس جمهور است که امید می‌رود به زودی این مهم تعیین وضعیت شود.

وی در پاسخ به این پرسش که شنیده شده به دلیل مخالفت رئیس جمهور با برکناری رئیس سازمان هلال احمر ایشان در ابلاغ حکم رئیس جدید تعلل می‌کند، می‌گوید: نباید اینچنین باشد، زیرا رئیس جمهور به عنوان مجری قانون اساسی بیش از سایر افراد باید به قانون پایبند باشد.

تلاش‌های ما برای گفت‌وگو با علی نوبخت، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و نماینده رئیس جمهور در شورای عالی سازمان هلال‌احمر به نتیجه نرسید اما محمد حسین قربانی، نایب رئیس این کمیسیون و رئیس فراکسیون هلال‌احمر مجلس در گفت‌وگو با قدس از اختلاف نظری پرده برداشت که گویا بر سر انتخاب دو عضو منتخب این شورا وجود داشته است.

قربانی می‌گوید: انتخاب قبلی شورای عالی جمعیت هلال‌احمر مورد چالش و اعتراض بسیاری از کاندیداهای جمعیت قرار گرفت و اختلاف هم سر این بود که کسانی که نقش ناظر را به عهده دارند نمی‌توانند کاندیدای ریاست جمعیت شوند، چون این موضوع به نوعی تبعیض محسوب می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد معترضان راست می‌گویند چون نه حق دفاع را داشته‌اند و نه برای رأی‌گیری حق لابیگری.

وی با اشاره به ضرورت حل و فصل مشکل یاد شده بر اساس تعامل، پیشنهاد می‌کند: شورای عالی با حفظ حرمت و احترام این دو عزیز بزرگوار بار دیگر انتخابات را برگزار و دو نفر را معرفی کند و رئیس جمهور هم بر اساس آیین‌نامه و قوانین موجود مربوط به جمعیت هلال‌احمر یکی از دو نفر را برای ریاست هلال احمر انتخاب کند، چون در شرایط موجود که کشور از لحاظ شیوع ویروس کرونا در وضعیت بحرانی قرار دارد یکی از تشکیلات اصلی که می‌تواند در رفع این بحران کمک حال وزارت بهداشت باشد همین جمعیت است.

وی با اشاره به اینکه نبود یک مدیر در رأس سازمان جمعیت هلال‌احمر بر کیفیت کار این مجموعه تأثیر منفی‌ می‌گذارد، ‌ می‌افزاید: بر همین اساس امیدواریم این مشکل هرچه سریع‌تر حل و فصل شود و رئیس این سازمان هم انتخاب و در چارچوب وظایف خود اقدام کند.

ارتباط جمعیت با نهادها قطع شده است

حمزه فرج اللهی مقدم، عضو منتخب شورای عالی جمعیت هلال‌احمر نیز درباره حواشی انتخاب رئیس این سازمان، به قدس می‌گوید: شورای عالی جمعیت به وظیفه قانونی‌اش عمل کرده است. یعنی پس از استعفای آقای پیوندی تشکیل جلسه داد و آقایان سامانی و نوروزی را انتخاب و به ریاست جمهوری پیشنهاد کرد، اما باید از نهاد ریاست جمهوری سؤال شود که به چه دلیل حکم ریاست یکی از این افراد را برای ریاست بر سازمان جمعیت هلال‌احمر صادر نکرده است.

وی می‌گوید: معاونت حقوقی ریاست جمهوری دلایلی را مطرح کرده است که این دلایل اصلاً جنبه حقوقی ندارد، مثلاً ‌ می‌گویند رئیس جمهور هنوز حکم استعفای آقای پیوندی را قبول نکرده بود که شورای عالی جمعیت در جلسه‌ای دو نفر را انتخاب و معرفی کرد. البته هیچ یک از دلایل به صورت مستند به شورای عالی ارائه نشده است تا بدانیم دلایل آن‌ها چه بوده است. یعنی هر چیزی هم مطرح شده، بر اساس نقل قول برخی از مقام‌ها بوده است.

این عضو شورای عالی جمعیت هلال‌احمر در همین زمینه‌ می‌افزاید: اگر استدلال یاد شده را بپذیریم پرسش ما این است که اعضای شورا از کجا باید متوجه پذیرش استعفای آقای پیوندی می‌شدند!؟ در جلسه ما، نماینده نهاد ریاست جمهوری و وزرای بهداشت و کشور حضور داشتند و این اشخاص نیز با مشورت ریاست جمهور در این جلسه شرکت کرده بودند، بنابراین اگر استعفا قبول نشده بود حداقل یکی از آن‌ها باید این موضوع را اطلاع می‌داد.

وی با تأکید بر اینکه محل رسیدگی به دعوی یک سازمان مردم نهاد با دولت، معاونت حقوقی ریاست جمهوری نیست، می‌گوید: طبق اساس‌نامه شورای عالی برای انتخاب رئیس سازمان نیازی به دادن فراخوان عمومی نیست. در واقع فرایندی نداریم که حتماً طبق آن فراخوان بدهیم و افراد بر اساس آن رزومه شان را ارائه دهند و پس از رأی‌گیری، دو نفری که رأی بالا را کسب کردند معرفی شوند. یعنی شورا خود می‌تواند طبق اساس‌نامه جلسه را تشکیل دهد و دو نفر را انتخاب و آن‌ها را به ریاست جمهور معرفی کند و رئیس جمهور هم باید حکم یکی از آن‌ها را تنفیذ کند.

فرج‌اللهی مقدم با اشاره به اینکه هیچ جای قانون به این موضوع اشاره نشده که رئیس جمهور می‌تواند دو نفری را که از سوی شورا برای ریاست جمعیت معرفی می‌شود نپذیرد، تصریح می‌کند: در قانون آمده است شورا دو نفر را معرفی می‌کند و رئیس جمهور مختار است از بین آن‌ها یکی را به عنوان ریاست سازمان برگزیند.

وی در خصوص برنامه شورای عالی برای رفع اختلاف پیش آمده در خصوص انتخاب ریاست سازمان جمعیت هلال‌احمر هم‌ می‌گوید: قرار بود شورا در جلسه دوازدهم اسفندماه خود در خصوص این موضوع تصمیم‌گیری کند اما متأسفانه تعداد اعضا به حد نصاب نرسید و جلسه تشکیل نشد.

وی اگر چه معتقد است اکثریت اعضای منتخب شورای عالی بر انتخاب قبلی خود اصرار دارند اما می‌گوید: ترکیب شورا از افراد مختلفی تشکیل شده است، یعنی فقط هفت نفر از اعضای ۱۶ نفره این شورا انتخابی هستند و بقیه اعضا را شخصیت‌های حقوقی و اجرایی مثل وزرا، نماینده ولی فقیه، دبیرکل و خزانه‌دار جمعیت تشکیل‌ می‌دهند که نظرات آن‌ها متفاوت است، یعنی شورا یکدست نیست و نمی‌شود گفت الان چه نظری دارد.

وی با بیان اینکه جلسه آینده خیلی چیزها را مشخص می‌کند، در پاسخ به این پرسش که اگر شورا بر نظر قبلی خود باقی بماند آیا رئیس جمهور باز هم می‌تواند از انتخاب شورا سر باز زند، می‌گوید: بعید به نظر می‌رسد آقای روحانی چنین کاری کند. ضمن اینکه احساس می‌کنیم برنامه‌ریزی‌ شده نگذارند منتخبان قبلی بار دیگر معرفی شوند. چون ترکیب اعضای شورای عالی به گونه‌ای است که دولت روی بخش عمده‌ای از اعضا نفوذ دارد. یعنی به نظر می‌رسد اگر انتخابات دیگری برگزار شود انتخاب شورا افراد دیگری خواهند بود.

وی در همین زمینه می‌افزاید: رئیس جمهور بر انتخاب آتی شورا مُهر تأیید می‌زند تا شورا مجبور نشود گزینه تحمیلی از بالا را انتخاب کند. به هرحال احترام به نهادهای مردم نهاد در کشور موضوع مهمی است. در واقع یکی از اصول جمعیت، استقلال آن از لحاظ مالی و اساس‌نامه‌ای است که الان به این اصل لطمه وارد شده است.

حالا که دبیرکل داریم، مشکل چندانی نداریم!

اسماعیل رمضانی، مدیر کل روابط عمومی جمعیت هلال‌احمر نیز با بیان اینکه تعیین تکلیف رئیس جمعیت هلال احمر یک مسئله حقوقی است که معاونت حقوقی و نهاد ریاست جمهوری پیگیر این مهم هستند، می‌گوید: امید می‌رود به زودی این مهم از سوی نهاد ریاست جمهوری و شخص رئیس جمهور تعیین تکلیف شود.

وی در پاسخ به این پرسش که در شرایط فعلی که کشور با چند بحران مختلف از جمله سیل، زلزله و شیوع ویروس کرونا مواجه شده نیروهای جمعیت هلال‌احمر چگونه هدایت می‌شوند، می‌افزاید: آنچه باید در مورد جمعیت هلال‌احمر مورد توجه قرار گیرد این است که بر اساس ساختار بین‌المللی همه امور اجرایی و امور مرتبط با انجام وظایف قانونی و ارائه خدمات این جمعیت در صورت داشتن و یا نداشتن رئیس بر عهده دبیرکل جمعیت هلال‌احمر است و هم اکنون این سازمان با حضور دبیر کل مشکلی برای ارائه خدمات ندارد و هیچ جای نگرانی برای مردم و رسانه‌ها در زمینه ایجاد کوتاهی در انجام وظایف جمعیت هلال‌احمر وجود ندارد.

رمضانی ادامه می‌دهد: فرمانده بحران شیوع ویروس کرونا -کووید ۱۹ در کشور- وزارت بهداشت است، اما در صورت اعلام نیاز به جمعیت هلال‌احمر، این سازمان در حد توان بازوی کمکی آن‌ها خواهد شد. بنابراین جمعیت هلال‌احمر فعلاً در موضوع کرونا در زمینه آموزش همگانی فعالیت دارد ضمن آنکه تعدادی از داروخانه‌های زیر پوشش نیز در برخی استان‌ها درحال خدمت‌رسانی هستند. با این حال قانون وظیفه خاصی در این مورد بر عهده جمعیت هلال‌احمر نگذاشته است. اما در صورتی که از سوی وزارت بهداشت اعلام نیاز شود این سازمان آمادگی همکاری با وزارتخانه مسئول را دارد.

وی معتقد است در مواردی نظیر شیوع ویروس کرونا جمعیت هلال‌احمر وظیفه قانونی و تعریف شده‌ای ندارد، اما آمادگی همکاری با دستگاه‌های مسئول و فرمانده بحران در این زمینه را دارد.

با اینکه به نظر رمضانی، بود یا نبود رئیس سازمان هلال احمر آن هم با وجود دبیرکل این جمعیت خللی در انجام وظایف این مجموعه ایجاد نمی‌کند، اما برخی همچون فرج اللهی مقدم، عضو شورای عالی جمعیت هلال‌احمر نظر دیگری دارند.

او ضمن آنکه به تبعات منفی بلاتکلیفی ریاست سازمان جمعیت هلال‌احمر با توجه به شیوع روزافزون کرونا ویروس در کشور اشاره می‌کند، می‌گوید: اگر چه بعضی نظرات غیرکارشناسی از بدنه هلال‌احمر مطرح می‌شود که ریاست این سازمان نقش تشریفاتی دارد و اجرای امور این سازمان با دبیر کل جمعیت است و کارها به همین شکل هم انجام‌ می‌گیرد اما اعضای شورای عالی اغلب چنین نظری ندارند، یعنی درست است که در امور داخلی بیشتر دبیر کل جمعیت ایفای نقش می‌کند اما در حوزه ارتباطات خارجی و همین‌طور در حوزه نهادهای دیگر، این ارتباط توسط ریاست جمعیت صورت می‌گیرد. بنابراین الان تقریباً ارتباط جمعیت با نهادهای همسطح و نهادهای بالادستی به نحوی قطع شده است و این موضوع نه تنها در شرایط بحرانی حتی در شرایط عادی هم به جمعیت صدمه می‌زند.

شاید دیگر فرصتی نباشد

دکتر سید امیرمحسن ضیائی، رئیس اسبق جمعیت هلال‌احمر هم با تأیید نظر فرج اللهی مقدم، نظر مدیر کل روابط عمومی این جمعیت را نمی‌پذیرد و به قدس می‌گوید: درست است که این جمعیت علاوه بر رئیس دارای مقام دبیر کلی است و این مقام از لحاظ قانونی تمام اختیارات لازم را برای اداره جمعیت دارد و در سطح بین‌المللی هم مورد پذیرش است، اما به هرحال ریاست جمعیت یک نماد و شاخص برای داوطلبان، امدادگران و عامل ارتباط این مجموعه با نهادهای بیرونی و بین‌المللی و همچنین عامل انسجام درونی جمعیت است، بنابراین بسیار ضرورت دارد هر چه سریع‌تر ریاست این سازمان تعیین شود.

وی با اشاره به اینکه اطلاع چندانی از اختلاف پیش آمده بین شورای عالی جمعیت و نهاد ریاست جمهوری در خصوص روند برگزاری انتخاب کاندیداهای ریاست سازمان ندارد، می‌افزاید: آن چیزی که مهم است این است که با شیوع ویروس کرونا شاید دیگر فرصت کافی برای این منظور نداشته باشیم، چون این جمعیت در آموزش جامعه و استفاده از تیم‌های اضطراری و بین‌المللی ظرفیت‌های بالایی دارد که می‌تواند در شرایط بسیار حساس کنونی نقش آفرینی کند و به کمک وزارت بهداشت بیاید.

حالا وقت به میدان آمدن است

خلاصه آنکه با وجود تلاش‌های پرستاران، پزشکان و کادر درمانی بیمارستان‌های کشور برای مقابله با ویروس کرونا اما واقعیت را نمی‌توان کتمان کرد که فرماندهی خط مقدم دفاع از میدان سلامت همچنان در معرض خطر و در تیررس مستقیم این ویروس است و باید در چنین اوضاع مشوشی روی تدبیر و به میدان آمدن سازمان با تجربه‌ای همچون هلال‌احمر حساب کرد.