قدس آنلاین: منصور ضابطیان چهره‌ای فعال است که در عرصه‌های گوناگون خود را آزموده؛ از حضور در رسانه و نشریات پرمخاطبی مانند حیات نو، گزارش فیلم، کلک و چهلچراغ تا نویسندگی و تهیه‌کنندگی برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی پرمخاطبی مانند «سبد»، «مردم ایران سلام»، «جغرافیای فریاد»، «فرش واژه»، «نقره»، «رادیو هفت» و «صدبرگ» که از معروف‌ترین کارهای او در تلویزیون است.
سفر به کشورهای فرانسه، اسپانیا، لبنان، هندوستان، ایتالیا، اتریش، ارمنستان، کره‌جنوبی و آمریکا و مصاحبه با افراد سرشناسی مثل لی‌یونگ آئه و نجف دریابندری و نوشتن و انتشار سفرنامه‌هایی مانند «اگر یک سوسمار بودیم…»، «اگر یک زرافه داشتیم…»، «مارک و پلو»، «مارک دو پلو»، «برگ اضافی»، «سباستین»، «چای نعنا»، «موآ» و «بی‌زمستان» بخش دیگری از دلمشغولی‌های ارزشمند و خواندنی او در این سال‌ها بوده است. با این حال او خود را روزنامه‌نگار، کارگردان، پادکست‌ساز، مجری و تهیه‌کننده می‌داند.
منصور ضابطیان چندی پیش با قبول مسئولیت تهیه‌کنندگی ۲۳ عنوان جلد کتاب صوتی به سفارش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، طبع خود را در این بخش آزموده است.
به همین بهانه با او در یک روز گرم خردادی پای گفت‌وگوی بهارانه گرم نشستیم.
* استقبال از کتاب‌های صوتی در ایران چگونه است؟
** اگر منظورتان آمار و ارقام است که من ندارم، اما برای کتاب‌های صوتی می‌توان گفت یکی از دلایلی که کتاب‌های صوتی مورد اقبال قرار گرفتند این بود که مردم فرصت کمتری برای خواندن کتاب‌های فیزیکال دارند. دیگر اینکه دیوایزهایی برای شما در این شیوه کتاب‌خوانی فراهم است که می‌توانید کتاب صوتی را سریع بشنوید و مثل گذشته نیست که برای شنیدن وویس‌ها نیاز به دی‌وی‌دی پلیر یا سی پلیرداشته باشید و به راحتی می‌توانید آن را در تلفن همراهتان بشنوید. در حقیقت در دسترس بودن، راحتی و قیمت ارزان، مهم‌ترین فاکتورهایی هستند که کتاب‌های صوتی را دوست‌داشتنی‌تر می‌کنند.
*این ویژگی‌ها در قیاس با کتاب‌های الکترونیکی هم وجود دارند؟
** بله. در مقام مقایسه با کتاب‌های الکترونیکی باید گفت کتاب‌های صوتی ارزان‌تر است و این مزیت دیگری است برای افرادی که کتاب‌های صوتی را انتخاب می‌کنند.
* چه کتاب‌هایی بیشتر قابلیت صوتی شدن دارند؟
** داستان‌هایی که ریتم تندتری دارند این قابلیت را دارند که بشود آن‌ها را به همراه موسیقی فاصله‌گذاری کرده و این ریتم می‌تواند شنونده را بیشتر سرپا نگه دارد؛ اگر شنونده بخواهد سه دقیقه‌اش را بشنود می‌تواند زودتر به یک نقطه عطف و پایان یا موزیکی برسد و بتواند در فرصت دیگری بقیه داستان را بشنود. کتاب‌هایی که یک تیک هستند شاید قابلیت کمتری برای صوتی شدن داشته باشند.
* منظورم موضوع کتاب‌هاست یعنی کتاب‌هایی که به صورت مونولوگ هستند نسبت به کتاب‌هایی با موضوع روان‌شناسانه، قابلیت بیشتری برای صوتی شدن دارند؟
** نه موضوع مهم نیست بلکه ساختار اثر اهمیت دارد که به خاطر برخی تفاوت‌ها، اقبال به برخی کتاب‌های صوتی را بیشتر می‌کند یا دلیل انتخاب آن‌ها برای صوتی شدن هستند.
* کرونا چه تأثیری در اقبال مردم به کتاب‌های صوتی داشته است؟
** طبیعتاً تأثیر داشته، به این دلیل که دسترسی به آن از طریق فضای‌مجازی میسر بود و نمی‌خواست در دوران قرنطینه برای تهیه آن از خانه خارج شوند. البته بیشتر این سؤال را از کسانی بپرسید که این کتاب‌ها را منتشر می‌کنند مانند فیدیبو شینیدو و نوار که فکر می‌کنم فروششان در این ایام خوشبختانه بیشتر بوده است.
* برای تولید داستان‌های صوتی امکانات و ویژگی‌های خاصی باید فراهم باشد؟
** نه، معمولاً کتاب‌های صوتی هر چه ساده‌تر باشند دلنشین‌تر می‌شوند. در نهایت گوینده داستان اگر با تغییر کوچکی در لحنش بتواند این فاصله‌گذاری را انجام دهد و آدم‌های مختلف را بتواند معرفی کند، پسندیده‌تر و موفق‌تر است تا اینکه بخواهد آن را به یک نمایش رادیویی نزدیک کند.
* در خبری خواندیم قرار است ۲۳ عنوان کتاب را به صورت صوتی تنظیم و به بازار ارائه بدهید. فعالیت‌هایی از این دست از قبل داشتید؟
** مجموعه کتاب صوتی کانون با عنوان «کتاب آوا» که در نخستین گام ۲۰ عنوان از کتاب‌های کودک و نوجوان را در اختیار مخاطبان خود قرار داده بود، در دومین گام ۱۰ عنوان رمان ایرانی و ۱۳ عنوان رمان خارجی را به نوجوانان بالای ۱۲ سال معرفی خواهد کرد. این کتاب‌ها به عنوان محصول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مجموعه‌ای از بهترین رمان‌های ایرانی و خارجی است که این مرکز تبدیل به کتاب‌های صوتی کرده و آماده توزیع است. کتاب‌هایی سه‌گانه جان کریستوفر «برکه آتش»، «شهر طلا و سرب»، «کوه‌های سفید»، «فریاد آق‌اویلی»، «عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی»، «توران تور»، «وقتی مژی گم شد»، «شناگر»، «لک‌لک‌ها بر بام»، «میگل»، «کلاس پرنده»، «مادر» و «چشمه».
رمان‌های خارجی را با حضور بازیگران سینما، تلویزیون و تئاتر صوتی کردیم و کتاب‌های ایرانی را با حضور گویندگان رادیو که در میان این دوستان می‌توان به خانم‌ها افسانه بایگان، گلاره عباسی، الهام پاوه‌نژاد، احترام برومند، فاطمه آل‌عباس و ... اشاره کرد.
* دلیل شما برای انتخاب این هنرمندان و بازیگران چه بوده است؟
** مهم‌ترین نکته مدنظر ما دانش هنرمندان نسبت به ادبیات بود، اینکه آن‌ها یا کتابخوان حرفه‌ای باشند یا خود تألیف‌هایی داشته باشند. طبعاً هنرمندان زیادی وجود دارند که امکان همکاری با آن‌ها وجود داشت، اما اهل مطالعه نبودند. معتقد بودیم این اتفاق در خوانش و نگرش آن‌ها تأثیرگذار است، پس نمی‌توانستیم در این پروژه از همکاری آن‌ها بهره ببریم. در کنار این اصل مهم، صدای هنرمندان و محبوبیت آن‌ها معیار انتخاب بازیگران و گویندگانی بود که در این طرح مشارکت کرده‌اند.
وقتی سال‌ها کتاب خوانده باشید و اهل کتاب خواندن باشید بهتر می‌توانید آن را برای دیگران بخوانید. از طرف دیگر در آن مقطع می‌خواستیم آدم‌هایی هم باشند که وقت خالی برای قبول این پروژه را داشته باشند.
* اگر از صدای نوجوانان برای این کتاب‌ها که مخاطبان نوجوان دارند استفاده می‌کردید بهتر نبود؟
** نه؛ برای اینکه وقتی دارید کتابی را گوش می‌دهید باید کسی باشد که بتواند کتاب را درست بخواند و این مهم‌ترین ویژگی است و البته صدای خوب داشته باشد. مگر ما چند نوجوان می‌توانیم پیدا کنیم که این کتاب‌ها را به صورت تأثیرگذار بخوانند. اصلاً شما بگویید به چه دلیل اگر نوجوان باشند، بهتر است؟
* شاید به این دلیل که سن نوجوانی، حساس‌تر است و نوجوان‌ها کمی انحصارطلب هستند و گروه سنی خود را بیشتر قبول دارند.
** ممکن است برای خودش انحصار قائل باشد، اما برای هم‌سن و سال‌هایش این حق را قائل نیست. روان‌شناسان می‌گویند وقتی می‌خواهید محصولی را برای نوجوانان تولید کنید بهتر است که از بزرگسال استفاده کنید، چون وقتی نوجوان و کودک می‌بیند کودکی کاری را انجام می‌دهد که خودش نیز می‌توانسته انجام دهد، بلافاصله در ذهنش مقایسه‌ای می‌کند که از کودکی که دارد آن کار را انجام می‌دهد، پایین‌تر است. اجازه بدهید برخلاف نظر شما بگویم برای تولید کار کودک و نوجوان بهتر است از بزرگسال استفاده کنیم.
* نظرتان درباره کتاب‌خوانی برخی بازیگران مانند آقایان نوید محمدزاده و هوتن شکیبا چیست؟ آیا این موضوع می‌تواند به جاگیری و پاگیری کتاب‌های صوتی کمک کند؟
** هر کار مشروعی که بتواند به گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی و ارتباط مردم با کتاب کمک کند بسیار مبارک است و از آن باید حمایت شود. بله آقای محمدزاده و شکیبا از دوستان من هستند و سال‌هاست آن‌ها را می‌شناسم و می‌دانم هر دوی آن‌ها بسیار باسواد و هنرمند و اهل کتاب هستند. وقتی حضورشان می‌تواند کمک کند که کسی که اهل کتاب نیست و صرفاً به خاطر هوتن شکیبا برود و کتاب مثلاً «مغازه خودکشی» را بشنود، چه از این بهتر؟
کسی که اهل خواندن سرگذشت‌نامه‌ای مانند «دوستی چون کوهستان نیست» به خاطر آقای نوید محمدزاده به سراغ این کتاب می‌رود و با فضای اردوگاه و مسئله مهاجرت آشنا می‌شود، از این بهتر چیست؟ خیلی هم با این موضوع موافقم.
* کتاب‌های صوتی می‌توانند به نوعی سنت قصه‌گویی را زنده کنند؟
** نه، فکر نمی‌کنم چون با مخاطب متفاوتی مواجه است. مخاطب کتاب صوتی کودکان نیستند بلکه بزرگسالانی هستند که به خاطر مشغله فرصت مطالعه ندارند البته قبلاً هم خیلی نمی‌نشستند کسی برایشان قصه بگوید.
* این کتاب‌ها می‌تواند به نوعی به ناشران کمک کند و به مثابه «وی‌اودی» ها که در دوران کرونا نجات‌بخش فیلم‌های سینمایی شد، منجی کتاب‌ها و ناشرانش باشد؟
** در مورد کتاب‌های صوتی فکر نمی‌کنم کمکی بکند، اما شاید کتاب‌های الکترونیکی بتواند به ناشران کمک کند، چرا که برای شنیدن کتاب‌های صوتی به تمرکز زیادی نیاز است، اما کتاب الکترونیک نسخه دیجیتالی همان کتاب فیزیکی است و می‌تواند همان حس خواندن را به خواننده‌هایش بدهد. جدا از آنکه کتاب‌های صوتی خیلی راحت قابل کپی هستند حتی همان‌ها که قفل دارند اما کتاب‌های الکترونیکی این ویژگی‌ها را ندارند.
* این ویژگی‌ها که برشمردید در کنار مزیت‌های کتاب‌های صوتی می‌تواند عیب یا نقطه‌ضعف این کتاب‌ها هم باشد؟
** نه، این‌طور نیست. این ویژگی کتاب‌های صوتی است. عیب کتاب‌های صوتی نیست که برای شنیدنش نیاز به تمرکز دارید. ما وقتی با کسی صحبت می‌کنیم اگر طرف مقابل تمرکزی بر شنیدن صحبت من ندارد، عیب من نیست. این ویژگی کاری است که داریم انجام می‌دهیم، به همین دلیل ممکن است مخاطبان خاص‌تری به این کتاب‌ها اقبال نشان دهند.
* حقوق معنوی کتاب‌های صوتی در ایران رعایت می‌شود؟
** متأسفانه در خیلی از موارد نه و برخی از دوستان فکر می‌کنند اگر کتابی را صوتی می‌کنند به نویسنده یا ناشرش کمک کرده‌اند در حالی که این طور نیست. حتی در مورد خود من برخی با افتخار پیام می‌فرستند که بخش‌هایی از فلان کتاب تو را صوتی کردیم و برای عده‌ای روی اینترنت گذاشته‌ایم. بعد سؤال می‌کنیم خوب از چه کسی اجازه گرفته‌اید؟ حقوق معنوی کتاب متعلق به من و حقوق مادی آن به ناشر مربوط است و قانوناً و عرفاً و شرعاً باید اجازه می‌گرفتید اما متأسفانه مانند خیلی چیزهای دیگر رعایت نمی‌شود. در این ۲۳ اثر نیز ناشر به سراغ ما آمده و از ما خواسته است که ۲۳ عنوان کتابش را صوتی کنیم.
* آقای ضابطیان، دختر من ۱۱ ساله است و علاقه زیادی به خواندن کتاب دارد، ولی از آنجا که از بدو تولد دید چشمانش نسبتاً ضعیف بوده و نگران این هستیم که با خواندن کتاب دچار تنبلی چشم شود، خوشحالیم کتاب‌های صوتی هم وجود دارد. از طرفی نگران این هستیم که اگر به سمت کتاب‌های صوتی برود علاقه‌اش به کتاب‌های فیزیکی را هم از دست بدهد. شما چه توصیه‌ای برای این دسته از علاقه‌مندان به کتاب دارید؟
** یکی از کارکردهای کتاب‌های صوتی برای خوانندگان نابینا و کم‌بینا و حتی بزرگسالانی است که در آستانه میانسالی دید نزدیک ضعیف‌تری پیدا می‌کنند، بنابراین با تولید هر کتاب صوتی جدید، یک امکان بیشتری برای این دسته از کتابخوان‌ها مهیا می‌شود. تعداد کتاب‌های داستان و رمانی که با خط بریل نوشته شده محدود است و برای کم‌بینایان هم چشم دوختن به کتاب مشکل است، بنابراین جای نگرانی نیست که وقتی این همه کتاب‌های صوتی وجود دارد علاقه‌اش را به کتاب‌های فیزیکی از دست بدهد، چون بعید می‌دانم کسی که علاقه‌مند به کتاب خواندن باشد علاقه‌اش را از دست بدهد. در کل مهم این است که آدم‌ها کتاب بخوانند چه به صورت فیزیکی، چه الکترونیکی و چه صوتی. فرقی نمی‌کند، ما خواهان توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی هستیم.
* چه کتاب‌هایی را برای نوجوانان توصیه می‌کنید؟
** کتاب‌هایی که در این مدت خواندم مناسب سن نوجوانان نیست، ولی در اپ‌های ویژه کتاب‌های صوتی، کتاب‌هایی در بخش کودک و نوجوان به شما معرفی می‌کند. با این حال می‌توانم بگویم مجموعه رمان‌های خارجی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در دهه ۴۰ و ۵۰ منتشر شده و الان تجدید چاپ شده و مرتب به بازار می‌آید می‌تواند مجموعه‌ای ارزشمند و خواندنی برای نوجوانان باشد.
انتهای پیام/
نظر شما