سارا صالحی/

 کار بزرگی است و فرصت برای به سرانجام رساندن آن محدود؛ قرار است بار دیگر بانوان هنرمند شهر بهشت سهمی در گسترش فرهنگ رضوی داشته باشند.

چند روزی است که بساط کارگاه تولید پوش مضجع مطهر حضرت رضا(ع) به دست جمعی از بانوان مشهدی به راه افتاده و فقط تا شب ولادت حضرت ثامن‌الحجج(ع) برای رساندن آن زمان دارند. پس وقتی برای تلف کردن ندارند، هر دقیقه خود را به رشته منظمی از سوزن و کوک گره می‌زنند تا بلکه به قدر یک سر سوزن در شکل‌گیری این حرکت باعظمت نقش داشته باشند. تلاش می‌کنند با معرفت و البته با وضو پای‌ کار بنشینند. برخی در حین کار ذکری هم زمزمه می‎کنند، هر چند ممکن است نیات متفاوت باشد، ولی به گفته زهرا عنابستانی، مدیر کارگاه؛ «آمده‌اند تا از مسیر دوخت یک پوش به نام نورانی امام هشتم، در جامعه جریان‌ساز شوند و به بهانه تولید یک اثر فاخر هنری، دل‌ها را به نور عترت و اهل‌بیت (ع) پیوند بزنند».

با اینکه تنها چند روز از کلید خوردن این طرح معنوی می‌گذرد ولی در همین مدت کوتاه، هر یک از این بانوان به طریقی ماجرایی از عنایت حضرت رضا(ع) برای تعریف کردن دارند. کارگاه از تعداد محدودی از بانوان هنرمند سرپا شده؛ 24 نفر در رشته‎های سوزن‎دوزی، گلدوزی و سرمه‌دوزی تا هویه‌کاری و طراحی دوخت. با این‌ حال دل‎های شیفته بسیاری با هر سوزن و کوک به این بیرق سبز گره‌ خورده‌اند. همه متفق‌القول معتقدند که از بین خیل هنرمندان رشته دوخت، آن‌ها برای این کار بزرگ دعوت شده‌اند؛ دعوتی ویژه.

بزرگ‌ترین توفیق

گوشه‌ای از کارگاه نشسته و تند تند رشته‌ای از سرمه‎ها را به سوزن می‌کشد و پیش می‌رود. مرجان تقیان، یکی از بانوان دعوت‌ شده کارگاه است که 10 سال از نخستین باری که سوزن به دست گرفت و نقش زدن را آموخت، می‌گذرد. تعریف می‌کند که از انواع هنرهای دوخت و دوز چیزی نیست که یاد ندارد؛ ابریشم‌دوزی، سرمه‌دوزی، منجوق و پولک‌دوزی و... . در این‌ همه سال، آثار هنری زیادی از زیر دستش راهی بازار شده اما حضورش در این کارگاه را بزرگ‌ترین توفیق در طول زندگی‌اش می‌داند و به آن مفتخر است.

حقیقتاً باور دارد، شاید بانوان دیگر لیاقت بیشتری برای مشارکت در این طرح باعظمت داشته باشند ولی از اینکه خدا نام او را در زمره خادمان این حرکت جای‌ داده، شکرگزار است. از خود حضرت تمنا می‌کند که روسپید از این آزمون بیرون بیاید. از کیفیت رساندن کارهای سوزن‌دوزی تعریف می‌کند: به‌ غیر از انجام امور ضروری زندگی مثل پخت‌وپز غذا برای همسر و فرزندان، تمام‌وقت شبانه‌روز را صرف رساندن تکه‌دوزی‌ها کرده‌ام. مثل همه خانم‌های کارگاه سعی دارم، کاری تمیز و فاخر ارائه کنم. امیدواریم از کنار توسل‎ها به صاحب این پوش مقدس، بیماران لباس عافیت بپوشند و جوانان عاقبت ‌به‌ خیر شوند.

از این جمع هنرمند، ندا فرزان هم هشت سال از عمر خود را پای فراگیری و به‌کارگیری هنر سوزن‌دوزی گذاشته. او با بُغضی در گلو و چشمانی خیس اشک تعریف می‎کند؛ پیش از دعوت شدن به این گروه، در عالم رؤیا نوید حضور خود را دریافت می‌کند و آن را با خانواده‌اش در میان می‌گذارد. وقتی مدیر کارگاه برای حضور در کارگاه دوخت پوش مرقد منور رضوی با او تماس می‌گیرد تازه تعبیر خوابش را درمی‌یابد. هنوز باور نمی‌کند که لیاقت حضور در این جمع نورانی را یافته.

این بانوی هنرمند سوزن‌دوز از روند اجرای کار می‌گوید: حدود 18 ساعت در روز روی تکه‌دوزی‌ها کار می‌کنم. در مدت انجام کار، همسر و فرزندم با خلوص نیت همراهی‌ام می‌کنند و هر کاری برایم انجام می‌دهند و این کار خود را به‌ عنوان خدمت به بارگاه منور رضوی در نظر می‌گیرند.

ماجرای یک عنایت

سپیده صفری تنها جوان هنرمند در جمع بانوان حرفه‌ای این کارگاه است که کمتر از دو سال از ورودش به هنرهای دوخت و دوز می‌گذرد، با وجود این به دعوت استادش با شور و اشتیاق در حالی ‌که بلیت سفر به شهر تبریز در دستش بود، نامش در زمره نقش‌آفرینان این پوشش متبرک ثبت می‌شود. ماجرای عنایت حضرت رضا(ع) به این بانوی 25 ساله شنیدنی‌تر از سایران است.

خودش این ‌طور موضوع را بازگو می‌کند: هر شب باید 10 تکه سوزن‌دوزی شده را تمام کرده و روز بعد تحویل کارگاه بدهیم. یک ‌شب وقتی در اثر خستگی تنها هفت تکه را کامل کرده بودم، کار را با دل‌شوره نیمه‌کاره ماندن تعهدم، رها کردم ولی وقتی صبح به سراغ مجموعه تکه‌دوزی‌هایم رفتم، در کمال ناباوری شاهد معجزه عنایت امام هشتم بودم. تمام 10 تکه حاضر و آماده بودند. این بانوی هنرمند اضافه می‌کند: در هر نوبت‌ کار دستانم را با گلاب متبرک می‌کنم و سعی می‌کنم با خلوص نیت دست ‌به‌ کار شوم تا ان شاءالله نتیجه کارم مورد قبول واقع شود.

معامله پرمنفعت

اعظم فرطانی، کارشناس ارشد دوخت سنتی با 20 سال سابقه فعالیت در رشته تخصصی سوزن‌دوزی، ابتدا اشاره‌ای به جزئیات اجرای طرح تولید پوش مضجع منور رضوی می‌کند و می‌گوید: دوخت این کار از نوع مرصع‌دوزی با تلفیق سبک‌های سنتی و مدرن در نظر گرفته ‌شده که شامل 40 تکه سوزن‌دوزی و سرمه‌دوزی روی یک پارچه اصلی است. البته حدود 4 هزار و 500 قطعه از کنار این کار برای تولید دکمه برای هدیه دادن تهیه‌ شده است. این قطعات طوری آماده می‌شوند که پس از استفاده شدن روی مضجع مطهر، به سهولت قابلیت جداسازی و اهدا شدن در قالب تابلو را دارند.

این کارشناس امور هنری تأکید می‌کند: تلاش من و همراهانم در این طرح معنوی به انجام رساندن کاری 6‌ماهه در عرض یک ماه است. البته با تولید کاری فاخر و ارزنده با مواد درجه ‌یک و در شأن ارائه به ساحت نورانی امام هشتم(ع).

خانم فرطانی همانند دیگر هنرمندان دخیل در پروژه، عنایات ریز و درشت زیادی را از روز پیوستنش به این گروه شاهد بوده. در این فضای روحانی خطاب به بانوان می‌گوید: هر سوزنی که می‌زنید و زحمتی که در این مسیر متقبل می‌شوید، با خدا و خود حضرت رضا(ع) معامله ‌کنید تا ان شاءالله در بن‌بست‌های حیات دنیوی و اُخروی فریادرستان باشند.

وی در خاتمه با ابراز امیدواری بیان می‌کند: نیت‌ تک‌تک خانم‎ها، تداوم تولید این پوش‌ متبرک به ‌شرط تداوم توفیق است. امیدواریم این کار ادامه داشته باشد و به تولید یک پوش ختم نشود و به‌جز حرم مطهر رضوی، روزی پوش مراقد عتبات عالیات و به‌خصوص بالاپوشی برای کعبه را دست بگیریم.

لازم به ذکر است، در این کار فاخر، مجموعه‎ای از آیات شریف قرآن کریم و حدیث سلسلة‌الذهب به شکلی هنرمندانه جانمایی شده‌ تا از مسیر یک اثر هنری، مفاهیم ناب دینی و مذهبی تجلی پیدا کند.

این پوش به ابعاد مکعبی شکل مضجع مطهر با طول و عرض 92 سانتیمتر و ارتفاع 192 سانتیمتر در نظر گرفته ‌شده که متشکل از یکپارچه زیرین اصلی و اجزای سوزن‌دوزی شده ظریف است که روی تنه اصلی کار نصب می‌شود.

سبک دوخت مورد استفاده در این پروژه، مرصع‌دوزی با تلفیقی از دوخت‌های سنتی و مدرن است که همه مواد به‌ کار رفته از نوع درجه ‌یک انتخاب ‌شده‌اند و از دستگاه‌های مدرن چاپ برای حکاکی طرح اصلی روی پارچه مخملِ پوش استفاده ‌شده است.

این کار به‌ صورت تکه‎دوزی و با حدود 4هزار و 500 قطعه دیده ‌شده که روی پارچه اصلی نصب می‎شود و پس از استفاده شدن، به ‌راحتی قابلیت جداسازی و اهدا دارد.