قدس آنلاین: "مامان حوصله‌ام سر رفته" این جمله برای اغلب پدر و مادرها آشنا است. با اتمام سال تحصیلی و آغاز روزهای بلند تابستان، حوصله بچه ها در آپارتمان‌های بدون حیاط خیلی زود سر می رود. این بی حوصلگی یکی از اصلی ترین چالش هایی است که والدین ممکن است روزانه صدها بار با آن رو به رو شوند خصوصاً در این روزها که همه‌گیری کرونا امکان خروج از منزل و گشت و گذار در خیابانها، مغازه و پارک ها را منتفی کرده است. 

به نوشته سواد زندگی، بر اساس مقاله ای از نشریه علمی ساینس، بی‌حوصلگی و احساس خستگی بدون علت از جمله بزرگترین مشکلات بشر است که راه حل ویژه ای نیز برای آن وجود ندارد.

بی حوصلگی چیست و چرا حوصله‌مان سر می‌رود؟

بر اساس مطالعه‌ای از انجمن روانشناسی آمریکا، بی‌حوصلگی یک وضعیت روانی موقتی است که فرد در آن احساساتی ناخوشایند، بی‌علاقگی به اتمام کارهای خود و همچنین مشکلاتی در زمینه حفظ تمرکز را تجربه می کند. بدین ترتیب با وجود آن که ممکن است چندین کار ناتمام یا عقب افتاده وجود داشته باشد، شخص تمایلی به انجام آنها ندارد و نمی تواند ذهن خود را درگیر امر جدیدی کند.

در پژوهشی که توسط وب سایت سلامت محور Healthline Media, Inc. منتشر شده، علل مختلفی برای بی‌حوصلگی در کودکان خردسال عنوان شده است. کمبود استراحت کافی، فقدان تحریکات ذهنی، تغذیه نامناسب و یا تکرار بیش از حد در روتین روزانه از جمله مهم‌تریت علل بروز بی‌حوصلگی است.

همچنین با توجه به مطالعه ای که به تازگی توسط انتشارات سیج به چاپ رسیده است، کودکانی که حساسیت بیشتری نسبت به سیستم های پاداش دهی والدین مانند تمجید و تحسین کلامی دارند تا در وضعیت رضایت از خود قرار بگیرند، به طور مستقیم با ریسک بالاتر بی حوصلگی های مکرر و طولانی مدت رو به رو خواهند بود.

علاوه بر این محققان دانشگاه لیمرک ایرلند معتقد هستند که اساسی ترین دلیل بی حوصلگی در کودکان، تحریک کنندگی و انگیزه بخشی ضعیف فعالیت ها است. در واقع اگر کاری که ذهن کودک درگیر انجام آن شده است بیش از اندازه سخت یا ساده باشد و در عین حال مفهوم جالبی نداشته باشد، فرزندتان به سرعت خسته و بی حوصله خواهد شد.

 در مطالعه ای دیگر از مجله روانشناسی کودکان می خوانیم که قدرت کنترل پایین فرزندان در زمینه های متفاوت نیز می تواند به بی حوصلگی در آنها منجر شود. بر اساس یافته های این مطالعه دوره های ابتلا به بی‌حوصلگی در دانش آموزانی که فعالیت های اوقات فراغت آنها توسط والدین برنامه‌ریزی می شد بسیار بالاتر از گروهی بود که خود مسئول تصمیم گیری در این مورد بودند.

مزایای بی حوصلگی در کودکان

طبق مقاله ای که به وسیله ناشر بین المللی اشپرینگر ساینس+بیزینس مدیا در اختیار جامعه علمی قرار گرفته است، بی حوصلگی های کودکانه همیشه هم بد نیست و در بسیاری از موارد می تواند به توسعه خلاقیت منتهی شود.

 در این بررسی مشخص شد که شرکت کنندگان به دنبال مشارکت در فعالیتی خسته کننده، موفق به توسعه تفکری واقع گرایانه شدند. از جمله اصلی‌ترین تاثیرات این شیوه فکری می توان به پیشنهاد کاربردهای خلاقانه برای موارد مختلف، برقراری ارتباط میان ایده های به ظاهر نامربوط و همچنین ایده پردازی مبتکرانه اشاره کرد.

علاوه بر این در پژوهشی دیگر از آکادمی مدیریت، دو راه اصلی پیش روی شرکت کنندگان شامل کودکان خردسال و نوجوانان قرار داده شد تا به میل خود انتخاب کنند. آنها مجاز بودند پیش از انجام یک پروژه خلاقانه، عملیاتی کسل کننده مانند مرتب کردن لوبیا بر اساس رنگ و یا یک فعالیت هنری جذاب را برگزینند. شرکت کنندگانی که مسیر اول را دنبال کردند در مقایسه با افراد گروه دوم، کیفیت و کمیت بهتری را از منظر ایده پردازی های بعدی نشان دادند و این بدین معناست که احساس بی حوصلگی همیشه هم بد نخواهد بود.

اما علت شکوفایی خلاقیت زمانی که فرد درگیر بی‌حوصلگی است، چیست؟ با توجه به مطالعه ای از مجله معتبر نیچر بی‌حوصلگی باعث می شود که کودک به طور فعال در طلب فرآیندی تحریک کننده برای مغز باشد و خلاقیت چالشی است که این نیاز را برآورده می کند. این احساس نه چندان خوشایند همچنین می تواند به تقویت تمرکز و توجه نیز کمک کند.

 در حالی که به راحتی می‎توان بی‎حوصلگی بچه ها را برای مدت زمانی کوتاه توسط کنسول های بازی یا گوشی های هوشمند برطرف کرد، اما تحقیقات روانشناسان دانشگاه جانز هاپکینز ثابت کرده اند که چنین روش‌هایی در رفع کسالت روحی موثر نخواهند بود. بدین ترتیب تلاش برای سرگرم کردن کودکان بی‌حوصله با استفاده از دستگاه های الکترونیکی هوشمند، در اغلب موارد نتیجه مطلوبی به همراه نخواهد داشت.

شرکت بین المللی گروه تیلور و فرانسیس در یکی از مقالات انتشار یافته به نکته ای ساده اما در عین حال مهم اشاره می‌کند. والدین باید به فرزندان خود اجازه دهند با بی‌حوصلگی های معمول روزانه روبرو شوند و بستری مهیا کنند تا کودک خودش بتواند به بهترین نحو ممکن آن را حل و فصل کند. مداخله بزرگسالان در این خصوص تنها راهی موقتی را در اختیار فرزندان قرار می دهد و در نهایت پس از مدت زمانی کوتاه باید مجدد با مشکل اولیه دست و پنجه نرم کنید.

پنج گام برای رفع بی‌حوصلگی

پیش از هر اقدامی نخست باید بپذیرید که اگر فرزندتان دچار بی‌حوصلگی شده است و نمی‌توانید او را سرگرم کنید، به هیچ عنوان گناهکار نیستید! به جای احساسات منفی که همگی نیز بی اساس و بی دلیل هستند، به راهکارهای زیر فکر کرده و سطح اثر گذاری آنها را در مورد کودک خود بررسی کنید. این روش‌ها توسط انجمن والدین و سلامت کودکان استرالیا پیشنهاد  شده اند:

1.  وضعیت خستگی و یا گرسنگی فرزندتان را پایش کنید. در واقع ممکن است علت احساس بی حوصلگی تنها کاهش سطح انرژی در اثر خواب کم و یا تغذیه نامناسب باشد.
    
2.  با همکاری مستقیم فرزند خود اقدام به تهیه یک لیست روزانه  کنید. بسیاری از والدین با توجه به مشغله های فراوان نمی‌توانند هر روز به نیازهای روانی کودکان توجه کنند؛ به همین دلیل توصیه می‌شود برنامه را به صورت هفتگی تدارک ببینید. اجزای این لیست می تواند طیف متنوعی را به خود اختصاص دهد و حتی شامل منوی غذایی نیز باشد.
    
3. باید خود را از هر نظر توجیه کنید و به خاطر داشته باشید که شما مسئول سرگرم کردن فرزندتان برای رهایی از دام بی‌حوصلگی نیستید. در صورتی که استقلال لازم و کافی به کودکان داده شود، آنها می‌توانند به مرور زمان با توسعه یک سری منابع داخلی مانند خود تنظیمی و خلاقیت مشکل خود را با کسالت روحی برطرف کنند.
    
4.   به فرزندتان آموزش دهید که دلیلی برای هراس از احساسات منفی معمولی از جمله بی‌حوصلگی وجود ندارد و بهترین کار رو به رو شدن با آن است. بی‌حوصلگی سیگنالی است که لزوم تغییر را به فرد نشان می‌دهد و می‌تواند در صورت استفاده درست به ایده پردازی و تمرین خلاقیت کمک کند.
    
5.  به علائم و نشانه ها توجه کنید. گاهی اوقات کودک تنها تصور می‌کند بی‌حوصله است اما واقعیت چیز دیگری است. بچه ها اغلب نمی دانند که باید از کجا شروع کنند و یا فعالیت مورد علاقه‌شان چیست. در چنین موقعیت‌هایی حضور والدین می‎تواند بسیار مفید باشد. به فرزندتان کمک کنید تا مسیر ویژه خود را بیابد.