زهره کهندل /

ظهر عاشورا ۲۶  ســال پیش، مشــهد رنگ خــون گرفت. انفجــار بمبی در حرم مطهــر امام رضا(ع) در میــان عزاداران حســینی، داغی ســنگین بر دل مردم ایران و شــیعیان جهــان نهاد. این بمب‌گذاری در قســمت بالای سر ضریح انجام شد و بر اثر این انفجار، ۲۶ نفر از هموطنانمان که در میان آنها هموطنان ســنی هم حضور داشتند به شهادت رسیدند.

همان زمان اعلام شد این بمب‌گذاری توسط سازمان مجاهدین خلق و با هدف اختلاف‌افکنی میان شــیعه و سنی انجام شده اســت. اگرچه سالها بعد از این ماجرا، ابهام‌ها و روایت‌های دیگری درباره این اتفاق مطرح شد، اما تا کنون مستندسازی برای روشن شدن این ماجرا از منظر تحقیقی به موضوع نپرداخته اســت.

هاشم مسعودی، تهیه‌کننــده و کارگردان فیلم های مســتند با بیان اینکه مســتندهای کمی درباره عاشورای خونین حرم امام رضا (ع) ساخته شده است، به خبرنگار میگوید: در گذشــته چندین مستند با این موضوع ساخته شــده که معمولاً شرح ماجرا داده‌اند و با دید تحقیقی به موضوع ورود پیدا نکرده‌اند.

اگرچه خود من چندماه درگیر پژوهــش روی این موضوع برای ســاخت یک مستند بودم، ولی به خاطر اینکه هزینه تولید آن تأمین نشد، کار متوقف ماند. او درباره اینکه چرا ســاخت مســتندی با این موضوع برایش اهمیت داشــته، خاطرنشــان میکنــد: میخواســتم بــه حضور شــهدای اهــل ســنت در میان شــهدای ایــن حادثه خونین اشــاره کنم، بحث وحدت اســلامی را پررنــگ کنم و نــگاه وحدت‌آفریــن به ماجرا داشته باشم.

 وی با بیــان اینکه تولید مســتندش به دلیل تأمین نشــدن هزینه ســاخت، متوقف شــد، یادآور می‌شود: بنا داشتم روی این موضوع کار ویژهای انجام دهم و این کار ویژه نیاز به هزینه ویژه‌تری داشت، ولی سرمایه‌گذار میخواست در حد یک مســتند معمولی ساخته شود که قبول نکردیم و کار متوقف ماند.

حمایت نمی‌شود

مســعودی با بیان اینکه ایــن ماجرا همچنان دارای ابهام‌هایی است، خاطرنشان میکند: خلا مستند تحقیقی درباره عاشورای خونین حرم مطهر رضوی احساس می‌شود. مستندهایی که این پرونده را بازگشــایی کنــد و به ابهام‌های آن بپردازد، نداریــم. معمولاً ماجراهایی که به مسائل امنیتی گره میخورد مسکوت ‌ چــون نهادهای اطلاعاتــی و امنیتی هم باید اجازه پرداختن به چنین موضوعاتی را بدهند.

 به باور او، ســاخت چنین مستندهایی حرکت بر لبه تیغ اســت، چون بایــد جانب انصاف و صداقت رعایت شود. این مستندساز می‌گوید: گاهی هم ممکن اســت دو سال از عمرتان را صرف کنیــد ولی اجازه پخــش ندهند و کار توقیف شود که ضربه سنگینی به گروه سازنده میخورد. خود من میخواستم از منظری به ماجرا بپردازم که هم کمتر به آن پرداخته شــده و هم اینکه احتمال توقیف آن کم باشد.

 وی درباره اینکه چرا مستندسازان تمایل و رغبت به پرداختن این موضوعات ندارند، توضیح میدهد: احتمال توقیف و عدم تأمین بودجه از جمله دلایل است ضمن اینکه ســاخت چنین مستندهایی، پروسه تحقیقاتی بســیار دشواری دارد و حساس اســت و همچنین چند دهه از آن ماجرا گذشته است و شاید خیلی دغدغه مستندسازان نباشد.

 مسعودی درباره اینکه چرا با وجود گذشت چند دهه اما ماجراهای دهه ۶۰ برای مستندســازان جذاب اســت، می‌گوید: نقاط مبهمی که درباره وقایع آن ســالها وجود دارد ســبب می‌شــود مستندسازان به سراغ آن موضوع‌ها بروند ضمن اینکه نهادهایی هستند که برای این موارد خرج کنند، ولی درباره عاشــورای خونین حرم مطهر رضوی، حمایت نمی‌شود.

مستند به مثابه سند تاریخی

 او معتقد اســت اولویت بسیاری از مستندسازان پرداختن بــه موضوع‌های مهم و مبهم اســت، ولــی موانع زیــادی پیش رو دارنــد که یکی از آنها دسترســی به شــاهدان ماجرا و مسئولان وقت اســت. ممکن اســت برخی از این افراد به ویژه مســئولاالن وقت، بنا به دلایلی جلو دوربین نیایند و این موجب می‌شــود روند پرونده ناقص بماند. دسترســی به آرشــیو ماجرا و بروکراسی هماهنگی‌ها نیز مستندساز را دلسرد می‌کند.

 مســعودی یادآور می‌شــود: اگر به این ماجراها پرداخته نشــود ممکن است کســانی که از این اتفاق اطلاعاتی دارند که گفته نشــده است، از دنیــا بروند و حرف‌هایی ناگفته بماند کما اینکه در حوزه دفاع مقدس هم چنین شــده است و بســیاری از کســانی که باید شناخته می‌شدند و حرف‌های مهمی برای گفتن داشــتند از دنیا رفته‌اند و درباره آنها کاری نشده است.

 این مستندســاز تأکید میکند: ضرورت دارد به ایــن ماجراها به ویژه حادثه عاشــورای خونین حــرم مطهر امام رضــا(ع) (پرداخته شــود و از مستندســازان تحقیقی حمایت شــود تا نقاط مبهم این ماجرا روشن شود. متأسفانه نهادهای فرهنگی، نگاه کارمندمحور به ماجرا دارند، فقط می‌خواهند این موضوع‌ها را از سرشان باز کنند و نگاه تحقیقی به ماجرا ندارند.

 او میگوید: اگر حمایت شود و برای ساخت چنین مستندی به ما زمان بدهند یعنی نگویند دو هفته دیگر که مثلاً سالگرد شهدای عاشورای خونین حرم است باید کار را تحویل دهید. برای ساخت اثری با پایه تحقیقاتی اعلام آمادگی میکنم چون ایــن موضوع‌ها نیاز به تحقیق و پژوهش دارند و پروســه تحقیقاتی آنها حداقل یکســال زمان می‌برد.

باید از شــاهدان ماجرا و مسئولاالن وقت مصاحبه گرفته شــود، از دل مصاحبه ها و اسناد به جا مانده، ســرنخ ها را بدســت آوریم و دنبال این ســرنخ ها برویم. نمیتوان نگاه سربازکنی به ماجرا داشت. این مستندها، سند تاریخی هستند و همچون تاریخ شفاهی اهمیت دارند، چون ما نسبت به پرسش‌های آیندگان مسئول هستیم.