قدس آنلاین: بی‌شک معلم با کیفیت و مدرسه مجهز به امکانات آموزشی روز از مهم‌ترین عناصر در آموزش محسوب می‌شوند. عناصری که اگر به هر دلیل مورد غفلت قرار گیرند، چالش‌انگیز می‌شوند و آموزش دانش‌آموزان، آن گونه که باید به خوبی انجام نمی‌گیرد.
متأسفانه این اتفاق در کشور ما افتاده و حالا موضوع کمبود معلم و مدارس با کیفیت از چالش‌های اساسی وزارت آموزش و پرورش است؛ به طوری که بسیاری از دانش‌آموزان احساس می‌کنند با تحصیل در مدارس دولتی نه در کنکور قبول می‌شوند و نه به جایی می‌رسند و فقط عمرشان تلف می‌شود و این یعنی عدالت آموزشی به معنی واقعی زیرسؤال است؛ چرا که رقابت در آموزش زمانی عادلانه خواهد بود که همه دانش‌آموزان اعم از فقیر و غنی در مدارس مجهز درس بخوانند و از معلمانی که از لحاظ علمی و اخلاقی و... دارای صلاحیت‌های لازم هستند، برخوردار باشند وگرنه دانش آموزانی که به‌دلیل پایین بودن درآمد مالی والدینشان قادر به پرداخت شهریه‌های آنچنانی مدارس خصوصی نیستند و مجبورند در مدارس دولتی تحصیل کنند در رقابت آموزشی قافیه را به بچه پولدارها می‌بازند.
اواخر هفته گذشته و در جریان سی و چهارمین اجلاس آموزش و پرورش، مقام معظم رهبری در ارتباط تصویری با مدیران این وزارتخانه ضمن تأکید دوباره بر ضرورت صیانت از شأن و جایگاه معلمان، بر ارتقای سطح مدارس دولتی تأکید کردند و خواهان عدم ورود نیروی بی‌کیفیت به آموزش و پرورش شدند و گفتند: موضوع جذب و تربیت معلم بسیار مهم است و باید گونه‌ای برنامه‌ریزی و ظرفیت‌سازی شود که معلمان فقط از میسر دو دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی جذب آموزش و پرورش کشور شوند.
فرمایشات هشدارگونه ایشان درباره موضوعات یاد شده به‌ویژه عدم ورود نیروی بی‌کیفیت به آموزش و پرورش درحالی است که جذب معلم طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید از طریق دانشگاه‌های تخصصی تربیت معلم یا همان دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی انجام گیرد، اما در مقاطعی دلایل مختلف از جمله تجمیع مراکز دانشگاه فرهنگیان و کاهش پذیرش دانشجو معلم از سوی این دانشگاه موجب شده کمبود معلم از راه‌های دیگر تأمین شود که این خود احتمالاً به فرایندی از آسیب معلم کم‌کیفیت دامن زده است. البته منظور این نیست که تمام معلمانی که از راه‌هایی غیر از دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی وارد آموزش و پرورش شده‌اند و یا می‌شوند کم دانش یا فاقد کیفیت لازم هستند و نمی‌توانند به خوبی از عهده آموزش دانش آموزان بر آیند، اما فرض بر این است کسانی که از طریق دانشگاه‌های تخصصی تربیت معلم جذب آموزش و پرورش می‌شوند با اختیار و علاقه و نه از روی ناچاری به معلمی رو می‌آورند که ممکن است این علاقه در کسانی که از مسیر ماده ۲۸ وارد آموزش و پرورش می‌شوند، نباشد و یا کمرنگ باشد.
با این همه، پرسش این است که شاخص‌های معلم با کیفیت چیست و دانشگاه‌های تخصصی تربیت معلم در حال حاضر چند درصد از نیاز نهاد آموزش و پرورش به معلم را برآورده می‌کنند؟ و سرانجام اینکه دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی در چه سالی می‌توانند کف نیاز وزارت آموزش و پرورش به معلم را برآورده کنند، به طوری که این وزارتخانه دیگر مجبور نشود از محل ماده ۲۸ و دانش‌آموختگان دانشگاه‌های دیگر برای معلمی پذیرش کند؟
کاهش میزان پذیرش دانشجو
حسین خنیفر، رئیس دانشگاه فرهنگیان در پاسخ به قدس با انتقاد از تضعیف دانشگاه‌های تخصصی تربیت معلم در اوایل دهه ۹۰ می‌گوید: در سال ۹۰ از تعداد ۴۰۰ مرکز تربیت معلم، ۳۰۲ مرکز آن تعطیل شد و ۹۸ مرکز باقی ماند که به عنوان پردیس دانشگاه فرهنگیان فعالیت می‌کردند، اما سال ۹۶ دوباره مراکز تربیت معلم به حالت قبل برگشتند و تمام آن‌ها فعال شدند اما اتفاقی که در این بین افتاد این است که بین این سال‌ها ما با کاهش میزان پذیرش دانشجو مواجه شدیم. یعنی پذیرش در دانشگاه فرهنگیان به رقم یک تا ۳ هزار دانشجو رسیده بود، ولی سال ۹۷ و با فعال شدن تمام مراکز تربیت معلم از محل ظرفیت کنکور، ۲۵ هزار دانشجوی پیوسته جذب کردیم و ۲۰ هزار دانشجو هم از محل ماده ۲۸ یا همان مهارت‌آموزان و دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌های کشور پذیرش کردیم که طبق مقررات پذیرش‌شدگان ماده ۲۸ که لیسانس، فوق لیسانس و دکترا هستند به مدت یک‌سال در دانشگاه فرهنگیان آموزش می‌بینند و سپس تحویل آموزش و پرورش می‌شوند. در واقع همین حالا هم جذب تمام معلمان توسط وزارت آموزش و پرورش از طریق دانشگاه‌های تخصصی تربیت معلم انجام می‌گیرد.
وی با بیان اینکه سال ۹۸ هم ۲۰ هزار دانشجو از طریق کنکور و ۲۰ هزار دانشجو هم از محل ماده ۲۸ در دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی پذیرش شدند، تصریح می‌کند: اما امسال تعداد پذیرش‌شدگان دو دانشگاه یاد شده به ۷۷ هزار نفر رسیده است که ۲۰ هزار نفر آن‌ها از طریق کنکور، ۵۵ هزار نفر هم از محل ماده ۲۸ و تعدادی هم از نهضتی‌ها پذیرش شدند؛ بنابراین سال جاری را می‌توان سال بزرگی در پذیرش دانشجو معلم قلمداد کرد، به طوری که اگر این روند افزایشی پذیرش دانشجو ادامه یابد و خللی در برنامه‌های ما ایجاد نشود و بودجه کافی هم تأمین باشد به احتمال قوی از سال ۱۴۰۱ می‌توانیم کف نیاز آموزش و پرورش به جذب معلم را برآورده کنیم.
کیفیت معلمان
خنیفر در خصوص سطح کیفیت معلمانی که به دو روش یاد شده جذب می‌شوند، می‌گوید: آمارها نشان می‌دهد بهترین معلمان آن‌هایی هستند که از محل کنکور پذیرش می‌شوند و دوره چهار ساله آموزش را در دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی می‌گذرانند، چون این دانشگاه‌ها شبانه‌روزی است و دانشجویان با آرامش تمام دروس دوره کارورزی و فوق برنامه‌ها را به صورت کامل می‌گذرانند، اما آن‌هایی هم که از طریق ماده ۲۸ پذیرش می‌شوند افرادی بسیار باهوش و علاقه‌مند به تدریس هستند. یعنی پذیرش از این طریق این ماده به صورت گلچین است و همان‌طور که اشاره شد باید برای فراگیری بعضی از دروس مثل فنون تدریس، تکنولوژی آموزشی و... دوره یکساله مهارت‌آموزی را طی کنند. با این وجود اگر روزی ما بودجه و تسهیلات کافی داشته باشیم تا فقط از طریق کنکور دانشجو برای معلمی پذیرش کنیم قطعاً بهتر است.
وی سپس به شاخص‌های یک معلم فاخر اشاره می‌کند و می‌گوید: معلمی، علاقه است. اگر شخصی با سطح هوش متوسط به بالا اما با علاقه به سراغ کار معلمی بیاید و به معلمی به عنوان یک شأن نگاه کند نه یک شغل، در این صورت خیلی مفید است.
در واقع در جذب معلم شایسته، علاقه به معلمی جایگاه نخست را دارد. دومین شاخص این است که دانشجو دوره آموزش معلمی را به صورت کامل در دانشگاه فرهنگیان و یا شهید رجایی ببیند که این دوره چهار ساله است و در این مدت باید تمام دروس و محتواها را آموزش ببیند و بعد از تحصیل در دانشگاه هم با کوله‌باری از تجربه، خودش را وقف معلمی و آموزش به دانش‌آموزان کند. البته چنین امری تمامش به عهده معلم نیست بلکه بخشی از آن به عهده وزارت آموزش و پرورش و دیگر دستگاه‌های مسئول است. یعنی باید زمینه برخورداری از معلم فاخر که به‌راحتی بتواند کتاب بخرد، مطالعه داشته باشد، به شبکه‌های مختلف وصل شود و حتی در همایش‌های بین‌المللی حضور یابد، فراهم شود.
دغدغه اول و آخر
خنیفر تربیت معلم شایسته و در تراز جمهوری اسلامی را دغدغه اول و آخرش می‌خواند و می‌گوید: کلاس‌های ما باید با آخرین فناوری روز تجهیز شوند. تربیت معلم را باید یک سرمایه‌گذاری کامل دید نه هزینه. تربیت معلم نجات نسل‌های آینده است و همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند معلمان سرداران سپاه تعلیم و تربیت هستند. این خیلی مهم است که چه نگاهی به تربیت معلم داشته باشیم. اگر این‌ها فراهم شود خیلی از مشکلات حل می‌شود. برای این منظور هم دولت و مجلس محترم و سازمان برنامه و بودجه باید توجه کافی به این حوزه داشته باشند.
وی در همین زمینه از تجربه برخی کشورها در ایجاد یک دانشگاه جامع در مرکز هر یک از ایالت‌هایشان خبر می‌دهد و می‌افزاید: ما هم به این نتیجه رسیدیم که اگر روزی بتوانیم در مرکز هر یک از استان‌های کشور یک دانشگاه جامع با تمام امکانات و تجهیزات داشته باشیم آن‌وقت می‌توانیم ادعا کنیم که کار بزرگی برای تربیت معلمان با کیفیت کرده‌ایم.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه دارا بودن صلاحیت‌های دینی، اخلاقی و سیاسی از شاخص‌های معلم با کیفیت از دیدگاه مقام معظم رهبری محسوب می‌شود، آیا در جذب معلمان این شاخص‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد، می‌گوید: دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی در جذب و گزینش دانشجویان هیچ دخالتی ندارند، این موضوع مربوط به دفتر گزینش وزارت آموزش و پرورش می‌شود. در واقع پذیرش دانشجو معلم توسط سازمان سنجش انجام می‌شود و دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی هم کار آموزش دانشجویان را انجام می‌دهند و جذب معلم هم توسط دفتر گزینش وزارت آموزش و پرورش انجام می‌گیرد که به طور حتم شاخص‌های مورد اشاره از سوی بخش گزینش مورد توجه قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/
نظر شما