قدس آنلاین: دعاها و زیارت‌ها در بالا بردن سطح آگاهی و درک عمیق مفاهیم اسلامی، نقش بسزایی دارند و حضرات معصومین به ادعیه و زیارات تأکید و اهتمام ویژه‌ای داشتند. یکی از زیاراتی که از جانب حضرت مهدی(عج) به ما رسیده زیارت معروف به ناحیه مقدسه است که یکی از نایبان خاص در دوران غیبت صغری از حضرت نقل کرده است. این زیارت مانند زیارت عاشورا، برای روز عاشورا وارد شده اما در دیگر اوقات نیز می‌توان با آن، امام حسین(ع) را زیارت کرد.

در اعتبار این زیارت همین بس که ابن‌مشهدی در مقدمه کتاب مزارش می‌گوید: «فقط روایاتی را نقل می‌کنم که از طریق راویان موثق به ائمه(ع) متصل شده باشد» که زیارت ناحیه مقدسه را نیز در همین کتاب، ذکر می‌کند. همچنین سیدمرتضی(ره) به قدری به این زیارت اعتقاد داشت که هر بار به زیارت کربلا مشرف می‌شد، نخستین زیارتی که می‌خواند، زیارت ناحیه مقدسه بود؛ البته تأییدهای بسیار دیگری نیز از جانب علما درباره این زیارت رسیده است.

این زیارت را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد؛ بخش نخست این زیارت مختص سلام دادن‌هاست. این زیارت با سلام دادن بر انبیای گذشته آغاز می‌شود که بر ۲۳ نفر از ایشان سلام می‌دهیم. جالب توجه است که برای هر کدام ویژگی منحصر به فردی بیان شده است؛ به طور نمونه آمده است که درود بـر نـوح که دعایش قرینِ اجابت بود؛ یا درود بر شعیب که خدا او را بر امتش پیروز کرد. سپس سلام‌ها را متوجه اولیای دین می‌کند که در این بخش ۲۷ سلام بیان شده است که شامل سلام به پدر و مادر و برادر بزرگوار امام حسین(ع) و بقیه معصومین(ع) است اما چون محور اصلی زیارت، امام حسین(ع) است، بیشتر این سلام‌ها نیز برای ایشان است که اشاره به شخصیت، سابقه و برخی فضایل ویژه ایشان دارد.

اطاعت محض از ولی، شرط حسینی شدن

به ‌عنوان نمونه در این دعا آمده است: سلام بر حسین که جانش را تقدیم نمود؛ یا سلام بر آن کسی که در نهان و آشکار خدا را اطاعت کرد؛ یا سلام بر آن کسی که امامان از نسل اویند؛ یا سلام بر آن کسی که خداوند شفا را در خاکِ قبرِ او قرار داد؛ یا سلام بر آن کسی که محل اجابت دعا در زیر گنبد اوست. در ادامه نیز ۳۶ سلام به حضرت می‌دهیم، که ناظر به روز عاشوراست: سلام بر آن آغشته به خون؛ سلام بر آنکه حرمت خیمه‌گاهش دریده شد. سلام بر آن مظلومِ بی‌یاور؛ سلام بر آنکه با خون زخم‌هایش شست‌وشو داده شد. سلام بر آنکه از جام‌های نیزه‌ها جرعه نوشید؛ و ۱۷ سلام بر تمام شهدا با عبارات کلی بیان شده است که شامل حضرت(ع) و یارانشان است: سلام بر آن لب‌های خشکیده؛ سلام بر آن اعضای قطعه قطعه شده؛ سلام بر آن سرهای بالا رفته بر نیزه‌ها؛ سلام بر آن دفن‌شدگان بدون کفن و ...

قسمت آخر سلام‌ها نیز سه محور را دنبال می‌کند: ابتدا سلام دادن‌ها، خطاب به امام و ملائکه‌ای که در حرم هستند؛ سلام بر تو ای مولای من و بر فرشتگانی که بر گرد بارگاه تو پر می‌کشند. سپس سلام به امام و بیان اینکه نسبت به حضرت چه حالی دارم و چه قصدی دارم. در این بخش از زیارت، امام زمان(عج) به ما می‌آموزد که وقتی به زیارت می‌رویم دقیقاً باید چه حالی را در خود ایجاد کنیم. به عنوان نمونه آمده است که سلام بر تو، سلام آن کسی که به حُرمتِ تو آشناست؛ سلام کسی که قلبش از مصیبت تو جریحه‌دار و اشکش به هنگام یاد تو جاری است؛ سلام کسی که اگر با تو در کربلا بود، با جانش در برابر تیزی شمشیرها از تو محافظت می‌کرد.

در بخش دوم پس از سلام‌ها، به بیان اوصاف و عملکرد امام حسین(ع) و سیره زندگی ایشان در دوران امامت امام حسن(ع) و خلافت معاویه اشاره دارد که به صورت داستان‌واره، بسیار زیبا این دوران را به تصویر می‌کشد که چند نمونه را ذکر می‌کنیم: آمده است که پیشی‌گیرنده به انجام سفارش برادرت امام حسن(ع) بودی؛ این فراز به اطاعت محضی که حضرت نسبت امام زمان خویش داشتند، اشاره می‌کند؛ لذا بر محبان و عزاداران امام حسین(ع) لازم است که ایشان را الگوی خود و اطاعت از ولی را سر لوحه خود قرار دهند.

روضه‌های مکشوف امام عصر(عج) در رثای سیدالشهدا(ع)

در فرازی از این دعا آمده است که تو بهار سرسبز یتیمان بودی، نگاهبان و حافظ مردم بودی. ربیع به معنای بهار است که در اصل به معنای آن قطره اول باران است که در فصل بهار می‌بارد و موجب می‌شود گیاهان از خواب زمستانی و آن خشکی و سردی، زنده شوند. در اینجا وقتی حضرت، بهار یتیمان خطاب می‌شود به معنای این است که وقتی ایشان یتیمان را مورد عنایت خود قرار می‌داد، آن‌ها از حالت ناراحتی و پژمردگی، سرزنده و شاد می‌شدند.

حضرت در بخش سوم این دعا به بیان ایجاد شرایط و اسباب قیام عاشورا اشاره می‌کنند و همچنان همان ادبیات داستانی در این بخش ادامه دارد. آمده است که از پلیدی‌ها و سرکشی نهی فرمودی ولی آن‌ها به ستم و دشمنی رویاروی تو قرار گرفتند؛ پس تو نیز با آنان به جهاد برخاستی پس از آنکه حق را به آنان گوشزد کردی، آن‌ها را به عذاب الهی تهدید نمودی و حجت را بر آن‌ها مؤکد فرمودی.

در بخش چهارم این زیارت به وقایع روز عاشورا اشاره شده است. این بخش با شرح جنگ و رشادت و دلاوری‌های حضرت شروع شده و در نهایت به شرح شهادت ایشان و بیان مقتل حضرت و بیان رذالت‌های لشکریان یزید و اسارت آل‌الله می‌رسد. آمده است که با تو ستیز آغازیدند؛ پس تو به جهت زد و خورد و پیکار استوار شدی و لشکریان فاجر را خُرد و آسیا نمودی. چنان با ذوالفقار جنگیدی، که گویا علی(ع) هستی. پس چون تو را با قلبی مطمئن و بدون ترس و هراس یافتند، شرور مکر و حیله‌شان را بر تو برافراشتند و از در نیرنگ و فساد با تو قتال کردند. و آن ملعون لشکریانش را فرمان داد، تا تو را از آب و استفاده آن منع نمودند؛ و از هیچ گناهی در مورد تو خودداری نکردند؛ پس دشمنان از همه طرف به تو هجوم آوردند و تو را به سبب زخم‌ها و جراحت‌ها ناتوان کردند.

در ادامه، نحوه شهادت جانسوز حضرت را به تفصیل بیان می‌کند که یکی از منابع مهم و معتبر مادحین و وعاظ محترم، برای روضه اباعبدالله(ع) این قسمت از زیارت است که به نوعی مقتل مکشوف به حساب می‌آید. در بخش پنجم نیز پس از آنکه جنایاتی که لشکریان یزید مرتکب شدند را بیان فرمودند، به شرح آثار قتل امام حسین(ع) و اتفاقاتی که با شهادت ایشان بر سر دین آمد، می‌پردازد: چه اینکه با کشتن تو اسلام را کشتند؛ و پایه‌های ایمان را منهدم کردند و کتاب خداوند عزوجل متروک شد.

پس از آنکه امام زمان(عج) بیان کردند که حقیقت شهادت امام حسین(ع) در واقع چه مصیبتی به عالم وارد کرده است، به بیان عزاداری که در سراسر هستی به پا می‌شود، می‌پردازند، که در اینجا این فراز جانسوز زیارت ناحیه مقدسه معنا پیدا می‌کند که امام زمان(عج) خطاب به جد غریب‌ خود می‌فرماید: صبح و شام بر تو مویه می‌کنم و به جای اشک برای تو خون گریه می‌کنم. پس پیک مرگ نزد قبر جدت رسول خدا(ص) ایستاد و اشک‌ریزان خبر قتل تو را به وی داد و این گونه گفت که: ای رسول خدا دخترزاده جوانمردت شهید شد، خاندان و حریمت مباح گردید، پس از تو فرزندانت به اسیری رفتند و وقایع ناگواری به عترت و خانواده‌ات وارد شد و مجالس ماتم و سوگواری برای تو در اعلا علیین برپا شد.

بخش آخر دعا به پیشگاه خداوند است و ائمه(ع) را واسطه برای رسیدن به حوایج دنیوی و اخروی قرار می‌دهیم که هر کدام از ایشان را با ذکر القابی خاص واسطه می‌کنیم. این زیارت، روش دعا کردن و درخواست از خداوند متعال را به ما آموزش می‌دهد و می‌آموزیم وقتی می‌خواهیم از خداوند درخواستی داشته باشیم باید ابتدا مقدماتی را فراهم کنیم و سپس خواسته خود را بخواهیم.