قدس آنلاین: پژوهش‌های انجام شده در حوزه جمعیت نشان می‌دهد آلمان طی ۷۵ سال، فرانسه ۸۰ سال و بریتانیا در ۹۰ سال روند سالمندی را طی کرده‌اند، این درحالی است که ایران تنها در عرض۳۰ سال به مرحله فوق سالمندی خواهد رسید و از آنجا که کشور سریع‌ترین کاهش نرخ باروری را در بازه ۲۵سال اخیر یعنی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۵ داشته است اگر این روند ادامه یابد، ایران در سال۱۴۳۰پیرترین کشور جهان می‌شود. برای مقابله با این پدیده چه باید کرد و آیا زیرساخت‌های مرتبط با سالمندان از وضعیت مطلوبی برخوردار است؟
افزایش امید به زندگی اتفاق مبارکی است
حسام‌الدین علامه، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان با بیان اینکه سالمندی فردی، براساس سن تقویمی و به معنی عبور از ۶۰ سالگی است، می‌گوید: هر چه تعداد سالمندان در مقوله سالمندی فردی افزایش یابد نشان از افزایش امید به زندگی است که این اتفاق بسیار مبارک و خوشایندی است، اما سالمندی جمعیت با سالمندی متفاوت بوده و از برخی زوایا مقوله نامطلوبی است که اگر برنامه‌ریزی نشود، کشورها را دچار بحران خواهد کرد و اگر آمار ازدواج و موالید کاهش یابد، جمعیت سالمند با توجه به ویژگی‌های خاصی که دارند افزایش می‌یابد و با به‌هم ریختن وزن جمعیتی، بحران‌هایی در حوزه اقتصادی، اجتماعی، سلامت و رفاه ایجاد می‌شود.
زنگ خطر کوچک شدن بُعد خانوار
وی ادامه می‌دهد: سن سالمندی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته ۵۵ سالگی و در کشورهای در حال توسعه که معیار سازمان بهداشت جهانی است ۶۰ سالگی و در کشورهای توسعه یافته ۶۵ سال در نظر گرفته شده است. جمعیت سالمندان در ایران در سال ۱۳۶۵ حدود ۵ درصد جمعیت کشور بود و در سال ۹۷، به ۱۰ درصد رسید. پیش‌بینی این است که سال ۱۴۲۱، جمعیت سالمند ایران دو برابر می‌شود و در سال ۱۴۳۵ از ۳۳ درصد عبور می‌کند. این شتاب سالمندی در دنیا کم نظیر است.
دکتر علامه با اشاره به اینکه درحال حاضر ۱۷/۱۰درصد جمعیت کشور سالمند هستند، می‌افزاید: بعد خانوار ایرانی روز به روز در حال کوچک‌تر شدن است به طوری که از عدد ۱۱/۵ درصد در سال ۶۵، به ۳/۳ درصد در سال ۹۵ رسیده‌ایم و بعد خانوار در جمعیت سالمندان بیشتر شده است و در حال حاضر جامعه سالمندی ما در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که حدود چهار فرزند دارند، اما در سال‌های آینده تعداد فرزندانی که می‌خواهند از والدینشان نگهداری کنند، کاهش می‌یابد. بنابراین در شرایط فعلی از جمعیت ۸ میلیون و۳۰۰ هزار سالمند کشور کمتر از ۳۰ هزار نفر در مراکز اقامتی دولتی و خصوصی نگهداری می‌شوند، اما در سال‌های آینده این آمار به دلایل مختلف از جمله کوچک شدن بعد خانوار افزایش خواهد یافت و باید تمهیداتی برای پیشگیری از بحران اندیشیده شود.
۸۰ هزار سالمند دچار تجرد قطعی هستند
به گفته وی پیش از پیروزی انقلاب، سن امید به زندگی حدود ۵۷ سال بود، اما در سال ۹۵ امید به زندگی ۷۵ سال و سن بازنشستگی حدود ۵۵ سال شده است و سالمندان حدود ۲۰ تا ۳۰ سال پس از بازنشستگی عمر می‌کنند و آمار کارمندان و کارگران و کسانی که زیر پوشش بیمه‌ها هستند، بسیار افزایش یافته است؛ پس در آینده تعداد افراد بازنشسته‌ای که حقوق بازنشستگی می‌گیرند افزایش خواهد یافت. همچنین تجرد قطعی از مقوله‌های مهمی است که باید به آن توجه کنیم، هم اکنون حدود ۸۰ هزار سالمند داریم که دچار تجرد قطعی هستند و ۷۰۰ هزار نفر بین ۳۵ تا ۴۰ سال و ۷۰۰ هزار نفر بین ۴۰ تا ۴۵ سال هستند که ازدواج نکرده‌اند و در مجموع یک میلیون و۴۰۰ هزار میانسال داریم که ازدواج نکرده‌اند و با این شرایط در ۲۰ سال آینده حدود یک میلیون نفر به تعداد افرادی که تجرد قطعی دارند، افزوده خواهد شد.
۷۲ درصد سالمندان کشور شهرنشین هستند
علامه ادامه می‌دهد: در سال ۴۵ حدود ۶۳ درصد سالمندان ساکن روستاها و در سال ۹۵ بیش از ۷۲ درصد سالمندان ساکن شهرها بودند و میانگین سواد سالمندان از ۱۴ درصد در سال ۴۵ به ۴۷ درصد در سال ۹۵ رسیده است. به همین دلیل باید برای رفاه سالمندان فکری کرد در غیر این‌صورت با زیرساخت‌های فعلی در سال‌های آینده دچار بحران خواهیم شد، بنابراین ضرورت دارد همه مسئولان کشور در سیاست‌گذاری‌های سالمندی برنامه‌ریزی کنند و برای ایجاد مجموعه‌های رفاهی با توجه به افزایش سواد سالمندان و بحث مستمری و پوشش بیمه تمهیداتی بیندیشند. اکنون این پرسش مطرح است که آیا نهادهای ما درخصوص این افزایش جمعیت فکر تازه‌ای کرده و برنامه زیرساختی کشور برای مواجهه با پدیده سالمندی ۲۰ تا ۳۰ درصدی آماده می‌شود؟ واقعیت این است که اگر به جامعه کنونی سالمندان نگاه کنیم میزان رضایت از زندگی سالمندان عدد ۸۱ درصد را نشان می‌دهد، با توجه به تغییرات جمعیتی باید وضعیت متناسبی را ایجاد کنیم تا در آینده دچار بحران‌های عمیق نشویم.
زیرساخت‌های مرتبط با سالمندان وضعیت مطلوبی ندارد
به گفته رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور تا ۳۱ شهریور که سند ملی سالمندان ابلاغ نشده بود، مدیران و مسئولان ما در حد تعهد اخلاقی و مسئولیت پذیری اجتماعی نسبت به موضوع سالمندی تعهد و الزام داشتند، اما اکنون با ابلاغ شدن این سند باید از تعهد اخلاقی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی به سوی یک مسئولیت حقوقی و الزام قانونی برای انجام تکالیف محوله بر اساس سند ملی سالمندی حرکت کنیم؛ واقعیت این است که زیرساخت‌های کشور برای آنچه در پایان فرصت پنجره جمعیتی با آن مواجه می‌شود آماده نیست و در همه حوزه‌ها به‌ویژه حوزه سلامت، رفاه و مدیریت و راهبری امور سالمندی، نیازمند دغدغه‌مندی مسئولان و اقدامات عملیاتی و اجرایی آن‌ها برای بهبود زیرساخت‌های مرتبط با سالمندان هستیم و اگر بخواهیم سهم ۱۰ درصدی سالمندان را ملاک سنجش زیرساخت‌های کشور قرار دهیم وضعیت مطلوبی نداریم، چه برسد به سهم ۲۰درصدی و ۳۰ درصدی که در آینده نه چندان دور با آن مواجه خواهیم شد.
نقش دستگاه‌ها در عملیاتی شدن سند ملی سالمندان
دکتر علامه در پاسخ به این پرسش که سند ملی سالمندی تا چه حد می‌تواند در رفع مشکلات سالمندان راهگشا باشد، می‌گوید: سند ملی سالمندان سند جامعی است که نیازهای مجامع و متنوعی در آن دیده شده است. این سند دارای ۶ هدف، ۱۹ راهبرد و ۱۳۳ سیاست اجرایی است که نه به صورت یک کار مبتنی بر تحویل ذی‌نفعان بلکه بر اساس کار نخبگانی شکل گرفته و دستگاه‌های اصلی و همکار برای هر راهکار سند مشخص شده است. از ویژگی‌های سند، اضافه شدن بخش پیوست اجرایی است که در بندهایی از آن به الزامات اجرایی و برنامه‌های ارزشیابی سند اشاره دارد. اما باید دید نظام حکومتی، دولت و۱۸ دستگاه عضو شورای ملی سالمندان و از همه مهم‌تر سازمان برنامه و بودجه چه مقدار می‌خواهند کمک کنند که این سند عملیاتی شود. ما اسناد بالادستی در کشور کم نداریم. مهم این است که خارج از تزاحمات و اختلافاتی که در برخی مواقع بین ذی‌نفعان حوزه سالمندی و دستگاه‌های مرتبط با حوزه سالمندی وجود دارد بتوانیم الزامات اجرایی و عملیاتی شدن این سند را فراهم کنیم که لازمه آن برگزاری جلسه‌های منظم شورای ملی سالمندان کشور، تشکیل کارگروه‌ها و اتاق فکری که بتواند در مرحله تصمیم‌سازی؛ محتوای مناسب برای جلسه‌های شورای ملی سالمندان فراهم کند و حضور نمایندگان تام‌الاختیار و مرتبط دستگاه‌های عضو شورای ملی سالمندان در جلسه‌هاست تا بتوان با برنامه‌ریزی‌های دقیق و ایجاد زیرساخت‌های مرتبط با حوزه سالمندی، توجه جامعه را بیش از پیش به موضوع سالمندی جلب کرد.
سالمندان، گروه آسیب‌پذیر در بحران‌ها و بلایای طبیعی
وی می‌افزاید: سالمندی در حال طی کردن مسیر رو به رشدی به لحاظ سرعت و وزن است که باید بیش از پیش به آن توجه داشت. ما در بحران کرونا متوجه شدیم سالمندان گروه آسیب‌پذیری در بحران‌ها و بلایای طبیعی هستند. بنابراین ضرورت دارد سیاست‌گذاران و مدیران ارشد نظام به این حوزه توجه ویژه داشته باشند و رسانه‌ها با طرح چالش‌ها فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی کنند که سالمندی فردی با سالمندی جمعیت متفاوت است و نباید به گونه‌ای مطرح شود که سالمندان احساس ناخوشایندی داشته باشند. همچنین نقش رسانه‌ها در مطالبه‌گری از دستگاه‌ها بسیار تأثیرگذار است و می‌توانند پیگیر به ثمر نشستن سند ملی سالمندان و الزامات لازم برای اجرایی شدن آن باشند.
پیوستن به پویش «یادم کن، شادم کن»
وی ادامه می دهد: امسال ضمن نام‌گذاری روزهای هفته سالمندی پویش احوالپرسی تلفنی از سالمندان با شعار «یادم کن، شادم کن» راه‌اندازی شده است و امید می‌رود بتوانیم با احوالپرسی از این عزیزان، دل آن ها را در این ایام شاد کنیم.
نظر شما