قدس آنلاین: زمان زیادی تا اربعین حسینی باقی نمانده است؛ اربعینی که به دلیل وجود بیماری کرونا، متفاوت از سال‌های گذشته است و لازم است ما نیز متناسب با این شرایط، از فرصت این روز بهره‌مند شویم. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر سیدسجاد ایزدهی؛ رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی الزام‌های اربعین برای فضای خاص امسال را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید.

اربعین نماد وحدت جامعه شیعه است

حجت‌الاسلام ایزدهی در ابتدا با بیان اینکه اربعین یکی از نمادهای شیعیان بوده و اگر قرار باشد با برخی امور شیعه را بشناسیم طبق روایت ها یکی از آن‌ها اربعین است، می‌گوید: برای اسلام نشانه‌هایی داریم که از بهترین و مشخص‌ترین آن‌ها می‌توان به کعبه و حج اشاره کرد. کعبه و حج نماد اسلام و بالاترین نماد و محور وحدت امت اسلامی است. به همین دلیل در روایت‌ها آمده که هر گاه کعبه خلوت شود باید او را تقویت کرد تا نشانه اسلام باقی بماند. از آن جهت بسیاری الزام‌ها قرار داده شده تا مسلمانان در زمانی مشخص یک جا جمع شده، بر محور توحید رفتار کرده و مشکلات خود را طرح کنند. برابری مسلمانان، کندن لباس دنیوی و اخروی فکر کردن، توحیدمحور بودن، شرکت در حج از هر سنخ، گروه، زبان، رنگ و... بخشی از برکات حج است.

او اضافه می‌کند: در قبال این رفتار اگر قرار باشد نمادی برای شیعه بر اساس روایت‌ها و عرف مطرح شود، می‌توان به اربعین اشاره کرد. در این روزها بیش از 20 میلیون شیعه از هر قوم، قبیله و رنگی بر اساس منطقی حرکت می‌کنند. اگر منطق مسلمانی توحید، دور هم جمع شدن برای اسلام است، منطق اربعین هم گرد هم آمدن برای حل مشکلات جهان شیعه است. در اربعین محوریت بحث قیام، ظلم‌ستیزی، عدالت‌محوری، محوریت آرمان‌ها و آموزه‌های امام حسین(ع) و عاشوراست؛ زیرا اوست که تمام شیعیان را به هم پیوند می‌زند. از این جهت با توجه به تجربه سالیان گذشته و راهپیمایی عظیم اربعین، ویژگی‌هایی برای این روز وجود دارد که آن را از بسیاری همگنان خود متمایز می‌کند.

نشر فرهنگ اربعین در بستر فضای مجازی

رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی توضیح می‌دهد: در اربعین وحدت شیعیان و حرکت آن‌ها به سمت عدالت‌محوری مسئله مهمی است. آن‌ها در هر موقعیت جغرافیایی به سمت مقصدی واحد حرکت می‌کنند. مقصد و هدف همه رسیدن به باورهای کربلایی است و نه صرفاً رسیدن به منطقه جغرافیایی کربلا همچنان که در کعبه نیز این طور است. افرادی که دور کعبه طواف می‌کنند، به دور سنگ و چوب طواف نمی‌کنند بلکه دور توحید و هر آنچه از تعلقات دنیا آزاد است، طواف می‌کنند.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: آرمان‌های عاشورا عدالت، ظلم‌ستیزی، حاکمیت صالحان، مهربانی، فتوت و... است. در داخل این مسیر و طریق آنچه بیش از همه خودنمایی می‌کند مواسات، همدلی و تکامل اجتماعی است. در این راه همگان مسیر را فراهم کرده و به هم کمک می‌کنند تا حرکتی با کمترین مشقت اتفاق بیفتد. پیاده‌روی کردن سخت است، همچنان که مسیر وصول و رسیدن سخت است اما باید مقدمات آن را فراهم کرد.

او بیان می‌کند: فارغ از اینکه حکومت، دولت یا نهادی عهده‌دار این مسئولیت باشد، مردم به همدیگر با محوریت امام حسین(ع) کمک کرده و همدیگر را حمایت و پشتیبانی می‌کنند تا به غرض و هدف اصلی برسند. در این راه همه افراد با هر پرچم و قومی مساوی هستند. هر چند که در این روزها و به دلیل گسترش ویروس کرونا نمی‌شود اجتماعی مانند گذشته داشت و باید بیشتر از پیش احتیاط کرد اما روح و غایت اربعین همچنان وجود دارد. فارغ از بحث پوسته و ظاهری که از اربعین وجود دارد و باید همواره تکرار شود، هدف نهایی مهم است و می‌شود از راه‌های دیگر هم به آن اهداف رسید.

او یادآور می‌شود: اگر بحث اربعین، وحدت جهان شیعه است می‌شود با همین رویکرد ارتباط‌های غیرحضوری و مجازی و نشست‌هایی بین سران، مردم و نهادها برگزار کرد تا عملاً این فضا با محوریت امام حسین(ع) مجدد امتداد پیدا کند. از جهت دیگر مردم و آن‌ها که در مراسم اربعین شرکت کرده و در فضای حقیقی گام برمی‌داشتند می‌توانند در فضای مجازی اربعین را فرهنگ‌سازی و برجسته کرده و آن را به فرهنگ تبدیل کنند.

اقدام‌های جایگزین پیاده‌روی اربعین در راستای کمک به وحدت شیعیان

دکتر ایزدهی عنوان می‌کند: باید در نظر داشت اربعین بیش از اینکه یک رفتار باشد، یک فرهنگ است و بیش از اینکه یک فرهنگ باشد، شاخص‌هایی برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی است. متأسفانه این نوع حرکت در عصر امروز بایکوت خبری شده و هیچ یک از سازمان‌های خبررسانی مهم جهانی با اینکه بسیار اتفاق بزرگی است آن را پوشش نمی‌دهند. پیام اربعین، پیام عدالت و همراهی است. حدود 20 میلیون زائر از سراسر دنیا در راهپیمایی اربعین شرکت می‌کنند در حالی که هیچ دولتی آن را پشتیبانی نمی‌کند، هیچ شخصی اذیت نشده و کمبودی در این زمینه احساس نمی‌شود؛ حال آنکه در موسم حج با 3میلیون زائر تبعات، مشکلات، مرگ و حوادث بسیار زیادی اتفاق افتاده است.

این پژوهشگر اظهار می‌کند: شیعیان می‌توانند با این گونه رفتار اجتماعی، فرهنگ غنی و هدف مشخصی را پیگیری کرده و آن را به سامان برسانند. اربعین هدف بسیار جدی و رفتار بسیار مهمی است که می‌تواند شاخصی برای رسیدن به تمدن باشد و از ماده به معنا، از فردیت به جامعه، از بی‌هدفی و پوچ‌گرایی به هدف والا فکر کردن و بی‌خیالی به سمت عدالت اجتماعی رفتن رهنمون کند. باید این آرمان‌ها را در زمان حاضر با اقتضائات خود هماهنگ کنیم.

او به راهکارهایی برای بزرگداشت اربعین امسال اشاره کرده و می‌گوید: می‌شود امروزه مردم این باورها و مقدسات را ترند کنند. آن‌ها که سال‌ها در زیارت اربعین شرکت می‌کردند می‌توانند پروفایل‌های خود را به حالت اربعین دربیاورند. آن‌ها که دستی بر اربعین دارند به هر شکل ممکن تبلیغ کنند. حالا که وقت و فرصت ما به طی طریق اختصاص پیدا نمی‌کند می‌توانیم آن را برای تبلیغ و ترویج این فرهنگ برای دیگر مردم جهان اختصاص دهیم. اگر در روزهای اربعین مردم میهمان‌نوازی کرده و دیگران را در مسیر همراهی می‌کنند و اندوخته خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهند، امسال می‌توان به افرادی که به خاطر کرونا آسیب دیده و کار خود را از دست داده‌اند کمک کرد. کاروان‌ها و موکب‌ها نیز می‌توانند کمک‌های مردمی و اقلامی که برای این روزها در نظر داشتند را به سبد فرهنگی، اقتصادی و یا بهداشتی تبدیل کرده و به مردم کمک کنند.

حجت‌الاسلام ایزدهی در پایان تأکید می‌کند: هر چند که شرایط اربعین امسال متفاوت از سال‌های گذشته است اما می‌توانیم همان اهداف و نمادها را با شکل متناسب به خود بازتعریف کنیم تا هم به رونق اربعین امام حسین(ع) کمک کرده باشیم و هم سبب بیشتر شدن وحدت شیعیان شده باشیم و در نهایت بتوانیم فارغ از جهان اسلام، اربعین را توسعه و گسترش داده و فرهنگ همزیستی مهربانانه با ایثار و فداکاری و با محوریت عاشورا و امام حسین(ع) و با هدفی به نام عدالت و ظلم‌ستیزی و ایجاد جامعه آرمانی و مدینه فاضله را به جهان ارائه کنیم.