قدس آنلاین: "محمدجواد ظریف" وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با خبرنگار روزنامه کار و کارگر به تشریح روند شکل‌گیری برجام و سنگ‌اندازی‌های داخلی پرداخت که در اجرای بهتر این توافقنامه صورت گرفت. وی در بخشی از سخنان خود درباره حضورش در انتخابات تاکید کرد که برای مدیریت کلان کشور تجربه کافی ندارد و ترجیح می‌دهد اجازه دهند کارش را در وزارتخانه متبوعش با قدرت و بدون سنگ اندازی ادامه دهد تا مردم در سال آینده شاهد اتفاق‌های بسیار خوبی در کشور باشند.
متن کامل این گفت‌وگو که با روزنامه «کار و کارگر» انجام شده است، به این شرح است:
آقای دکتر ظریف، آیا وزیر امور خارجه ایران هنگام امضای توافق نامه هسته ای موسوم به برجام با پنج بعلاوه یک و به ویژه آمریکا، تصور می‌کرد که کمتر یک سال مانده به پایان دولت تدبیر و امید، رئیس جمهور روحانی در هیئت دولت آدرس واشنگتن دی سی و کاخ سفید را به ملت ایران برای لعن و نفرین معرفی کند؟
برجام در یک فضای بی اعتمادی متقابل امضا شد و علت این که برجام دارای بندهای متعدد با ذکر جزئیات مختلف است و از کلی گویی کاملا اجتناب شده، وجود همین بی اعتمادی متقابل طرفین به یکدیگر بوده است. کمیسیون حل اختلافات و حتی بررسی نحوه بیرون رفتن اعضای شرکت کننده در برجام هم به همین منظور طراحی شده بود. ولی باید در نظر داشته باشید که ظهور پدیده آقای ترامپ یکی از منحصر به فردترین اتفاقات سیاسی در ایالات متحده و جهان به حساب می‌آید. بسیاری از ناظران و رهبران سیاسی جهان که تحولات ایالات متحده را رصد می‌کنند امروز در حیرت فرو رفته‌اند که یک ماه دیگر در آمریکا چه اتفاقاتی رقم خواهد خورد!
معمولا یک ماه قبل از شروع انتخابات در آمریکا نتیجه اولیه برای کارشناسان سیاسی آن کشور و حتی در سطح بین المللی تقریبا مشخص می‌شد و همگان می‌توانستند پیش بینی کنند چه کسی وارد کاخ سفید خواهد شد ولی در حال حاضر زبده ترین تحلیلگران سیاسی جهان هم با توجه به رفتارهای غیرمتعارف آقای ترامپ حتی نمی‌توانند پیش بینی کنند که اولا چه کسی پیروز انتخابات است و ثانیا یک هفته پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و حتی یک ماه بعد از آن چه اتفاقاتی رقم می‌خورد.
مدتی قبل مجله آتلانتیک که یک نشریه بسیار وزین است چند مقاله برای سناریوهای متعددی که مربوط به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا می‌شود را منتشر کرد که حتی احتمال بهم ریختگی شاکله اصلی نظام سیاسی آمریکا را در نظر داشت.
ظرف سه سال و نیم گذشته آقای ترامپ از هیچ توافقنامه مهم بین المللی نبود که بی دلیل و بدون منطق خارج نشده باشد. خروج از معاهده آب و هوایی پاریس، خروج از یونسکو، خروج ازنفتا، خروج از پیمان تجاری شراکت فرا آتلانتیک (تی‌پی‌پی) و همچنین برجام.
حتی پس از فضاحت جهانی اخیری که در پی ناکامی از بردن برجام به شورای امنیت برایش بوجود آمد عده‌ای تصور می‌کردند که از سازمان ملل متحد و شورای امنیت نیز خارج شود.
لذا نمی‌توان گفت که می توانستیم چنین وضعیتی را پیش بینی کنیم ولی سازوکار حل و فصل اختلافات برجام را با در نظر گرفتن تمامی جزئیات آنچنان دقیق طراحی کردیم که هیچ کس از جمله آمریکا و آقای ترامپ نتواند بدون دردسرهای هولناک جهانی از آن خارج شود.
برخی تحلیلگران می‌گویند وقتی ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی بارها گفت که برجام برای آمریکا هرگز منافع اقتصادی نداشته است در حالی که همان زمان شرکت های اروپایی پس از امضای توافقنامه هسته‌ای راهی ایران شدند تا از مزایای آن استفاده کنند، آیا حضور شرکت‌های آمریکا نمی‌توانست فضا را متفاوت کند؟
موافق نیستم که این دیدگاه، تحلیل کامل و جامع نگری باشد چراکه پس از امضای برجام در دولت دموکرات آقای اوباما بسیاری از شرکت‌های مطرح آمریکا که خواهان حضور در ایران بودند به دلیل تحریم‌های اولیه که پس از ماجرای سفارت آمریکا در تهران وضع شده و تا امروز هم ادامه دارد، اجازه مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی ایران را پیدا نکرده‌اند چراکه اعطای مجوز به آنها فقط در اختیار کنگره آمریکا بود و شما هم می‌دانید که کنگره از همان روز اول با برجام مخالف بود.
مسئله بعدی در جامع نبودن چنین تحلیلی، این است که ما ۲ قاعده در برجام برای مشارکت اقتصادی شرکت‌های آمریکایی در ایران را طراحی کردیم.
اول، فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران و سفارش ۸۸ فروند خرید هواپیما توسط ایران به بوئینگ.
دوم، مشارکت شرکت های غیرآمریکایی در ایران که نمایندگی مجاز شرکت های آمریکایی را دارا بودند.
البته ما آمادگی نداشتیم که ایران تبدیل به بهشت کالاهای مصرفی شرکت‌های اروپایی و آمریکا پس از برجام شود. ما از پژو اتومبیل ساخته شده نخریدیم. قرارداد مشارکت پژو و رنو با ایران خودرو و سایپا برای راه اندازی خط مونتاژ و تولید خودرو در ایران را بستیم و توتال روغن موتورهای تولیدی خود را روانه بازار ایران نکرد، بلکه در سرمایه گذاری های کلان نفتی در خلیج فارس وارد شد. همین آمادگی را برای سرمایه گذاری‌های شرکت‌های آمریکایی در صنایع و حوزه بهداشتی و کشاورزی ایران اعلام کردیم و از طرف ما کوچکترین ممانعتی برای آنها وجود نداشت.
و آیا یک شرکت آمریکایی از جمله شورولت یا کادیلاک که شما مطرح کردید، آمدند به ایران اعلام کنند که حاضر به راه اندازی خط تولید اتومبیل های آمریکایی در ایران هستند که با مخالفت تهران روبرو شده باشد؟
بیایید دوباره بازگردیم به بوئینگ. قرارداد ایران با بوئینگ خرید ۸۸ فروند هواپیما در مرحله اول بود که پس از تحویل آن ۸۸ فروند، سفارش های بعدی تا حدود ۲۰۰ فروند از جانب ما هم در حال تهیه و ارسال بود. خوب چه کسی مانع چنین داد و ستد عظیم اقتصادی میان تهران و واشنگتن شد؟ آیا آمریکایی ها می‌توانند یک سند ارائه دهند که ایران مانع شد؟ ترامپ این قرارداد را با خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های هواپیمایی باطل کرد و باعث بیکاری بسیاری از کارمندان بوئینگ شد.
آقای ترامپ نه فقط به منافع برجام خیانت کرد بلکه بالاتر از آن به منافع مردم آمریکا خیانت کرد. اینکه برخی از دوستان ما چنین مسائلی را در تهران عنوان می کنند متاسفانه در نظر نمی‌گیرند که به دلیل لغو نشدن تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران راه اقتصادی میان تهران و واشنگتن خیلی هم هموار نبوده است و یا آقایان فرض را بر این می‌گیرند که راه هموار بوده ولی دولت به خوبی از آن عبور نکرده است. البته همانطورهم که شما اشاره داشتید نمی‌توان نقش تندروی‌های صورت گرفته از سوی عده‌ای در کشور خودمان که منافع حزبی و جناحی همواره برای شان بر منافع ملی اولویت داشته و اقداماتی که در مخالفت بی منطق با برجام داشتند را هم نادیده بگیریم.
آقای ترامپ که مداوم می‌گفت من جنگ طلب نیستم و حتی جان بولتون هم که خواهان شروع جنگ میان آمریکا و ایران بود را از شورای عالی امنیت ملی اخراج کرد! ولی آقای ترامپ با درخواست جان بولتون از برجام خارج شد. خروج آقای ترامپ از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران در حالی که ایران همچنان به تعهدات هسته‌ای خود عمل می‌کرد آیا شروع یک جنگ اقتصادی با ایران نبود؟
آقای ترامپ چند بار در دام جنگ طلب‌ها افتاد. اولین بار وقتی بود که آقای پمپئو را به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا معرفی کرد. پمپئو یک جنگ طلب تمام عیار است. بعد از آن آقای بولتون را که قبل از آمدنش به شورای عالی امنیت ملی آمریکا طرح خروج آمریکا از برجام را در مقاله‌ای نوشته بود به عنوان مشاور امنیت ملی خودش انتخاب کرد. حضور همزمان این دوجنگ طلب سرشناس در وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا نهایتا منجر شد به ایده تحمیل خروج از برجام به آقای ترامپ آن هم با زبانی که وی متوجه نمی شد. حتی پمپئو هم متوجه نشد که جان بولتون چگونه از تمام راه هایی که می توانست آمریکا را نصفه و نیمه در برجام نگه دارد، خارج شد. و برای همین است که پس از بالا آمدن افتضاح ترامپ در بردن پرونده ایران به شورای امنیت و استدلال احمقانه آقای پمپئو مبنی بر عضویت آمریکا در قطعنامه ۲۲۳۱ آقای بولتون مصاحبه کرد و گفت که آمریکا چون به طور کامل از برجام خارج شده حق استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را ندارد و به لحاظ حقوقی امکان استناد به برجام برای دولت ترامپ تحت هیچ شرایطی نیست.
آقای بولتون به خاطر بسته شدن تمام درهای سیاسی میان تهران و واشنگتن ترامپ را تحریک به خروج از برجام کرد تا نهایتا تنها راه حل نظامی، روی میز رئیس جمهور آمریکا باقی بماند. دفعه دوم که ترامپ در دام پمپئو افتاد مربوط به ترور ناجوانمردانه شهید سلیمانی است. پمپئو فیلمی در توئیتر منتشر کرد که نشان از شادی چند نفر در عراق بابت ترور شهید سلیمانی داشت و اینها تصور می کردند که با ترور شهید سلیمانی، عراق صحنه جشن و پایکوبی می شود و هرگز باور نداشتند که آن حماسه تاریخی تشییع پیکرهای شهیدسلیمانی و ابومهدی المهندس را در ایران و عراق مشاهده کنند.
قبول ندارید که آقای ترامپ هنوز هم می تواند ادعا کند، من به عنوان رئیس جمهور آمریکا به منافع مردم آمریکا متعهد هستم و نه به منافع ملت ایران؟
آقای ترامپ دروغ می‌گوید. رئیس جمهور کنونی ایالات متحده حتی به منافع ملت آمریکا هم متعهد نیست. برای وی فقط منافع شخص ترامپ اهمیت دارد.
امروز همه مردم آمریکا متوجه شده‌اند که آقای ترامپ به جز به منافع خودش کوچکترین اهمیتی به منافع آنها و حتی منافع حزب جمهوری خواه، نمی‌دهد. یک عده هم دور وی جمع شده‌اند که فقط به فکر حفظ منافع اسرائیل هستند. و امروز نه این که بنده به عنوان وزیر امور خارجه ایران بگویم بلکه بزرگترین تحلیلگران سیاسی در آمریکا می‌گویند که منظور آقای ترامپ از این که می‌گوید بیایید تا یک‌بار دیگر آمریکا را بزرگ کنیم این است که بیایید یک بار دیگر دونالد ترامپ را بزرگ کنیم.
آقای ظریف بیایید صریح تر گفت‌وگو کنیم. من هنوز هم قانع نشدم که تمام مشکلات فعلی ملت ایران در عرصه سیاست خارجی معطوف به اقدامات خصمانه دونالد ترامپ و حزب جمهوری خواه آمریکا است. آیا شما عامدانه از یک جریان قدرتمند داخلی مخالف دولت عبور می‌کنید که در حین مذاکرات برجام، وزیر خارجه دولتی برآمده از رای ۲۴ میلیون ایرانی را خائن نامیدند و خواهان محاکمه و تیربارانش شدند و یا خواهان دفن کردنش در قلب رآکتور اتمی اراک! آیا شما به غیر از ترامپ هیچ نقشی برای این جریان داخلی که بذر ناامیدی به آینده را این چنین وحشتناک در جامعه کاشتند، قائل نیستید؟
خیر. من باور دارم که در درون کشور احزاب و جناح‌های مختلف باید نظرات خود را با شجاعت اعلام کنند ولی متاسفانه برخی اوقات عده‌ای منافع جناحی و حزبی خود را بر منافع ملی ترجیح می‌دهند و اینجاست که بعضا برای سیاست خارجی مشکلاتی رقم می‌خورد. خیلی‌ها آزارهایی را علیه من ایجاد کردند و هنوز هم همان رویه را ادامه می‌دهند ولی محمدجواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه ایران خود را مسئول دفاع از ملت بزرگ ایران در عرصه جهانی می‌داند. من مسئول دفاع از خودم نیستم بلکه مسئول دفاع از کشور هستم. وقتی هم به مجلس می‌روم از خودم دفاع نمی‌کنم ولی با همه وجودم از ملت ایران دفاع کرده و می کنم.
لذا اگر اشاره می کنم به نقض عهد آقای ترامپ و دولت فعلی آمریکا در برجام و حتی قصور کشورهای اروپایی در انجام تعهدات شان وظیفه اصلی من به عنوان وزیر امور خارجه ایران در دفاع تمام قد از ملت ایران در عرصه جهانی است و البته دعواهای خانگی را در داخل کشور هم پیگیری می‌کنیم.
آقای ظریف اجازه بدهید لطفا! هنگامی که وزیر امور خارجه ایران به گفته شما با جدیت مشغول مذاکره با شش کشور ابرقدرت جهان بر سر دفاع از منافع ملت ایران است عده‌ای در داخل کشور که اتفاقا تریبون‌های قدرتمندی هم دارند وزیر خارجه ایران را همسو با عربستان سعودی و اسرائیل تخریب می‌کنند، به خیانت متهم می‌کنند که حتی بازتاب های رسانه ای بین المللی هم پیدا می‌کند. آیا تصور نمی‌کنید وقتی چنین اتفاقی را دعوای درون خانواده معرفی می‌کنید، بخش بزرگی از ملت ایران متوجه می شود که تمام حقیقت این نیست؟
بله. باور دارم که ملت ایران بسیار هوشمندتر از آنی است که خیلی ها تصور می‌کنند و به خوبی متوجه می‌شوند که چه اتفاقاتی در کشور و به چه شکلی رقم خورده است و اتفاقا به قول شما من هم می‌خواهم که مردم متوجه شوند.
دو سال پیش در روز خبرنگار در نشست مطبوعاتی با حضور خبرنگاران داخلی و بین المللی در وزارت خارجه، در پاسخ به پرسش خبرنگاران گفتید که تعهد محضری می دهم که روز انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ در خانه می‌مانم و راهی وزارت کشور برای ثبت نام نمی‌شوم آیا آن تصمیم را به علت فرار از مشکلات مربوط به کاندیداتوری و حضور در رقابت های انتخاباتی اتخاذ کردید؟
خیر. هرگز عافیت طلب نبوده و نیستم. اگرعافیت طلب بودم، دنبال برجام نمی رفتم. قبل از این که آقای دکتر روحانی کاندیدای ریاست جمهوری سال ۹۲ شود همان زمان گفته بودم که هرکس در ایران پرونده هسته‌ای را حل کند، قربانی خواهد شد و نه قهرمان. پس دوباره لازم است تاکید کنم که علت شرکت نکردنم در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ از سر عافیت طلبی نیست آن هم در مقابل ملتی که با همه وجودم خود را شرمنده‌اش می‌دانم. من شرمنده ملتی هستم که برای این انقلاب خون داده و در تنگنای اقتصادی قرار گرفته است ولی اگر می‌گویم که در انتخابات سال آینده شرکت نمی‌کنم به دلیل فرار از مشکلات نامزدی و امثالهم نیست، بلکه من تجربه‌ای در عرصه مدیریت سیاست‌گذاری های کلان یک دولت ندارم. تخصص لازم را هم ندارم ولی در مورد وزارت خارجه هیچ‌گاه نگفتم که تخصص ندارم. گفتم که مایل نیستم وزیر خارجه شوم و با اصرار دوستان پذیرفتم ولی به عنوان کسی که بخش زیادی از عمرش را در وزارت خارجه سپری کرده قدرت مدیریت وزارت خارجه را داشتم اما در حوزه ریاست جمهوری چنین قدرتی را ندارم. من این کار را بلد بودم. درسش را خواندم و به مدت ۳۵ سال در بالاترین سطوح وزارت خارجه از مقام سفیر گرفته تا معاونت وزیر طی کردم و سپس با اصرار دوستان و حتی خانواده‌ام که این بار برخلاف همیشه اصرار به قبول مسئولیت داشتند، این مسئولیت را پذیرفتم. اما برخی از محافل اجازه ندادند همین کار را هم درست انجام دهم.
تصور می‌کنید که علت این حجم از تخریبات گسترده علیه وزارت خارجه که نظیرش در تاریخ معاصر دیده نشده، چیست؟ جز این است که این جریان ترسیده از حضور محمد جواد ظریف در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰!
من به عنوان وزیر امور خارجه موظف هستم تا از تمامیت ایران در برابر دشمنان این ملت دفاع کنم و حتی اگر هر روز و هر ساعت با موجی از تهمت ها و نسبت های ناروا و دروغ های ناجوانمردانه برخی از این آقایان هم روبرو باشم حق ندارم تا از محمد جواد ظریف دفاع کنم بلکه باید در مقابل ترامپ محکم و قاطع از ملت ایران دفاع کنم و البته شکوه به خدای خویش ببرم. وقتی به عنوان کاندیدای وزارت خارجه مطرح شدم نمی‌خواستم بپذیرم و به خانه پناه بردم. آنجا هم همسرم بر خلاف روش همیشگی‌اش فشار آورد و گفت توجه کن که جوانان این ملت چقدر شاد و امیدوار شده‌اند. تو وظیفه داری اگر توانی داری، کمک کنی. اگر مسئولیت وزارت خارجه را پذیرفتم به همین دلایل بود که عرض کردم ولی درباره پست ریاست جمهوری وقتی تجربه ای ندارم پس ورود هم نمی‌کنم.
امروز شما فقط باید ذهن تئوری توطئه داشته باشید تا تقارن برخی اقدامات آقایان در ایران مقارن با تلاش آمریکا برای جلوگیری از برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را تجزیه و تحلیل کرده و درک کنید! خوب چرا؟ فقط به خاطر این که ظریف کاندیدای ریاست جمهوری نشود؟ خیالتان راحت باشد، نمی‌شوم. بگذارید کارم را انجام دهم. وظیفه من این است که در برابر عظمت این ملت از خودم بگذرم تا از ایران عبور نکنم.
آیا منافع ملی را به نگرانی‌های این آقایان ترجیح نمی‌دهید اگر با حضور شما در انتخابات ریاست جمهوری تامین شود؟
من صریحا به شما می‌گویم که سیاست علم شدنی‌هاست. اگر اجازه دهند که همین مسیر را بدون سنگ اندازی‌های پیاپی در همین کسوت وزیر امور خارجه طی کنم ان شاءالله تا سال آینده اتفاقات خوبی می‌تواند برای کشور و مردم رخ دهد.
این پاسخ به معنای آن است که هیچ گونه مشارکتی برای افزایش روحیه مردم بابت انتخابات سال ۱۴۰۰ نخواهید کرد؟
خیر. اتفاقا برعکس معتقدم که ما باید یک اجماع ملی برای سال آینده و سال‌های پیش رو در راستای زدودن این ناامیدی و یاس فعلی از جامعه ایجاد کنیم و من نیز با تمام توان در شکل‌گیری چنین اجماع ملی ایفای نقش خواهم کرد تا فردی که مورد وثوق تمام ملت و گروه های تاثیرگذار سیاسی است وارد میدان شود تا از شرایط خطیر فعلی عبور کنیم و با شکل گیری چنین اجماعی من هم خواهم توانست وظایف خودم در وزارت خارجه را بهتر انجام دهم.
ترامپ به تازگی دو توئیت زده که در اولی هشدار داده اگر ایران الان با من توافق نکند پس از انتخابات شرایط به مراتب سخت‌تر خواهد شد و در دومی نوعی بشارت که ظرف یک هفته با ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری توافق می کند؟ با درنظر گرفتن محتوای این دو توئیت آیا می توانیم استدلال کنیم که به صورت دوفاکتو ایران را تهدید به جنگ کرده است؟
آقای ترامپ قدرت شروع جنگ علیه ایران را ندارد. این که آمریکایی ها امروز می‌گویند ما دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم یک دروغ محض است. چون نمی توانند این کار را انجام دهند چنین موضعی می گیرند. من هیچ وقت انسان رادیکالی در زندگی نبوده‌ام و همیشه واقع بینانه به وقایع نگریسته‌ام. سیستم سیاسی آمریکا را به خوبی می‌شناسم. با آقای بایدن زمانی که در کنگره، سناتور بود بارها ملاقات کرده ام و به خوبی از روحیات همدیگر مطلع هستیم. ولی همین آقای بایدن هم علاقه‌ای به جمهوری اسلامی در ایران ندارد. البته تنها فرق‌اش که مهم هم هست در این موضوع خلاصه می‌شود که وی می‌داند آمریکا قدرت سرنگونی جمهوری اسلامی را ندارد ولی ترامپ یا نمی‌داند و یا اگر هم می داند به نحوی برایش دام پهن کرده‌اند که او را به سمت مسیر شروع جنگی فاجعه بار با ایران هل بدهند که البته در آن صورت هم آمریکا پیروز نخواهد بود. ترامپ باید زبان تهدید را اصلاح کند و تغییر رفتار دهد وگرنه با همین فضاحت شکست تاریخی در شورای امنیت آن هم در ابعادی جهانی روبرو می‌شود.
آقای ظریف طرح شعار نه جنگ نه مذاکره قابل درک نیست. قیمت دلار آمریکا در بازار غیر رسمی همین چهارراه استامبول به حدود ۳۰ هزارتومان رسیده و برای بخش بزرگی از مردم و به ویژه طبقه کارگر خرید تخم مرغ شانه ای ۳۰ هزارتومان به شدت سخت و آزاردهنده شده است، آیا همین وضعیت فعلی خودش یک جنگ نیست؟ و اگر جنگ است پس مذاکره در کجای آن قرار گرفته است؟
قطعا فشار آقای ترامپ یک واقعیت است. قطعا تحریم یک پدیده ملموس عینی است و من نه تنها می‌پذیرم که این وضعیت کنونی جنگ است بلکه بالاتر می‌گویم تروریسم آقتصادی آمریکا علیه ملت ایران به حساب می آید-هر چند که ما ناکارآمدی هایی هم در حوزه های اقتصادی داریم.
ولی پرسش اصلی اینجاست که چه کسی شروع کننده این جنگ است؟ ما شروع کردیم یا آقای ترامپ؟ اتاق مذاکره را ایران به آتش کشید یا آمریکا؟ ما که هنوز هم میز مذاکره را ترک نکردیم. مگر در جلسات کمیسیون مشترک برجام هنوز معاون وزیر خارجه ایران شرکت نمی‌کند؟ من شرمنده ملت ایران در این وضعیت هستم ولی وقتی می‌توان به دولت و وزارت خارجه برای استفاده نکردن از ابزار مذاکره ایراد وارد کرد که آمریکا اصرار بر مذاکره داشته باشد و ایران بگوید نه! الان که ما در اتاق مذاکرات هستیم با حضور فرانسه، انگلستان، چین، روسیه و آلمان ولی باید منصفانه ببینیم که صندلی کدام دولت در آن اتاق خالیست به جز آمریکا! این که آقای ترامپ همزمان هم تهدید به جنگ کند هم تهدید به افزایش تحریم‌ها و هم خواهان مذاکره شود، منطقی است که در کل جهان هیچ کس آن را نمی‌پذیرد. ترامپ از برجام خارج شد چون جان بولتون به وی قول داده بود که ظرف ۳ ماه جمهوری اسلامی را با تحریم‌ها ساقط می کنند.
تمام تلاش‌شان را کردند ولی نتوانستند پس دروغ می‌گویند که ما خواهان مذاکره‌ایم. تعریف مذاکره در همه جای جهان نشستن روی صندلی های دور یک میز است نه واژگون کردن میز. اجازه دهید من شرایط امروز کشور را کاربردی تر برای شما تشریح کنم. عده ای در داخل ایران از همان روز امضای برجام علم مخالفت برافراشتند و مردم را ناامید به آینده کشور کردند که قطعا روزی باید در پیشگاه خداوند، ملت و قانون پاسخ گوی اعمال و رفتارشان باشند. عامل اصلی پیشرفت در هر جامعه ای داشتن روحیه امید به آینده است. آنهایی که با تریبون های قدرتمندشان هر روز فریاد زدند که در برجام سرایران کلاه گشادی رفت مانند قرارداد ترکمانچای! آنهایی که گریبان دریدند ایران مقابل آمریکا ذلیل شد و این وضعیت اسفناک فعلی را برای ملت مان رقم زدند باید روزی پاسخگو باشند که اگر ایران ذلیل شده بود چرا آقای ترامپ رکیک ترین جملات را به آقای اوباما نسبت داد که ایران در برجام آمریکا را تحقیر کرده است ولی در کنار این موضوع نباید فراموش کنیم آن فردی که در نهایت بی ادبی از اتاق مذاکرات خارج شد، آقای ترامپ بود. بنابراین ایران همواره در اتاق مذاکره هست و اگر آمریکا شرایط بازگشت به اتاق مذاکره‌ای که از آن خارج شده را ایجاد کند ما و ۵ کشور دیگرعضو برجام در اتاق هستیم.
آقای پوتین از میانجی‌گری روسیه برای شروع مذاکرات ایران و آمریکا خبرداده بود. آقای واعظی به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور قبل از آنکه وزیر خارجه ایران اعلام موضع کند، قاطعانه طرح آقای پوتین را رد کرد و حتی شایعه‌ای در تهران پیچید که در سفر اخیر شما به روسیه آقای پوتین به دلیل ناراحتی از اعلام موضع آقای واعظی حاضر به دیدار با شما نشده است! یک روز هم آقای ولایتی و حتی روزی دیگر مثلا آقای علی لاریجانی درباره مسائل مختلف سیاست خارجی قبل از محمدجوادظریف اظهارنظر کرده اند آیا این وضعیت که وزیر امور خارجه ایران در نوک پیکان سیاست خارجی کشور نیست، رویه ای غلط به حساب نمی آید؟
در سفر قبلی به روسیه که حدود یک ماه و نیم پیش بود قرار براین شد که من با آقای پوتین گفت‌وگو داشته باشم و مقدمات کار هم قبل از سفر اجرایی شد ولی به دلیل پروتکل کرونا در روسیه از ابتدا قرار بود که گفتگوی من با آقای پوتین غیرحضوری و به صورت امن باشد. بنابراین من حدود یک ساعت گفت‌وگوی بسیار جدی و حائز اهمیت با آقای پوتین داشتم که حضوری نبود پس شایعه‌ای که شما مطرح کردید کاملا دروغ است و مشخص نیست که از چه کانال‌هایی مطرح شد. آقای دکتر واعظی هم از دیپلمات های قدیمی و از همکاران باسابقه در وزارت خارجه هستند و دوستی من با ایشان از قدمتی ۴۰ ساله برخوردار است. الان هم ایشان رئیس دفتر رئیس جمهور هستند و بنابراین اظهار نظرشان خارج از عرف نبوده و حتی اظهار نظر آقایانی که نام بردید و از تجربیات بالایی در عرصه سیاست خارجی کشور برخوردار هستند.
گلایه من از اظهارنظر افرادی است که حتی یک روز سابقه کار در وزارت خارجه را ندارند ولی در پیچیده ترین مسائل سیاست خارجی، اظهارنظرهای شاذ دارند که مشکلات عدیده‌ای هم برای ما ایجاد می‌کنند و جالب است که بدانید یکی از اصلی ترین کارهای روزانه من و بسیاری از همکاران، توضیح به همتایان بین المللی و تعدیل مواضع غیر اصولی افرادی است که برای خودشان شأنیت چنین اظهارنظرهایی را قائل شده‌اند.
شما علاوه بر این که وزیر امور خارجه ایران هستید به عنوان یکی از وزرای دولت حق اظهارنظر و دادن رای در موارد مهم سیاسی و اقتصادی کشور را هم دارید. پرسش من به صورت مشخص درباره تصمیم دولت در آبان ماه سال ۱۳۹۸ است مبنی بر افزایش ۳۰۰ درصدی بنزین که منجر به حوادث آبان و قطع سراسری اینترنت در کشور شد. آیا به عنوان عالی رتبه ترین مقام سیاست خارجی ایران در دولت یا شورای عالی امنیت ملی هشدار دادید که چنین افزایش ناگهانی قیمت بنزین در جامعه با توجه به سطح پایین درآمدی کارگران و اقشار فرودست، احتمالا منجر به شکل گیری یک نارضایتی گسترده می شود و تبعاتی فراتر از مرزهای ایران ایجاد خواهد کرد آن هم درست همزمان با شدت گرفتن تحریم های ترامپ؟
من به عنوان وزیر امور خارجه ایران دو وظیفه اصلی دارم.
اول، اجرای سیاست های تدوین شده کشور در حوزه سیاست خارجی و دوم، رصد کردن تحولات بین المللی به ویژه آن بخش که به نوعی مربوط به ایران می شود و سپس تجزیه و تحلیل آن اطلاعات برای طرح در دولت یا به قول شما شورای عالی امنیت ملی. نهایتا سیاستی که اتخاذ می شود را همه باید اجرا کنند، بخاطر منافع ملت ایران.
بنابراین در بُعد اول که مربوط به اجرای سیاست است و خود وزارت خارجه هم در تدوین آن نقش ایجاد کرده چه موافق باشم و چه مخالف مسئول پیشبرد آن سیاست هستم و اگر اجرا نکنم یعنی تن داده ام به هرج و مرج و آنارشیسم. ولی در حوزه دوم که باید تحلیل بدهم از اوضاع احتمالی پس از اجرای آن سیاست ها اینجا دیگر من مجتهد هستم و نقش مقلد ندارم و بر کسی هم پوشیده نیست که در نهایت صراحت لهجه و شجاعت نظر داده و می‌دهم چه در دولت و چه در شورای عالی امنیت ملی. بله. من درباره اغتشاشات احتمالی داخلی و رفتار برخی از نهادها که می توانست به آن حوادث دامن بزند هشدارهای لازم را داده بودم. ولی این طور نیست که وزیر خارجه در شان تصمیم گیری های این چنینی باشد که در سطوح عالی کشور گرفته می شود.
آیا آقایانی که در شان تصمیم گیری های این چنینی هستند نباید حداقل نظر وزیر خارجه را در اتخاذ چنین سیاست هایی سرلوحه کار خود قرار دهند؟
شما باید حتما توجه داشته باشید که در دولت انواع ملاحظات مطرح می‌شود. فقط بحث یک ملاحظه یا یک نظر نیست. این که توقع داشته باشیم که در تدوین هر سیاست یا لایحه ای فقط نظر وزیر امور خارجه یا وزیر کشور یا وزیر بهداشت حتی رئیس سازمان برنامه و بودجه لحاظ می‌شود، تصور غلطی است. تمامی وزرای دولت حق اظهارنظر دارند و مطابق قانون حق رای؛ و خوب میزان هم با رای اکثریت است. وقتی با رای اکثریت وزراء موضوعی در دولت تصویب می شود آن هنگام برای تمامی وزراء و بدنه دولت لازم الاجرا است و این اصل اساسی دموکراسی به حساب می آید.
ولی من به عنوان دیده بان سیاست خارجی باید نظرم را قاطعانه به عنوان آخرین تحلیل ارائه دهم که ارائه دادم و تاکنون نیز نظری خلاف باور خودم را نه در دولت یا شورای عالی امنیت ملی اعلام نکرده ام. ولی باید توجه داشته باشید که هرآنچه در دولت یا شورای عالی امنیت ملی میان من و سایر شرکت کنندگان اتفاق می افتد یک امانت است و همه موظف به حفظ آن امانت هستند و بیرون جلسه ما دیگر حق اظهارنظری خلاف آنچه که تصویب شده نداریم و باید مجری سیاست های اتخاذ شده باشیم ولو این که خودمان مخالف باشیم. این اساس نظام های دموکراتیک جهان است. در نظریه های حقوقی برای یک وکیل دو نقش قائل شده‌اند. نقش اول وکیل این است که به موکل خود بگوید این کار شما قانونیست یا غیرقانونی، اصولی است یا غیر اصولی ولی هنگامی که وکالت موکل را پذیرفت باید از وی در داگاه محکم و قاطع دفاع کند. وقتی به عنوان عضو دولت می پذیرید این نقش را باید قانونمند هم رفتار کنید.
برپایه چنین استدلالی که بیان فرمودید، آیا در شورای عالی امنیت ملی و یا دولت به عنوان دیده‌بان اصلی کشور در سیاست خارجه اعلام کردید که خروج همزمان هواپیماهای جیسون رضائیان از ایران و حامل پول های ملت ایران از آمریکا به سوئیس و ورود همزمان رضائیان به آمریکا با پول های ما به ایران که حقمان هم بود و چهل سال ظالمانه نداده بودند، می تواند در رسانه‌های غربی تعبیر به گروگان گیری ایران شود؟ آیا نمی شد زمان ها یکی نباشد؟ حتی همین الان هم انگلیسی ها درباره نازنین زاغری از همین لفظ زننده گروگان گیری استفاده می کنند که ایران مساله نازنین زاغری را پیوند زده به طلبش از ماجرای فروش تانک های چیفتن!
موضوع آزادی جیسون رضائیان و آزاد شدن پول‌های ما دو پرونده جداگانه بود که در کنار مذاکرات ماه‌های آخر برای اجرای برجام ولی به عنوان سه پرونده مستقل پیگیری شد و همزمان به نتیجه رسید. یک موضوع حل و فصل یک پرونده ۴۰ ساله بود که آمریکا از پرداخت بدهی خود به ایران بابت خریدهای تسلیحاتی که تحویل ایران نشده بودند امتناع می‌کرد. و ما توانستیم در یک مذاکره طولانی با کمک برادران وزارت اطلاعات موضوع را فیصله دهیم و یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار طلبمان را بگیریم. موضوع دیگر بحث تبادل زندانیان بود که در آن بحث آقای رضائیان و سه-چهار زندانی ایرانی آمریکایی دیگر در ایران با چندین زندانی ایرانی در آمریکا مبادله شدند و پرونده قضایی بیش از ۲۷ ایرانی در آمریکا بسته شد. این هم یک مبادله مستقل بود که با کمک برادران وزارت اطلاعات به نتیجه رسید.
حتما می دانید که وزارت خارجه در قوه قضائیه شانیت ندارد. یعنی بنده نمی‌توانم بروم در دادگاه کشورم و درباره یک متهمی که زندانیست و ایرانی الاصل، نظر بدهم. قوه قضائیه در این خصوص کاملا مستقل عمل می کند.
اما وقتی صحبت از مبادله زندانیان می شود آن وقت بنده در شان اجرای این سیاست قرار می‌گیرم. در مورد پرونده مربوط به آقای جیسون رضائیان، ایران هم چندین زندانی خود در آمریکا را آزاد کرد و اینجا بود که وزارت امور خارجه شانیت لازم را برای پیشبرد کار تا به سرانجام رسیدن پیدا کرد.
لذا من به قوه قضائیه اعلام کردم که در برابر آزادی آقای رضائیان و چند نفر دیگر این تعداد زندانی خودمان را از آمریکا آزاد می کنم و مساله در شورای عالی امنیت ملی به جریان افتاد. آنچه که شما در سریال گاندو دیدید یک دروغ تمام عیار بود.
من اصلا به گاندو استناد نکردم، پرسش بنده بابت همزمانی انتقال جیسون رضائیان و پول های ملت ایران از آمریکا به استناد اظهارات آقای ترامپ علیه جان کری و مصاحبه رضائیان در آمریکا است.
آن پول که شما مطرح می کنید همزمان با اجرای برجام هم آمد در برجام ما راجع به حل و فصل مسائل اتمی توافق کردیم. در یک مذاکره مستقل و همزمان هم راجع به دعوای حقوقی که با دولت آمریکا در دیوان بین المللی لاهه بابت خرید تسلیحاتی که پولش را قبل از انقلاب داده بودیم ولی تحویل مان ندادند، توافق کردیم و در یک مذاکره دیگر درباره تبادل ۴-۵ زندانی در ایران با نزدیک به ۳۰ زندانی و متهم در آمریکا. و با تلاش شبانه روزی توانستیم تمامی این اتفاقات را در یک زمان رقم بزنیم.
حالا اگر با توجه به اظهاراتی هم که وزیر دفاع «بن والاس» در پاسخ به نامه وکلای خانم نازنین زاغری مبنی بر بدهکار بودن لندن به تهران در ماجرای فروش تانک های چیفتن داشته، انگلیسی ها پول ما را پرداخت کردند و همزمان هم خانم نازنین زاغری از ایران خارج شد چه تضمینی وجود دارد که از فردای ورود پول ما به ایران، بی بی سی و رویترز و گاردین شانتاژ خبری به راه نیاندازند ایران تا زمانی که پولش را نگرفت خانم زاغری را آزاد نکرد؟
اگر این روال را در پیش بگیرند معنایش در افکار عمومی جهان و حتی خود بریتانیا این است که انگلستان دزد است نه ایران گروگان گیر. آنها پول ملت مظلوم ایران را چهل سال است که پرداخت نکرده اند پس برای بازپرداختش هم حق تعیین شرط و شروط ندارند. لازم است که شما متوجه باشید در حال حاضر وزارت خارجه ایران و وزارت خارجه انگلستان یک مذاکره جدی و شبانه روزی درباره استرداد دارایی های ملت ایران آن هم در این شرایط سخت تحریمی و بیماری کرونا با یکدیگر دارند و یک مذاکره هم درباره تبادل زندانیان طرفین در دوکشور. پس هیچ کس نمی تواند این دو مذاکره جداگانه را باهم خلط کند.
شما اظهارات مفصلی درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین داشته اید و آن را به عنوان مقدمه ای برای روابط راهبردی تهران و پکن تلقی کرده‌اید در حالی که بانک مرکزی چین اعلام کرده چون ایران fatf را امضاء نکرده در فهرست پرریسک ترین کشورهای جهان برای روابط اقتصادی قرار دارد با توجه به این که عده ای از مخالفان افراطی دولت تدبیروامید منافع حزبی خود را بر منافع ملی ترجیح داده و مانع از تصویب fatf شده اند آیا به نظر نمی رسد که قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین چیزی بیشتر از یک شوآف رسانه‌ای باشد؟
خیر. قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین یک قرارداد کاملا واقعی است و نمایشی در کار نیست. در معادلات امروز جهان چین نقشی بسیار مهم بازی می کند و من هم طرفدار داشتن رابطه ای جامع با همه بازیگران منطقه ای و جهان هستم. کما این که خواهان داشتن رابطه با اروپا و روسیه هم هستم.
قرارداد ۲۵ ساله را دنبالش بودم و هستم و افتخار هم می کنم که خواهان بسته شدن قرارداد ۲۵ ساله اقتصادی با کشوری شده ام که ظرف چندسال آینده قدرت اول اقتصادی در جهان به حساب می آید. نکته بعدی اما در خصوص fatf در برابر مردم ایران سربلند هستم که بگویم استیضاح و حتی سوال قوه قضائیه را به جان خریدم و گفتم fatf باید امضا و تصویب شود و نباید منافع اقتصادی برخی که منفعت می برند از خودتحریمی کشورمان بر منافع ملت مظلوم ایران ارجحیت پیدا کند. قاطعانه می گویم که عده ای با برنامه های شوم علیه fatf سمپاشی می کنند و دروغ می گویند. عده ای همان زمان مدام می گفتند که fatf فقط مختص به کشورهای غربی است و حالا شما به یک نمونه مهم اشاره کردید و نمونه های دیگری هم هست. البته همچنان امیدوارم که پیوستن به دوکنوانسیون باقی مانده در fatf هم هرچه سریع تر تکلیفش معلوم شود تا کشور در این شرایط سخت تحریمی بتواند در اسرع وقت با اجرایی کردن قرارداد ۲۵ ساله با چین و سایر طرف هایی که موظفند در چارچوب fatf با ما کار کنند، گام های بزرگتری را بردارد.
پس از علنی شدن روابط برخی کشورهای منطقه مانند امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی برخی از فرماندهان نظامی ما اظهارنظرهایی داشتند که از آن تلویحا در رسانه های غربی تعبیر به تهدید آنها شد و حتی دولت هم موضع تقریبا تندی گرفت آیا واکنش ایران به اقدامی نمادین از سوی آن کشورها در عادی سازی روابط با اسرائیل خیلی حاکی از عصبانیت نبود؟
آنچه که در مصاحبه های مختلف اعلام کردم این بوده که این یک اتفاق جدیدی نیست و حداقل روند عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی با برخی از کشورهای منطقه خلیج فارس از جمله امارات و بحرین اگر نگوییم از ابتدا حداقل از ۱۵ سال پیش شروع شده است. حتی برخی از این کشورها جولانگاه اسرائیل بوده‌اند و حتما به خاطر دارید که عضو برجسته حماس توسط موساد در دبی به شهادت رسید. پس اتفاقی نیست که مربوط به دیروز باشد. آقای ترامپ نیاز به یک عکس یادگاری با این کشورها داشت و به عکس یادگاری‌اش هم رسید.
آیا معتقدید که روابط میان این کشورها با رژیم صهیونیستی فراتر از یک عکس یادگاری که آقای ترامپ گرفته، پیش نمی‌رود؟
خیر. اتفاقا من می‌گویم که این روابط از ۱۵ سال پیش تاکنون جلو آمده پس دیگر نیازی به عصبانیت ایران ندارد در حالی که می دانیم همین الان هم آقای نتانیاهو مانع فروش جنگنده های پیشرفته اف ۳۵ به امارات است. در واقع آن کسی که برخی از سران عرب مرتجع خلیج فارس را می‌دوشد و حتی آمریکا را می‌دوشد نه ترامپ بلکه نتایاهو است. وقتی نتانیاهو چندین چمدان لباس چرک با خود به ایالات متحده می‌برد و آنها را به هزینه مردم آمریکا در اقامتگاه رسمی میهمانان کاخ سفید می‌شوید چه معنایی می‌تواند داشته باشد جز این که به ملت آمریکا اعلام می‌کند که اسرائیل روی تا آخرین دلار جیب شما حساب باز کرده است. البته ما اقدام این کشورها را قطعا خیانت به آرمان فلسطین و جهان اسلام می‌دانیم و مردم فلسطین هم متوجه شده اند که چه جنایتی در حق شان صورت گرفته ولی این که رونمایی از چنین اتفاقی ما را تا مرحله عصبانی شدن برده باشد حداقل در وزارت خارجه یا دولت، چنین اتفاقی نیفتاده است.
نظر شما