به گزراش قدس آنلاین، هرچند مصوبه یاد شده تاکنون عملیاتی نشده و مراکز دی. آی. سی همچنان عهده‌دار توزیع داروهای مخدر به مددجویان اعتیاد هستند اما حالا محمد جمال فرهمندیان، نایب رئیس کانون درمانگران اعتیاد از تلاش سازمان غذا و داروی کشور وابسته به وزارت بهداشت برای توزیع متادون در داروخانه‌های شهر خبر می‌دهد.

توزیع متادون چه از طریق داروخانه‌های منتخب باشد و یا همه داروخانه‌های شهر، موافقان و مخالفان خودش را دارد. موافقان معتقدند نظام توزیع دارو باید جامع و متمرکز در داروخانه‌ها باشد و این طرح می‌تواند کنترل بر روند توزیع داروهای مخدر را افزایش دهد و علاوه بر جلوگیری از نشت داروهای مخدر در بازار سیاه، دسترسی مددجویان به این داروها و متادون را آسان کند.

اما از سوی دیگر به باور مخالفان، طرح یاد شده نه ‌تنها از نشت این داروی مخدر به بازار قاچاق کم نمی‌کند، بلکه موجب ریزش معتادان از چرخه درمان نیز می‌شود.

ریزش ۷۰ درصدی معتادان از چرخه درمان

محمد جمال فرهمندیان، نایب رئیس کانون درمانگران اعتیاد در این باره به قدس می‌گوید: از دو دهه پیش۱۰هزار مرکز ترک اعتیاد به همراه نزدیک به ۵۰ هزار پزشک، مددکار،   پرستار و... به بیش از ۵/۱ میلیون معتاد خدمت ارائه می‌کنند. اما چند وقتی است سازمان غذا و دارو برای تأمین منافع یک اقلیت، طرحی را پیش می‌برد که داروهای مخدر به‌جای مراکز ترک اعتیاد در داروخانه‌ها توزیع شود.

وی توزیع داروهای مخدر و متادون از داروخانه‌ها را برخلاف سیاست‌های کلان و قوانین بالادستی می‌خواند و می‌گوید: در قوانین نحوه توزیع این داروها به صورت شفاف توضیح داده شد. مثلاً در ماده ۱۵ اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر آمده است چون معتاد شخصیت خاص خودش را دارد برای ترک اعتیادش باید دارو و خدمات درمانی مثل روان‌شناس و مددکار با هم و در یک پکیج و یک مرکز به بیماران ارائه گردد تا رفتار وی کنترل شود؛ حال اگر قرار باشد دارو از خدمات درمانی تفکیک شود و معتاد مثل بیمار عادی به این مراکز مراجعه و بعد برود از داروخانه دارو دریافت کند داستان متفاوت می‌شود، چون معتاد با یک بیمار فشار خونی فرق می‌کند.

وی با اشاره به اینکه متادون یک داروی مخدر است و معتاد زیر نظر پزشک معالج باید آن را مصرف کند، می‌افزاید: معتادان قشر خاصی از بیماران هستند و در قانون هم آمده مراکز درمان سرپایی اعتیاد به جایی اطلاق می‌شود که امکانات ارائه خدمات دارویی و غیردارویی به بیماران را همزمان داشته باشد. ما اعتقاد داریم بیشتر بیماران معتاد آبرومند هستند و نمی‌توانند به داروخانه‌ها بروند و درخواست متادون کنند؛ بنابراین طرح مورد نظر سازمان غذا و دارو نه تنها موجب ریزش ۶۰ تا ۷۰ درصدی معتادان از چرخه درمان می‌شود بلکه سبب افزایش شدید بیماری‌های ایدز و هپاتیت در کشور خواهد شد.

وی هرچند معتقد است مراکز دی. آی. سی وظایفشان را به درستی انجام می‌دهند اما منکر نشت داروهای مخدر به بازار سیاه نمی‌شود و می‌گوید: قطعاً با وجود حدود ۱۰ هزار مرکز درمان سرپایی اعتیاد در کشور ضریب خطا وجود دارد؛ اما طبق آماری که خود ستاد مبارزه با مواد مخدر داده رقم نشت دارو در این حوزه کمتر از ۶ درصد است. ضمن اینکه در نشت متادون باید نقش چهار منبع به صورت دقیق بررسی شود. نخست؛ جایی که متادون تهیه و یا وارد می‌شود. دوم؛ کارخانه‌هایی که این داروها را تولید و یا بسته‌بندی می‌کنند. سوم؛ مراکز پخش عمده دارو و سرانجام مراکز درمان سرپایی اعتیاد که توزیع داروهای مخدر و متادون را بر عهده دارند. باوجود تأکید ستاد مبارزه با مواد مخدر از سه منبع یاد شده هیچ آمار مشخص و شفافی در مورد نشت داروهای مخدر نداریم ولی مراکز دی. آی. سی که در انتها قرار دارند با دقت تحت کنترل هستند و درصد نشت دارو بسیار ناچیز است.

فرهمندیان ادعای طراحان توزیع داروهای مخدر از سوی داروخانه‌ها را رد می‌کند و می‌گوید: برخلاف آن چیزی که می‌گویند این طرح به هیچ وجه موجب دسترسی آسان‌تر مددجویان به داروهای مورد نیازشان و کاهش نشت متادون به بازار سیاه نمی‌شود و یا کاهش قیمت این محصول را به‌دنبال نخواهد داشت، چون در بسته‌های خدمتی که وزارت بهداشت برای ما تعریف کرده این داروها نرخ مشخصی دارند. دارو فقط بخشی از کار درمان است و ۸۰ درصد کار مربوط به خدمات غیردارویی یا همان خدمات روان‌شناسی، مددکاری و... است. عملکرد گذشته داروخانه نشان می‌دهد هر از گاهی به نرخ‌های مصوب اجناس توجه نمی‌شود که قیمت ماسک و الکل در ماه‌های گذشته از آن جمله است.

نایب رئیس کانون درمانگران اعتیاد ایران با اشاره به اینکه توزیع داروهای مخدر و متادون توسط مراکز درمان سرپایی اعتیاد، رانت به این مراکز محسوب نمی‌شود، می‌گوید: اگر در قانون نحوه توزیع این داروها مشخص نشده بود و یا خللی در ارائه خدمات به مددجویان پیش می‌آمد به نوعی می‌شد این کار را رانت تلقی کرد اما هیچ مدجویی نیست که ادعا کند به مراکز ترک اعتیاد رفته، اما موفق به تهیه متادون و دارو نشده است در حالی که اتفاق می‌افتد فرد به داروخانه می‌رود اما گاهی نمی‌تواند داروی مورد نظرش را تحویل بگیرد.

وی با اشاره به اینکه شاید وزارت بهداشت به ظاهر سازوکاری برای تهیه داروهای مخدر از داروخانه‌ها پیش‌بینی کرده باشد، می‌گوید: مثلاً شاید از مراکز ترک اعتیاد بخواهد نسخه بیمار معتاد را بنویسد تا دارو تحویل بیمار شود اما با این سازو کارها فقط بخشی از مشکل حل می‌شود نه همه مشکلات. مثلاً خیلی از بیماران ما که آبرومند هستند رضایت نمی‌دهند برای دریافت دارو یک بار به مرکز دی. آی. سی و یک‌بار به داروخانه بروند تا داروی خود را تحویل بگیرند و این موضوع موجب ریزش درمان معتادان می‌شود.

به جای ابرو، چشم را کور می‌کند

فرید براتی سده، کارشناس حوزه درمان اعتیاد هم طرح یاد شده را منفی ارزیابی می‌کند و به قدس می‌گوید: توزیع متادون در همه داروخانه‌های شهر اصلاً شدنی نیست. در دنیا هم این گونه نیست که چنین داروهایی را داروخانه‌ها توزیع کنند. فقط در یک کشور داروی متادون از طریق داروخانه‌ها توزیع می‌شود.

وی با اشاره به اینکه از مصوبه کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در مورد توزیع داروهای مخدر از داروخانه‌های منتخب اشتباه برداشت شده است، می‌افزاید: طبق این مصوبه تعدادی از داروخانه‌های منتخب، متادون و دیگر داروهای مخدر را از مراکز تولید دریافت می‌کنند و به مراکز ترک اعتیاد تحویل می‌دهند تا این مراکز برای این منظور سراغ دانشگاه‌های علوم پزشکی نروند، چون امکانات و نیروی دانشگاه‌ها برای توزیع این داروها به مراکز ترک اعتیاد کم است.

براتی سده با اشاره به اینکه تحویل متادون به داروخانه‌ها کار راحتی نیست، تصریح می‌کند:خود وزارت بهداشت می‌گوید بیش از یک میلیون نفر متادون دریافت می‌کنند؛ این درحالی است که همین حالا داروخانه‌ها به‌شدت شلوغ هستند؛ در چنین شرایطی معتادان چگونه می‌توانند به داروخانه‌ها مراجعه و دارو تحویل بگیرند. حتی اگر فرض کنیم داروخانه‌ها بتوانند این کار را انجام بدهند، این داروها و متادون باید همراه با خدمات روان‌شناسی و خدمات مددکاری اجتماعی ارائه شود اما داروخانه که روان‌شناس و مددکار ندارند تا خدمات ارائه دهد. ارائه خدمات روان‌شناسی و مددکاری اجتماعی که در قالب درمان غیردارویی انجام می‌شود بسیار مهم‌تر از این داروهاست و اینکه امروز حتی متادون در کشور دارد به مسئله تبدیل می‌شود به این خاطر است که خدمات روان‌شناسی و مددکاری نداریم.

وی با بیان اینکه نباید مسئله‌ای به مسائل مختلف کشور اضافه شود، می‌افزاید: خوشبینانه‌ترین نتیجه‌ای که می‌توان از توزیع داروهای مخدر توسط داروخانه‌ها انتظار داشت این است که یک مسئله به مسائل دیگر ما اضافه می‌شود و ما به جای درست کردن ابرو، چشم طرف را هم کور می‌کنیم.

رصد داروهای مخدر سخت‌تر می‌شود

سید علیرضا مرتضوی، معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی شهید بهشــتی هم به قدس می‌گوید: اگرچه قرار بود متادون در همه داروخانه‌ها توزیع شود اما این طرح به دلیل مخالفت‌های زیاد اجرایی نشده و در حد حرف باقی مانده است. یعنی به‌طور قطع متادون در داروخانه‌های شهری توزیع نمی‌شود. در واقع یا از طریق معاونت‌ها به بیمارستان‌ها و مراکز ترک اعتیاد و یا از طریق برخی از داروخانه‌های مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی توزیع می‌شود.

وی در ارزیابی‌اش از تبعات احتمالی طرح یاد شده می‌گوید: توزیع داروهای مخدر و متادون از همه داروخانه‌های کشور کار درستی نیست، چون مشکلات فروانی ایجاد می‌کند و برخلاف تصور، کنترل یا رصد داروهای مخدر سخت‌تر  می‌شود.

برنامه تازه‌ای برای توزیع داروهای مخدر مطرح نشده است

دکتر محمد باقر ضیاء، رئیس انجمن داروسازان ایران اما نگاه متفاوتی به موضوع دارد و به قدس می‌گوید: برنامه تازه‌ای برای توزیع داروهای مخدر مطرح نشده است، اما اگر طرحی در این راستا ارائه شود باید ببینیم چگونه و به چه شکلی است؛ چون این موضوع پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و یک ساماندهی خاصی را می‌خواهد. اما به‌طورقانونی فقط داروخانه‌ها باید این داروها را توزیع کنند. بحثی که بعضی‌ها مطرح می‌کنند مبنی بر اینکه فقط مراکز ترک اعتیاد باید داروهای مخدر را توزیع کنند کاملاً منتفی است. البته کاری به اینکه چه شرایطی پیش آمد تا مراکز درمان سرپایی توزیع متادون و دیگر داروهای مخدر را به عهده گرفتند، نداریم اما قانون می‌گوید دارو فقط باید از طریق داروخانه‌ها توزیع شود. با این وجود باید صبر کرد و دید بحث توزیع متادون از داروخانه‌ها تا چه حدی جدی است چون بحث تازه‌ای در این زمینه نشنیده‌ام و فکر نمی‌کنم چنین چیزی مطرح باشد.

وی در پاسخ به کسانی که ادعا می‌کنند توزیع داروهای مخدر از داروخانه موجب ریزش شدید درمان معتادان می‌شود، می‌گوید: کسی که می‌خواهد کاهش آسیب و یا ترک اعتیاد داشته باشد قطعاً به مراکز دی. آی. سی مراجعه می‌کند؛ این چه ربطی به دارویش دارد چون با نسخه مرکز یاد شده به‌راحتی می‌تواند داروی مورد نیازش را از داروخانه تهیه و مصرف کند. معتاد که به شرط وجود دارو به مرکز ترک اعتیاد نمی‌رود.

منبع: روزنامه قدس