قدس آنلاین: اخبار اولیه حکایت از به توافق رسیدن طرف‌های درگیر در منطقه قره‌باغ دارد. این چهارمین بار است که دو طرف به توافقی برای کاهش تنش‌ها دست پیدا می‌کنند. روز گذشته نخست‌وزیر غرب‌گرای ارمنستان نخستین قرائت را از توافق جدید ارائه داد. او در بیانیه‌ای تلویحاً به شکست ارمنستان اشاره کرد و گفت: «توافق‌نامه‌ای را با رئیس‌جمهور روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کردم». او اضافه کرد: «تصمیمی گرفتم که برای همه‌مان سخت است. آتش‌بس، برای مردم ما و خود من بسیار دردناک است». به نظر می‌رسد این توافق به‌مثابه خداحافظی تلخ نخست‌وزیر غرب‌گرای ارمنستان با دنیای سیاست باشد. سیاستمداری که در سال‌های اخیر خیلی روی دشمنان روسیه حساب باز کرده بود.

اما این تنها قرائت از توافق جدید در قره‌باغ نیست. الهام علی‌اف هم ضمن تأیید این توافق به مفاد آن اشاره کرد و گفت: «خوشحالم که جنگ تمام شد. امروز روزی تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم. پاشینیان نه با خواست و میل خود، بلکه به‌دلیل مشت آهنین ما مجبور به امضای این توافق شده است. آزادسازی نزدیک به 300 منطقه مسکونی از 27 سپتامبر تاکنون، کمر ارتش ارمنستان را شکست». وی از پوتین و اردوغان هم بابت حصول این توافق آتش‌بس تشکر کرد. علی‌اف در ادامه تفسیری از مفاد آتش‌بس ارائه داد که گویا با آنچه روس‌ها تصور می‌کنند متفاوت است. علی‌اف گفت: «روسیه نقش ویژه‌ای در حل و فصل درگیری قره‌باغ ایفا کرده است و وظایف صلح‌بانی در قره‌باغ را به صورت مشترک با ترکیه انجام می‌دهد». این تفسیر بلافاصله از سوی کرملین تکذیب شد و پوتین در سخنانی صرفاً به نیروهای روسیه اشاره کرده و اسمی از نیروهای ترکیه به میان نیاورد. او اضافه کرد: آتش‌بس جدید، شرایط لازم برای حل بلندمدت بحران قره‌باغ کوهستانی را فراهم خواهد آورد. وی همچنین تصریح کرد: آذربایجان و ارمنستان در مناطقی که تحت کنترل دارند باقی خواهند ماند.

وزارت دفاع ارمنستان هم روز گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد: «جنگ به پایان رسیده و کارهای بسیاری هست که باید انجام شود. ما از همگان می‌خواهیم از هرگونه اقدام خرابکارانه اجتناب کنند». در ادامه این بیانیه آمده است: «ما باید از اشتباه‌های گذشته درس بگیریم، به آینده نگاه داشته باشیم و ارتشی قوی بسازیم که مردم ارمنستان شایسته آن هستند». در این میان اظهار بی‌اطلاعی سرکیسیان، رئیس‌جمهور ارمنستان هم در نوع خودش جالب بود. او علاوه بر این تأکید کرد مذاکرات سیاسی برای رسیدن به توافق تازه شروع شده است.

*

مفاد توافق آتش‌بس

برخی مفاد بیانیه مشترک رؤسای جمهور روسیه، آذربایجان و ارمنستان به شرح زیر است:

1- آتش‌بس کامل و توقف کامل عملیات‌های نظامی در مناطق درگیری در قره‌باغ کوهستانی از ساعت 00:00 دهم نوامبر ۲۰۲۰ به وقت مسکو اعلام می‌شود. جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان که از این به بعد به عنوان «طرف‌ها» مورد اشاره قرار خواهند گرفت مواضع سرزمینی خودشان را حفظ خواهند کرد.

2- منطقه آغ‌دام و اراضی جمهوری آذربایجان در منطقه قازاخ که تحت سیطره جمهوری ارمنستان بود، از تاریخ ۲۰ نوامبر به آذربایجان واگذار خواهد شد.

3- گروهی از نیروهای صلح‌بان فدراسیون روسیه شامل هزار و 960 پرسنل نظامی، ۹۰ نفربر زره‌پوش، ۳۸۰ خودرو و تجهیزات ویژه در طول منطقه تماس قره‌باغ کوهستانی و در طول کریدور لاچین مستقر خواهند شد.

4-     استقرار نیروهای صلح‌بان فدراسیون روسیه، به موازات عقب‌نشینی نیروهای مسلح ارمنستان صورت خواهد گرفت. مدت زمان استقرار نیروهای حافظ صلح روسیه پنج سال خواهد بود و این مدت به طور خودکار برای پنج سال بعد تمدید خواهد شد، مگر آنکه هر کدام از طرفین ۶ماه پیش از انقضای این دوره، قصد خود را برای انقضای این بند اعلام کند.

5- جمهوری ارمنستان منطقه کلبجار را تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا یکم دسامبر ۲۰۲۰ تحویل جمهوری آذربایجان خواهد داد و کریدور لاچین را تا عرض ۵ کیلومتر پشت سر خواهد گذاشت. این اتصال قره‌باغ به ارمنستان را تضمین می‌کند. این مسئله بر وضعیت شهر شوشا هم مؤثر نخواهد بود. طبق این توافق، در سه سال آینده، برنامه‌ای برای ساخت یک مسیر جدید حمل و نقل در طول کریدور لاچین مشخص خواهد شد. این مسیر، ارتباط بین استپاناکرت (پایتخت جمهوری خودخوانده قره‌باغ) و ارمنستان را میسر خواهد کرد. جمهوری آذربایجان، ایمنی تردد شهروندان، خودروها و کالاها در طول کریدور لاچین در هر دو جهت را تضمین می‌کند.

6- آوارگان و پناهندگان داخلی باید تحت نظارت دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به خاک قره‌باغ و مناطق همجوار برگردند.

7- اسرای جنگی و سایر بازداشت‌شدگان و اجساد افراد کشته‌شده مبادله خواهند شد.

8- با توافق طرفین، ساخت محورهای حمل و نقل جدید برای متصل کردن جمهوری خودمختار نخجوان به مناطق غربی آذربایجان انجام خواهد شد.

*

تظاهرات‌ها در ارمنستان

این تفاهم‌نامه به مذاق اهالی ارمنستان چندان خوش نیامده و طی تظاهرات‌های مختلفی در این کشور شکل گرفته است. معترضان ضمن مخالفت با توافق آتش‌بس، خواستار استعفای «نیکول پاشینیان» شده‌اند. فعالان فضای مجازی حتی فیلم‌هایی از ورود معترضان به ساختمان نخست‌وزیری ارمنستان منتشر کرده‌اند. همچنین ۱۷ حزب اپوزیسیون ارمنستان از پاشینیان خواستند برای ممانعت از «از دست رفتن غیر قابل بازگشت اراضی و جان انسان‌ها» استعفا کند. حتی شایعاتی از فرار پاشینیان هم بر سر زبان‌ها افتاد که بلافاصله تکذیب شد.

جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان بیش از یک ماه است که در منطقه قره‌باغ کوهستانی وارد یک درگیری نظامی شده‌اند. در این مدت سه بار بر سر توقف درگیری‌ها و آتش‌بس بشردوستانه توافق کردند که دو بار با میانجی‌گری مسکو بود و بار سوم با میانجی‌گری واشنگتن حاصل شد، اما هر بار این توافق نقض و درگیری از سر گرفته شده است.