نشست ژنو که هر چهارسال یک‌بار با محوریت تعهد کشورها برای برقراری صلح و ثبات و توسعه در افغانستان برگزار می‌شود، در واقع نشستی است که عمدتاً کشورهای حامی مالی افغانستان در آن حضور می‌یابند. اما علاوه بر کشورهای اروپایی، دولت‌های منطقه‌ای همچون جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل اشتراک منافع و اهمیت راهبردی این همسایه، در نشست صلح افغانستان حضورمی‌یابند. باتوجه به تحولات پیش‌آمده در افغانستان و کاهش تدریجی حضور نظامی آمریکایی‌ها در این‌کشور برای ایفای نقشی متفاوت‌تر در آینده، این نشست برای کشورهای همسایه و هماهنگی با دولت افغانستان برای برقراری صلح در آن اهمیت دارد. از سوی دیگر، بحث تعهدات مالی کشورها برای کمک به افغانستان هم مطرح است و پیش‌بینی می‌شود میزان کمک‌ها حدود 20 درصد کاهش پیدا کند، بنابراین قاعدتاً کشورهای حامی افغانستان به لحاظ مالی باید اقدام‌هایی برای جبران این وضعیت داشته باشند تا این کشور را برای استقرار و دستیابی به صلح یاری برسانند.

جمهوری اسلامی ایران از دو زاویه می‌تواند در رابطه با افغانستان و تحولات آن نقش‌آفرینی کند. در واقع، نقش‌آفرینی در صلح افغانستان و همکاری‌های تجاری و اقتصادی با این کشور، موضوعاتی است که کشورمان با آن روبه‌رو است. از یک‌سو ثبات افغانستان از جنبه‌های امنیتی و همجواری برای ایران اهمیت دارد، از طرفی هم افغانستان محصور در خشکی است و صادرات و واردات خود را از منطقه چابهار انجام می‌دهد؛ بنابراین اگر نهادهای مسئول سیاست خارجی این دو موضوع را پیگیری کنند، جمهوری اسلامی ایران جایگاه مهمی در معادلات افغانستان خواهد داشت و نقش تهران تعیین‌کننده خواهد بود.

این اهمیت زمانی بهتر درک خواهد شد که به یاد بیاوریم در حال حاضر کشورهای مختلفی در کشور افغانستان و عرصه تحولات آن حضور و نفوذ دارند. کشورهای آسیای مرکزی، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و پاکستان به عنوان کشورهای همسایه و علاوه بر آن، دولت‌های دیگری چون هند، ترکیه، عربستان، امارات و قطر، از جمله تأثیرگذاران بر مسائل افغانستان هستند. بنابراین برای دستیابی به یک راه حل سیاسی برای پایان درگیری‌ها و جنگ بین طالبان و دولت مرکزی افغانستان، به همکاری تمامی دولت‌های مؤثر در تحولات افغانستان نیاز است.

در حال حاضر مذاکرات دوحه که تحت عنوان ابتکار آمریکایی‌ها مطرح می‌شود، در عمل به بن‌بست رسیده است. گرچه آمریکا و طالبان با یکدیگر توافق‌نامه‌ای هم امضا کرده‌اند، اما مذاکراتی که قرار بود درون‌افغانی باشد، هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است و حتی نمی‌دانند چه موضوعاتی را می‌خواهند در مذاکرات اصلی مطرح کنند. البته تلاش‌هایی از بخش‌های مختلف صورت گرفته تا بار دیگر شرایطی به وجود بیاید که مذاکرات از سر گرفته شود، اما حتی طرفین در مقدمات تعیین دستورالعمل مذاکرات مانده‌اند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران و وزارت امور خارجه کشورمان درصدد است یک ابتکار منطقه‌ای را به‌جای طرح ابتکاری آمریکایی‌ها در مذاکرات صلح افغانستان مطرح کند. اگر این موضوع اتفاق بیفتد و کشورهای همسایه و صاحب نفوذ در افغانستان به‌طور جدی وارد ماجرا شوند، در این‌صورت می‌توان روند صلح در افغانستان را پیش برد.

از سوی دیگر، برقراری صلح و ثبات در افغانستان برای جمهوری اسلامی ایران از زوایای مختلفی اهمیت دارد. هر نوع ناامنی در داخل افغانستان، حداقل از دو منظر به ضرر ایران است. ابتدا اینکه جنگ و ناامنی و شرایط نابسامان داخلی، موجب سرازیرشدن آوارگان افغانستانی به سمت ایران می‌شود و مشکلات بعدی را به وجود می‌آورد. جدای از آن، مسئله قاچاق مواد مخدر است که هرچه ناامنی در افغانستان بیشتر باشد، تبعات آن متوجه ایران هم خواهد شد. در حالی افغانستان به عنوان یک معبر ترانزیت مواد مخدر در نزدیکی مرزهای ایران قرار دارد که به هر حال نیروهای امنیتی سالانه هزینه زیادی برای حفظ امنیت مرزها و مبارزه با قاچاق مواد مخدر می‌دهند. بنابراین طبیعی است که ایران به دنبال برقراری صلح در افغانستان باشد. شرایط و تحولات افغانستان، بیشترین اهمیت را از جنبه‌های امنیتی برای ایران دارد و به دلیل همین حساسیت‌های امنیتی است که کشورمان به دنبال برقراری صلح و ثبات است. با تمام این تفاسیر، باید گفت جمهوری اسلامی ایران تمامی تلاش‌های خودش را در جهت استقرار صلح در افغانستان انجام می‌دهد. بااین‌حال، آمریکا، پاکستان و سعودی‌ها نیز در افغانستان حضور دارند و آن‌ها به‌راحتی اجازه نخواهند داد ایران نقش تعیین‌کننده و برجسته‌ای در تحولات افغانستان داشته باشد. این موضوعی است که باید منتظر ماند و دید دستگاه دیپلماسی ما و به‌خصوص وزیر امور خارجه کشورمان که به این‌منظور عازم ژنو شده است، چگونه با آن مواجه خواهد شد و چگونه آن را مدیریت خواهد کرد و تا چه حد در نیل به این اهداف راهبردی موفق خواهد بود.