تزریق گاز هگزافلوراید اورانیوم به سانتریفیوژ، آخرین مرحله برای آغاز غنی‌سازی و جداسازی اورانیوم ۲۳۸ از اورانیوم ۲۳۵ است. از این منظر، در نطنز علاوه بر سانتریفیوژهای نسل یک، یک زنجیره ۱۷۴ تایی از سانتریفیوژهای جدید آی.آر.ام2 نیز به غنی‌سازی خواهد پرداخت.

کاظم غریب‌آبادی سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل و سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز روز یکشنبه در گفت‌وگویی صریح ضمن تأیید اقدام تازه ایران تأکید کرد این روند در واکنش به خروج ایالات‌متحده از توافق‌نامه برجام و بی‌اعتنایی و ناتوانی طرف اروپایی در تأمین خواسته‌های تهران صورت گرفته است. این در حالی است که تروئیکای اروپا (فرانسه، انگلیس و آلمان) در پی این اتفاق، بیانیه‌ای علیه ایران صادر و کشورمان را به نقض توافق هسته‌ای متهم کردند.

اتهام‌زنی تازه علیه ایران!

اتهام‌زنی تازه طرف غربی به کشورمان در حالی است که تمام اقدام‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام گرفته است. آژانس در گزارش روز سه‌شنبه خود به کشورهای عضو تأیید کرد «ایران در روز ۱۴ نوامبر ۲۰۲۰ تزریق گاز یواف۶ تازه ‌نصب‌شده ۱۷۴ آی‌آر-۲ام در تأسیسات غنی‌سازی نطنز» را آغاز کرده است. این گزارش نشان‌دهنده اطلاع این نهاد از تصمیم تهران و بیانگر آن است که اتفاقی فراتر از تعهدات برجامی روی نداده است. با وجود این، طرف‌های غربی در یکی دو روز گذشته تلاش کرده‌اند ضمن استناد به اظهارات غریب‌آبادی، جمهوری اسلامی را به تخطی از تعهدات برجامی متهم سازند. از جمله خبرگزاری انگلیسی رویترز در گزارشی با تیتر «ایران یکی دیگر از مفاد برجام را نقض کرد» سعی کرده از این آب گل‌آلود ماهی بگیرد و بدعهدی غرب را در عمل به وعده‌های برجامی‌اش نادیده بگیرد. اما سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل در گفت‌وگوی اخیر خود با رسانه‌ها ضمن رد انتقادهای مطرح‌شده، گفته است: اروپایی‌ها در تمام مدتی که ما تحت تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه آمریکا قرار داشتیم، تنها به ابراز تأسف کلامی بسنده کردند، اما نوبت به ایران که می‌رسد از اقدام‌های جبرانی که منطبق با مفاد برجام است ابراز نگرانی جدی می کنند.

اقدام‌های ایران در چارچوب برجام است

واقعیت آن است که اروپایی‌ها عملاً در طول دو سال و نیم گذشته اقدام عملی خاصی در جهت اجرای تعهداتشان در دو حوزه رفع تحریم‌ها و همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای انجام ندادند. بر این اساس اجرای یک‌جانبه برجام و صرفاً با هزینه ایران، نه منطقی است و نه عملی. حسن عابدینی، کارشناس حوزه سیاست خارجی هم در این‌باره می‌گوید: جمهوری اسلامی چندین ماه پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده از برجام و در حالی که پایبندی طرف اروپایی به این توافق تنها در حد شعار بود، با هدف اعمال فشار بر اتحادیه جهت انجام تعهداتش پنج گام کاهش تعهدات برجامی خود را عملیاتی کرد. عابدینی با بیان اینکه تازه‌ترین گام هسته‌ای و افزایش غنی‌سازی هم در همین مسیر قابل تعریف است، عنوان کرد: بر اساس اقدامی که نشان‌دهنده ناامیدی و نارضایتی از طرف اروپایی است، تهران تصمیم گرفته سقف میزان درصد غنی‌سازی اورانیوم خود را برحسب نیازش افزایش دهد. از سوی دیگر با تصمیم تهران حجم غنی‌سازی از 300 کیلوگرمی که در نظر گرفته شده بود، فراتر رفته و نصب سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته IR-2 پیش‌بینی شده که همه در پاسخ به بدعهدی اروپا و وادار ساختن اتحادیه جهت عمل به تعهداتش صورت می‌گیرد. این تحلیلگر حوزه سیاست خارجی با بیان اینکه همه اقدام‌ها اما در چارچوب برجام و اتهام‌‎زنی طرف غربی بی‌مورد و صرفاً فراری رو به جلو است، تصریح کرد: بندهای 26، 27 و 36 برجام این اجازه را به تهران می‌دهد که چنانچه طرف مقابل به تعهداتش عمل نکند، جهت متوازن ساختن رویکردها تعهدات خود را کاهش دهد. پس ایران هیچ گونه تخطی از توافق نداشته است.

البته برخی در روزهای اخیر با اشاره به نارضایتی طرف غربی از این اقدام جمهوری اسلامی احتمال داده‌اند غرب با سوء استفاده از این مورد، پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت ارجاع دهد، اما عابدینی می‌گوید: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها می‌تواند از طریق نظارت‌های خود موضوع انحراف یا عدم انحراف یک کشور در موضوعات هسته‌ای را گزارش کند. این در حالی است که بیش از50 گزارش آژانس و سه گزارش جامع نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا بر پایبندی کامل ایران به تعهدات هسته‌ای تأکید کرده‌اند؛ پس این اتهام‌زنی‌ها صرفاً سیاسی است و با هدف امتیازگیری از ایران صورت می‌گیرد.

انفعال قطعاً به ضرر ماست

محمدحسن قدیری ابیانه دیگر تحلیلگر حوزه سیاست خارجی هم اقدام اخیر جمهوری اسلامی را پیامد نارضایتی از طرف اروپایی می‌داند و می‌گوید: برجام تعهد در برابر تعهد بود و حال که طرف اروپایی به تعهدات خود پایبند نیست، تهران هم ضرورتی نمی‌بیند به این تعهد یک‌جانبه ادامه دهد. البته آژانس هم‌اکنون نیز بر برنامه هسته‌ای ایران نظارت دارد و مبحث اعلام‌شده از سوی غریب‌آبادی چیز پنهانی نیست، ولی اروپایی‌ها عادت کرده‌اند از کوچک‌ترین فرصت استفاده و به ایران اتهام‌زنی کنند. قدیری ‌ابیانه این اقدام را در مسیر  کاهش تعهدات برجامی هرچند دیر اما لازم می‌داند و ادامه می‌دهد: اروپا با آمدن بایدن و احتمال نزدیکی بیشتر میان دو سوی آتلانتیک، برای تحمیل برجام‌های موشکی و منطقه‌ای به کشورمان در حال توطئه‌چینی است. در این شرایط انفعال قطعاً به ضرر ما خواهد بود و ضرورت اجرای جدی و روی زمین کاهش تعهدات برجامی می‌تواند طرف غربی را زیر فشار بگذارد. متأسفانه دولت کنونی با اعتماد و بدتر از آن امید بستن به اروپا جسارت آن‌ها را بیشتر کرده و این در حالی است که پاسخ متقابل به هر اقدام خصمانه مسلماً در تغییر راهبرد و اقدام‌های خصمانه آن‌ها مؤثر خواهد بود.

ضرورت کاهش تعهدات تا بازگشت تعادل به برجام

نماینده دائم ایران در آژانس انرژی اتمی هفته پیش در سخنانی با بیان اینکه جمهوری اسلامی در برجام بدهکار نیست، خطاب به طرف اروپایی گفته بود:‌ ۲۰۰ میلیارد یورو خسارتی که ایران در دو سال و نیم پس از خروج آمریکا متحمل شده، چه کسی باید جبران کند؟ این در حالی است که وزارت امور خارجه آمریکا نیز در گزارشی که روز گذشته انتشار یافت مدعی شد این کشور با پیشبرد کارزار فشار حداکثری ۷۰ میلیارد دلار به درآمد نفتی ایران خسارت زده است. پس در حالی که غرب خود به‌صراحت از تروریسم اقتصادی علیه کشورمان سخن می‌راند، انتظار پایبندی ایران به تمام تعهدات برجامی چیزی جز باج‌خواهی نیست. جمهوری اسلامی مادامی که خسارت‌های سنگین گذشته به گونه‌ای جبران نشده و تعادل به برجام برنگردد، ناچار است به مسیر کاهش تعهدات خود ادامه دهد و این چیزی است که غرب به‌جای اتهام‌زنی باید آن را بپذیرد و در مسیر جبران اشتباهات گذشته اقدام کند.