به گزارش قدس آنلاین، رجبعلی لباف خانیکی اظهار کرد: با توجه به قرارگیری ضریح فراز آرامگاه امام و اظهار نظر برخی مانند شادروانان مغانی، پیرنیا، مولوی و صنیع‌الدوله می‌توان حدس زد که مدفن یا مکان اولیه‌ خاکسپاری امام یا همان هارونیه فضایی مربع شکل و از نوع همان چهار طاقی‌هایی بود که بنا به اعتقاد «آندره گدار» با ایوان از معماری کهن خراسان الهام گرفته و حدود ۲۰۰۰ سال پیش در دوران اشکانیان در نیسا واقع در جنوب ترکمنستان، کاخ آشور در بین‌النهرین و کوه‌ خواجه در سیستان که جزو قلمرو امپراطوری اشکانیان محسوب می‌شد، کاربرد یافته و در دوران ساسانیان نیز در کاخ‌ها و معابد به فراوانی، گاه همراه با ایوان مورد استفاده قرار گرفته است.

وی ادامه داد: حرم‌مطهر در طول تاریخ، گاه توسط بیگانگان مهاجم مورد تعرض و جسارت قرار گرفته ولی ظاهرا هیچگاه کاملا منهدم نشده است. از جمله بنا به روایت «ابن اثیر» بین سال‌های ۳۶۶ تا ۳۸۷ هجری قمری که «ناصرالدین سبکتکین» حکومت داشته، حرم مطهر را که به «مشهد» معروف بود، تخریب کرده و اندکی بیش از ۲ متر از ارتفاع دیوارهایش بر جای نمانده است اما بنا به گزارش «ابوالفضل بیهقی» بعد از او جبران خسارت شده است.

او خاطرنشان کرد: بر اساس آن گزارش یک‌بار در پایان عصر سامانیان و بار دیگر در زمان سلطنت «مسعود غزنوی»، ۴۲۱-۴۳۲ هجری قمری، حرم امام رضا(ع) توسط «بوبکر شهمرد» و «سوری ابن معتز» بازسازی و آباد شده است. در مرحله بازسازی شالوده‌ بنا که به شیوه چهارطاقی‌های ساسانی ساخته شده بود، باقی بود ولی پوشش آنچه در زمان سامانی و چه در زمان غزنوی اجرا شده، به ناچار تحت تاثیر شیوه‌ معماری آن دوران و همانند دو بنای آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در بخارا و آرامگاه ارسلان جاذب در سنگ بست(۳۰کیلومتری جنوب مشهد) بوده و با توجه به شواهد، احتمالا به شیوه آرامگاه ارسلان جاذب ساخته شده است.

لباف خانیکی اظهار کرد: حرم مطهر امام رضا(ع) تا سال ۸۲۱ هجری قمری همان چهارطاقی و مسجد کوچک «بالاسر» در کنار آن بود. در آن سال به همت «گوهرشاد خاتون» همسر شاهرخ تیموری و با دست توانای استاد «قوام‌الدین شیرازی» مسجد باشکوه و چهار ایوانی گوهرشاد ‌در جوار حرم مطهر ساخته شد و «ایوان»، یکی دیگر از فضاهای کهن و از عناصر اصلی معماری ساسانیان با اندک تغییر در شکل‌گیری طاق و پوشش، در مجموعه معماری حرم مطهر کاربرد پیدا کرده است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس گفت: در اواخر قرن نهم هجری قمری و به همت «امیر علی‌شیر نوایی» وزیر اندیشمند «سلطان حسین بایقرا»، آخرین پادشاه تیموری، نخستین ایوان در سمت شمال و پیوسته به حرم مطهر ساخته شد و در جلوی آن ایوان نیز نخستین صحن شکل گرفت. آن صحن از وسعت زیادی برخوردار نبود ولی پیشتاز صحن‌های بزرگ عتیق(انقلاب) و صحن نو(آزادی) شد که در پرداخت و آرایش آن از باغ‌های ایرانی الهام گرفته بودند و از طرف دیگر با تعبیه جوی آب روان در میانه صحن عتیق، فواره‌ها و آب‌نماها و باغچه‌های سرسبز و  پرگل در هر دو صحن و دیوارهای آکنده از اسلیمی و گل و برگ مصداق بهشت در زمین محسوب می‌شد و تجسم عینی باغ‌های ایرانی یا «پردیس» هایی بود که نخستین بار در پاسارگاد در اواسط قرن ششم پیش از میلاد بر گرد کاخ‌های هخامنشی ساخته شده بود. پس از آن در همه دوره‌ها در دل شهرها و پیرامون کاخ‌ها و کوشک‌ها و مجاورت معابد و اماکن مذهبی تداوم یافت.

وی خاطرنشان کرد: گنبدها، تالارها، رواق‌ها و مناره‌ها نیز که هر کدام بدیل‌هایی در معماری کهن ایران داشت، زنده‌کننده خاطره‌ تاریخی ایرانیان در قلمرو معماری است که مجموعه حرم‌ مطهر رضوی را شکل داده‌ و معماران و هنرمندان ایرانی همواره در ساخت و پرداخت آن مجموعه عظیم قدسی به رعایت اصول معماری ایرانی وفادار بوده‌اند.

او عنوان کرد: فرهنگ ایرانی همچنین در قالب نگارگری در جای‌جای حرم مطهر تجلی یافته است. گره‌های تزئینی آجری و چوبی و گچی و آئینه، معرق‌های کاشی وچوب وسنگ، شمسه‌های کاشی و گچی و آئینه و طلا، نمادهای اسطوره‌ای و کتیبه‌های فارسی از جمله تجلیات فرهنگ ایرانی است که در مجموع موجب شده‌ حرم ‌مطهر امام رضا(ع) نه تنها محفل عاشقان و شیفتگان امام بلکه تجلی‌گاه فرهنگ و هنر ایرانی نیز باشد.

منبع: ایسنا

انتهای پیام/