به گزارش قدس آنلاین به نقل از ایکنا، امروز، اول بهمن ۹۹ برابر با ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱، صد و یکمین سالروز ولادت محمدصدیق منشاوی، قاری شهیر مصری معروف به «قاری گریان» است. او در میان قاریان عصر طلایی مصر بی‌نظیر بود. منشاوی از مفاخر بزرگ جهان اسلام و مبتکر الحان گوناگون قرآنی به شمار می‌آید. سبک تلاوت، صوت زیبا، لحن گرم و حزین، تلفظ صحیح و بیان قوی کلمات از ویژگی‌های قرائت مرحوم منشاوی محسوب می‌شود که با چیرگی، مهارت کامل و تسلّطی فوق‌العاده شنونده را متوجه آیات الهی می‌کند. مرحوم محمدصدیق منشاوی با سبکی خاص تمامی قرآن مجید را با قرائت ترتیل تلاوت کرده است.

در ادامه گفت‌وگو با سه تن از قاریان ممتاز بین‌المللی را می خوانید،

منشاوی با تلاوت سوره قاف با صدای بلند گریه می‌کرد

عباس البلوشی، قاری و استاد قرائت و تجوید از کویت، درباره ابعاد شخصیتی و سبک قرائت محمد صدیق منشاوی سخن گفت و اظهار کرد: استاد منشاوی، از بزرگ‌ترین قاریان جهان اسلام، متولد ۱۹۲۰ در روستای منشاة در استان سوهاج مصر  و درگذشته ۱۹۶۹ در قاهره است.

این قاری کویتی با اشاره به اینکه محمدصدیق در هشت سالگی موفق به حفظ و فهم قرآن شد، گفت: وقتی که شهرت تلاوت‌های زیبای منشاوی به گوش مسئولان وقت رادیو مصر رسید، آن‌ها از او خواستند که بیاید و برای هیئت داوری رادیو تلاوت کند تا اگر هیئت داوری راضی بود، اجازه تلاوت در رادیو را بیابد، اما وی این درخواست را نپذیرفت و گفت که نیازی ندارم که بخواهم مشهور شوم و این سخن برخاسته از تقوا و خشوع این قاری برجسته بود.

وی افزود: این گونه بود که رادیو مصر بعد از مدتی برای ضبط تلاوت این قاری به محل زندگی‌ او رفت و از آن پس با پخش تلاوت‌های منشاوی از رادیو، شهرت محمدصدیق منشاوی سراسر مصر و کشورهای عربی را فراگرفت و استاد منشاوی از سال ۱۹۵۳ وارد رادیو مصر شد و تلاوت‌های بسیار ارزنده‌ای از او به ‌جا مانده است. از ویژگی‌های او می‌توان به معنویت، روحانیت، شخصیت، ادب، متانت در تلاوت، اهمیت دادن به تطابق معنا در صوت و لحن و تلفظ کلمات و رعایت دقیق قواعد وقف، ابتدا و تجوید اشاره کرد که او را در عالم تلاوت نظیر کوهی بلند و استوار و از برجسته‌ترین قاریان جهان اسلام قرار داده است.

البلوشی با اشاره به شهرت صوت منشاوی به سبب حزن‌آلود، گرم و سوزناک بودن، تصریح کرد: به دلیل حزن خاصی که در صدای منشاوی وجود داشت، به وی لقب «حنجرة الباکیه»، به معنی حنجره گریان، دادند که به صدای پدرش شباهت داشت، چون پدر او نیز صدیق سید منشاوی و برادرش، محمودصدیق منشاوی، هم با همین صوت قرائت می‌کردند و او در یک خانواده قرآنی بزرگ شده بود. یکی از مشتاقان صدای منشاوی می‌گوید که پس از شنیدن صوتی از تلاوت سوره «قاف» متعلق به استاد منشاوی اصلاً باورش نمی‌شد که آن صدای خودش است؛ تا جایی که به استودیویی که در آن این صدا ضبط شده مراجعه کرد و مسئولان آنجا گفتند که این صدای خود استاد است. او با هر آیه‌ای که می‌خواند، با صدای بلند اشک می‌ریخت و همین موجب شده بود که ضبط صدای او آسان نباشد.

وی افزود: منشاوی قرآن را با سوز خاصی می‌خواند، اما در عین حال صوتی طبیعی و شیوا داشت که از دل برخاسته، یعنی حزن صدای استاد منشاوی از حزنی فطری و درونی نه ظاهری نشئت می‌گرفت و با اعتلای روحی او مرتبط بود. از همین رو مستمع از شنیدن صوت او، هرچقدر که طولانی شود، خسته نمی‌شود. وی برای تلاوت قرآن به اندونزی، اردن، کویت، لیبی، فلسطین، عربستان سعودی، سوریه، عراق، پاکستان، مغرب و سودان سفر کرد. سفر او به اندونزی در سال ۱۹۵۵ نخستین سفر خارجی‌اش محسوب می‌شد که در ۳۵ سالگی و همراه با استاد عبدالباسط محمد عبدالصمد بود.

این قاری کویتی با اشاره به اینکه منشاوی اسلوب خاصی برای تلاوت داشت، گفت: این قاری شهیر از جمله قاریان آکادمیک بود و روش ادایی و اسلوبش بیانگر حسن قرائت، سلامت و قوت اداست و با تعدد و استواری در مقامات تلاوت همراه است.

البلوشی با پرداختن به معنویت خاصی که شخصیت منشاوی و صوت او از آن برخوردار بود، اظهار کرد: او وقتی که وارد محفل یا جلسه‌ای می‌شد، بلافاصله اقدام به تلاوت نمی‌کرد، بلکه می‌بایست دقایقی از ورود او به مجلس می‌گذشت و حضور قلب پیدا می‌کرد. در شروع قرائت نیز صدای خود و مستمع را برای تلاوت آماده می‌کرد. بدین ترتیب با تلاوت خود در دل‌ها نفوذ کرد و عاشقان و طرفداران بی‌شماری یافت.

این قاری کویتی به روایتی از حضور منشاوی در یک مراسم اشاره کرد و ادامه داد: استاد منشاوی برای تلاوت در مراسمی حاضر شده بود و پس از تلاوت قرآن، صاحب مجلس قطعه طلایی را به عنوان اجرت او در جیب استاد گذاشت، اما این صاحب مجلس همان روز متوجه شد که ارزش قطعه طلایی که به استاد اعطا کرده بسیار اندک بود و فردای آن روز به در منزل استاد رفت و عذرخواهی و خواهش کرد که بقیه مبلغ را به استاد تقدیم کند، اما استاد به او گفت: «این مبلغی که تو دادی سهمی است که خدا قسمت من کرده نه بیشتر و همین کفایت می‌کند.» از همین رو استاد در طول عمر خود به قناعت و دوری از آز و طمع شهرت داشت.

صوت منشاوی بر دل می‌نشست

طه عبدالوهاب، کارشناس مصری صوت و مقامات قرآنی و داور بین‌المللی قرآن، گفت: شیخ محمدصدیق منشاوی در خانه‌ای متولد شد که تمام اهل آن خانه از دوستداران قرآن بودند. او از قاریانی بود که از نسل پیشین خود، مانند شیخ احمد نداء و استاد رفعت، تأثیر بسیاری پذیرفته بود. قرائت در این سبک براساس تأثیرپذیری از احساس خشوع و حزن در تلاوت بود و به همین سبب افراد زیادی از تلاوت او تأثیر گرفتند. از مواردی که بیشتر کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند و من هم با آن موافقم این است که استاد منشاوی از قاریانی بود که تجوید را به خوبی می‌دانست و رعایت می‌کرد.

عبدالوهاب بیان کرد: از آنجا که منشاوی در جوانی فوت کرد، به او لقب شهیدالقراء دادند، زیرا او فقط ۴۹ سال داشت و جای سؤال است که صوت این قاری چگونه توانست بر دل تمام شنوندگان بنشیند؟ و چگونه با وجود این عمر کوتاه نامش در میان قاریان برجسته خوش درخشید و همسنگ و هم‌تراز آن‌ها شد؟ خیلی به این موضوع فکر کردم. البته خدا عمر کوتاهی به او بخشید و به دلیل بیماری حدود ۶ سال قبل از درگذشتش از تلاوت دست نکشید و بدین ترتیب توانست طی ۱۵ سال به قلب تمام شنوندگانش نفوذ کند و تاکنون هم نام او در یاد و قلب کل جهان زنده است. شیخ منشاوی با تأثیرپذیری عمیق از معانی قرآن کریم به مرحله گریه رسید. به همین سبب به قاری گریان ملقب شد. در واقع تأثیرگذاری عمیق او از جانش برمی‌خاست و قطعاً چیزی که از جان برآید بر دل نشیند. 

این قاری ممتاز بین‌المللی مصر با بیان اینکه وقتی خدا بخواهد نام کسی را در یاد مردم جاویدان کند، اتفاقات عجیبی رقم می‌خورد، گفت: نام منشاوی در استان غربیه مصر به شکل عجیبی در میان مردم جاودان است. گفته شده که مرد ثروتمند و خیراندیشی که او را «منشاوی پاشا» می‌نامیدند، به استان غربیه آمد و بیمارستان بسیار بزرگی را بنا کرد و در کنار آن، مسجد بزرگی نیز ساخت. همچنین مرکز آموزشی قرائت هفتگانه را بنا کرد اما چون مردم او را نمی‌شناختند تصور می‌کردند که بانی این اقدامات خیر همان شیخ محمدصدیق منشاوی معروف است و بدین ترتیب نام او در ذهن و فکر مردم جاویدان است. از خدا می‌خواهم که محمدصدیق منشاوی را بیامرزد و تلاوت‌هایش را در میزان حسناتش قرار دهد.

سبک منشاوی؛ آسان‌ترین روش برای آموزش قرآن

حسن حاج قنبر، از مدرسان برجسته علوم قرآنی و اخلاق کشور کویت و مؤسس دارالقرآن حبیب بن مظاهر، به مناسب صد ویکمین زادروز استاد منشاوی بیان کرد: مرحوم شیخ محمدصدیق منشاوی از مشهورترین و مهم‌ترین قاریان عصر ماست. او در تلاوت اسلوب خاصی داشت و این اسلوب منحصر به او و خانواده‌اش بود. منشاوی سبک خود را از پدرش، صدیق، الهام گرفت؛ با این تفاوت که سبک پدر را زیباتر و مزین‌تر کرد و در نتیجه این سبک به اسلوبی خاص تبدیل و منشاوی به آن متمایز شد. بعد از او قاریان زیادی از سبکش تقلید کردند. اسلوب تلاوت او قلب میلیون‌ها شنونده را جذب خود کرد و کوچک و بزرگ و قاری و غیرقاری همگی شوق شنیدن صوت او را داشتند.

وی افزود: منشاوی اثری جاویدان از ختم کامل ترتیل قرآن به جای گذاشته که بهترین نوع ختم است، زیرا در آن تجوید و ادای کلمات به درستی و در نهایت قوت تلاوت شده و هنوز هم تلاوت‌های منشاوی شب و روز از رادیوهای جهان پخش می‌شود اما ویژگی‌ای که تلاوت منشاوی را منحصربه‌فرد کرده، صوت حزین اوست، چراکه خانواده منشاوی به سبک غم‌انگیز تمایل دارند و این امر در تلاوت شیخ منشاوی تجلی یافته است. بخش اعظمی از ویژگی تلاوت او به تازگی صدا، صوت آهنگینش و انطباق این صوت با مقام‌هایی که به کار می‌گیرد، برمی‌گردد. همچنین، ادای صحیح کلمات و رعایت اصول تجوید در تلاوت او بر زیبایی تلاوتش می‌افزاید.

حسن حاج قنبر گفت: شیخ منشاوی از قاریانی بود که تمام هم‌وغمش درست ادا کردن قرائت و رعایت احکام تجوید بود. همچنین تنوع مقام‌ها و قدرت موسیقایی تلاوت منشاوی، که بر حسب معانی مختلف در آیات تغییر می‌کند، ویژگی دیگر تلاوت اوست. موضوع دیگری که باعث شده تلاوت منشاوی در جایگاه والایی قرار گیرد و صوت او ناخودآگاه بر دل صدها نفر بنشیند، اخلاق خوب، تواضع، فروتنی و سادگی او بود.

وی با بیان اینکه منشاوی به دلیل حزنی که به طور ذاتی در صدایش بود و نحوه استفاده از مقام‌ها به قاری گریان و شهیدالقراء ملقب شده است، تصریح کرد: البته شایعه شده که یک بار با ریختن سم در غذایش به جان وی سوءقصد و پس از آن درگیر بیماری شد. از این رو به او شهیدالقراء نیز گفته‌اند. از لحاظ هنری تلاوت شیخ منشاوی از تلاوت‌های سریع به حساب می‌آید و این موضوع برای افرادی که از سعه صدر کمتری برخوردارند، مناسب و مفید خواهد بود اما تُن صدای او تقریباً متوسط است و این امر برای افرادی که صوت‌ بلند و بمی ندارند مفید خواهد بود. در خصوص مقام‌ها و موسیقی نیز او به تمام قرائات هفت‌گانه اصلی تلاوت کرد و گاهی به بعضی مقام‌های فرعی هم گوشه‌چشمی داشت. منشاوی در استفاده از مقامات صوتی خود را به تکلف و سختی نمی‌انداخت. به همین دلیل در دنیای تلاوت و قرائت او، هماهنگی خاصی را شاهدیم. او در قرائت‌هایش از مقامات مختلفی استفاده می‌کند؛ به گونه‌ای که قرائتی با قرائت دیگر متفاوت می‌شود.

این مدرس قرائت قرآن گفت: این موارد باعث شد تا اساتید و معلمان قرآن در ابتدای تدریس، شاگردانشان را به تقلید از سبک منشاوی تشویق کنند، زیرا اسلوب منشاوی، سبکی آسان، زیبا و با قوت و بهترین روش برای کسانی است که می‌خواهند تلاوت قرآن را فرابگیرند. خداوند شیخ محمدصدیق منشاوی را بیامرزد. او پنجاه سال نداشت که مرگ او را در آغوش گرفت اما توانست میراث بزرگی را برای نسل آینده به جا بگذارد تا آیندگان از تلاوت زیبای او بهره‌مند شوند. به طور کلی اسلوب منشاوی با خشوع، تواضع و غم متمایز می‌شود و معمولاً از ترکیب لحنی پیچیده، جز در بعضی مقطع‌های کوتاه، دوری می‌کند. از همین رو بسیاری از سایت‌های آموزش تجوید و اصول تلاوت، قرائت استادان حصری و منشاوی را برای آموزش به کار می‌گیرند، زیرا این دو قاری از قدرت و توانایی کاملی در ادای حروف برخوردارند. استاد منشاوی شخصیتی متعهد و مؤثر در خانواده و جامعه‌اش بود.