به گزارش قدس آنلاین، علاوه بر این توجه به بعد تعالی‌بخشی‌ و آزاداندیشی‌ از ویژگی‌های دیگر مناظرات امام(ع) است به‌طوری که تلاش‌های امام سبب احیای مجدد اسلام شد. نمونه‌ای از این آزاداندیشی را در مناظرات حضرت می‌بینیم، آن زمانی که ایشان با پایان یافتن مناظره، رو به رؤسای ادیان کرد و فرمود: «ای قوم، اگر در میان‌ شما کسی‌ مخالف اسلام است و سؤالی دارد، هر سؤالی که می‌خواهد بدون هیچ‌ خجالتی‌ مطرح کند». امام رضا(ع) در مناظرات علمی با بزرگان ادیان و مذاهب با احاطه‌ علمی‌ خود، افسار افکار را به دست می‌گرفت و با تکیه بر اصول مشترک‌ میان‌ ادیان‌ و استدلال‌های طرف مقابل، فرد را وادار به اعتراف می‌کرد. امام رضا(ع) از نقدهای نابجا و تخریبی پرهیز می‌کرد و نکته مهم در مناظرات حضرت رعایت اخلاق بود. امام‌ رضا(ع) در مناظرات خود هیچگاه‌ به‌ «نقد شخصیت» نمی‌پرداخت، حتی اگر طرف‌ مقابل‌ این کار را انجام می‌داد، بلکه تنها استدلال‌های آنها را مورد نظر قرار می‌داد، به‌عنوان‌ نمونه هنگام مناظره با جاثلیق، امام‌(ع) هیچ‌گاه‌ این‌ عالم‌ مسیحی‌ را نقد نکرد، اما او از تنها فرصتی که به دست آورد امام را نقد کرد و حضرت را به جهل و ناتوانی علمی متهم کرد.

امام(ع) در هیچ جای مناظره مخاطبان خود را متهم به دروغگویی نمی‌کرد بلکه در همه موارد، نقاط اشتباه و انحراف آنان را تذکر می‌داد. امام رضا(ع) همواره در مناظرات خود از «منابع مورد قبول طرف مقابل» هم استفاده می‌کرد و این نکته بسیار شگفت‌انگیزی است. از اصول اخلاقی و مهارت‌های مهم‌ مناظره‌ این است که انسان در مناظره علاوه بر استفاده از ادله عقلی، از منابعی استفاده کند که طرف مناظره هم آن را قبول دارد. به‌عنوان نمونه در مناظره‌ امام(ع) ‌ با جاثلیق وقتی عالم مسیحی به مأمون گفت «چگونه با کسی بحث کنم که به کتابی استدلال می‌کند که من آن را قبول ندارم و به ‌گفتار پیامبری احتجاج‌ می‌کند که من به او ایمان ندارم؟» حضرت(ع) فرمود ای مرد مسیحی، اگر از انجیل برای تو دلیل بیاورم، آیا می‌پذیری؟ جاثلیق گفت «آیا می‌توانم آنچه را انجیل فرموده، رد کنم؟ به‌خدا سوگند علی‌رغم میل باطنی‌ام، خواهم پذیرفت». همچنین آشنایی و تسلط کامل بر منابع دینیِ طرف مناظره نیز یکی‌ دیگر از اخلاقیات علمی و مهارت‌ها در گفتگوست که در مناظرات امام رضا(ع) شاهد هستیم.

 امام رضا(ع) به مناظره‌کنندگان فرصت دفاع می‌داد زیرا «فرصت‌ سؤال‌ و دفاع به طرف مقابل» از دیگر شاخصه‌های «مجادله نیکو» است. در جلسه مهمی که تمام سران ادیان مذاهب حضور داشتند یکی از مسائلی که امام رضا(ع) کاملاً‌ رعایت می‌کرد، میدان دادن به‌ طرف‌های مقابل‌ بود. هرگز حضرت(ع) در مناظره، حالت‌ تهاجمی نمی‌گرفت و شروع به پرسش نمی‌کرد بلکه با حوصله فراوان به مخالفان میدان می‌داد تا اگر خواستند، پیشقدم شوند.

از مؤلفه‌های جدال احسن یا مجادله نیکو، «حاکمیت عقل و منطق به‌جای تعصب» بود. روش استدلال، منطقی بود که در مناظرات امام‌(ع) جایگاه ویژه‌ای داشت. مناظره و کرسی‌های آزاداندیشی باید مبتنی بر برهان و استدلال باشد و عقل طرف را وادار به پذیرفتن کند یا موافق طبع انسانی او باشد. دیگر این که هر دو طرف علاقمند به روشن شدن حق باشند و از لجاجت و عناد پرهیز کنند. «اعتمادسازی و مستندگویی» مؤلفه دیگرِ جدال نیکو است. بر اساس‌ احادیث و آموزه‌های یاد شده، گستره علم و دانش امام افزون بر قرآن و سنت حوزه‌های دیگری از جمله کتب مقدس همچون تورات، انجیل‌ و زبور و زبان اقوام و ملل گوناگون است، به‌عنوان نمونه امام رضا(ع) برای اثبات دیدگاه خویش و ابطال نظرشان به کتاب‌ مقدس‌ آنها، عهد جدید و عهد قدیم استناد می‌کرد که این‌ امر باعث اعتماد طرف مقابل می‌شد.

اخلاق مناظراتی امام رضا(ع) و مناظرات اخلاقی ایشان شامل «اخلاق علمی» و «اخلاق عملی» بود. اخلاقی که شامل عدم خودستایی و خود برتربینی هنگام غلبه، رعایت انصاف، تکریم و احترام و زیرکی و کیاست امام(ع) می‌شد.

انتهای پیام/