در ظاهر، این کار شدنی نیست؛ چرا که بر پایه اعلام وزارت نیرو ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی است و با این روند، حتی استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی هم نمی‌تواند پاسخگوی نیاز کشاورزان باشد. بر اساس اعلام کارشناسان تنها راه مدیریت این موضوع، مدیریت منابع آبی با اصلاح شیوه‌های سنتی کشاورزی و استفاده از الگوی کشت مناسب و سامانه‌های آبیاری هوشمند است؛ کاری که شرکت کشاورزی رضوی نیز برای تحقق آن گام‌های مهمی برداشته و دستاوردهای قابل توجهی داشته است.

اجرای آزمایشی جدیدترین نسل سامانه‌های آبیاری در ۶ هکتار

در سال‌های اخیر مجموعه‌های کشت و صنعت آستان قدس رضوی در توسعه سامانه‌های نوین آبیاری پیشرو بوده‌اند و حالا درصدد هستند با تجهیز اراضی کشاورزی به سامانه آبیاری هوشمند، جدیدترین نسل سامانه‌های آبیاری را پیاده‌سازی کنند تا تحولی اساسی در کاهش مصرف آب بخش کشاورزی ایجاد شود. عملیات اجرایی این پروژه پس از طراحی سامانه آبیاری هوشمند و تصویب در کمیته فنی شرکت کشاورزی، از ابتدای خرداد ماه در اراضی کشت و صنعت مزرعه نمونه آغاز و پیش‌بینی شده سه ماه به طول بینجامد؛ پروژه‌ای که قرار است در فاز نخست در سطح ۶ هکتار اجرا شود.

اتکا به دانش متخصصان داخلی

مدیرعامل شرکت کشاورزی رضوی می‌گوید: اعتبار پروژه از منابع داخلی شرکت تأمین شده است و در فاز نخست حدود ۵ میلیارد ریال هزینه در برخواهد داشت. محمود صادقی ادامه می‌دهد: با توجه به اهمیت استفاده از ظرفیت و توانمندی نیروهای متخصص در داخل کشور، طراحی و اجرای سامانه توسط شرکت کارخانجات مخابراتی ایران (ITMC) انجام خواهد شد. او می‌افزاید: امیدواریم با اجرای موفق این طرح آزمایشی، بتوانیم در مرحله بعد از طریق توسعه سامانه آبیاری هوشمند در کشت و صنعت‌های تابعه شرکت کشاورزی رضوی، گام‌های محکمی در راستای مسئولیت مجموعه برای مدیریت مصرف منابع آبی کشور برداریم.

اهمیت آبیاری نوین در کشت محصول مهم و راهبردی چغندرقند

چغندر قند یکی از محصولات با نیاز آبی بالاست اما به دلیل اهمیتی که در تولید قند و شکر در کشور دارد، نیاز به تولید آن در کشور وجود دارد. این موضوعی است که اهمیت کشت این محصول با آبیاری‌های نوین را دوچندان می‌کند. صادقی می‌گوید: به دلیل راهبردی بودن چغندرقند در نیاز کشور و زنجیره تأمین شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی، آبیاری هوشمند در اراضی زیر کشت این محصول اجرایی می‌شود تا با سنجش رطوبت ناحیه غده گیاه بتوان آب مورد نیاز آن را در زمان مناسب و به میزان لازم تأمین کرد تا در کنار کشت محصول، منابع آبی نیز مدیریت شود.

فاز دوم؛ پیاده‌سازی در ۱۰۰ هکتار

مدیرعامل شرکت کشاورزی رضوی می‌گوید: بر اساس توافق صورت گرفته با شرکت پیمانکار، چنانچه رضایت کمیته فنی شرکت از اجرای آزمایشی طرح حاصل شود و میزان افزایش راندمان پیش‌بینی شده محقق گردد، این سامانه در سطح حداقل ۱۰۰ هکتار از اراضی مجموعه‌های کشت و صنعت تابعه شرکت کشاورزی رضوی اجرا خواهد شد که به نوبه خود گامی ارزشمند در مدیریت منابع آبی کشور است.

ارتقای بهره‌وری با استفاده از فناوری‌‌های نوین و خودکار

زمان آبیاری در این نوع سامانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به عبارت دیگر، آبیاری دقیقاً در زمان و به میزانی انجام می‌شود که گیاه نیاز دارد و این یعنی دستیابی به کمترین میزان مصرف آب و تأمین دقیق آب مورد نیاز گیاه که در علوم و مهندسی آب از آن با عنوان آبیاری دقیق (Precision Irrigation) نام برده می‌شود. در سامانه آبیاری هوشمند، رطوبت خاک، رطوبت هوا، دمای هوا و... توسط دستگاه اندازه‌گیری شده و پس از تطبیق با سامانه پشتیبانی هواشناسی، نیاز آبی گیاه به وسیله سیستم پردازشگر تعیین و دستور آبیاری هوشمند در سامانه صادر می‌شود. کارشناس مسئول منابع آب شرکت کشاورزی رضوی می‌گوید: راهبرد سامانه آبیاری هوشمند، توجه به استفاده بهینه از منابع آبی و افزایش بهره‌وری با استفاده از فناوری‌‌های نوین همچون اینترنت اشیا (IOT) است که نقشی محوری دارد. به گونه‌ای که این سیستم در بستر اینترنت اشیا طراحی شده و در واقع برای سنجش و تحلیل تمامی علایم حیاتی و فیزیکی گیاه، به صورت برخط از این فناوری بهره می‌بریم.

مهدی جفائی ادامه می‌دهد: سامانه برنامه‌ریزی آبیاری هوشمند، سامانه‌ای طراحی شده در بستر اینترنت اشیا است؛ بدین معنی که دستگاه «دیتا لاگِر» میزان رطوبت اطراف ریشه گیاه را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات رطوبت و دمای محیط، سرعت باد، فشار هوا و... را نیز برای سیستم پردازشگر مرکزی ارسال می‌کند. پردازشگر نیز با به کارگیری الگوریتم ترکیبی و استفاده از داده‌های پیش‌بینی هواشناسی، به طور کاملاً هوشمند، میزان آبیاری را تعیین و فرمان‌های لازم را ارسال می‌کند. ضمن اینکه تمامی این موارد بدون دخالت نیروی انسانی و به صورت کاملاً اتوماتیک انجام می‌شود. از دیگر قابلیت‌های این سامانه می‌توان به در دسترس بودن برنامه از طریق نصب اَپ روی گوشی تلفن همراه، کنترل بی‌سیم الکتروپمپ و شیرهای برقی، اعلام هشدار رسیدن زمان آبیاری، اعلام خودکار زمان کوددهی و سم‌پاشی و همچنین تشخیص احتمال سرمازدگی اشاره کرد.

افزایش راندمان آبیاری به ۹۸ درصد

جفائی راندمان آبیاری در سامانه آبیاری هوشمند را ۹۸ درصد عنوان می‌کند و می‌گوید: این راندمان آبیاری حاصل تشخیص میزان دقیق نیاز آبی گیاه و همچنین استفاده بهینه از پیش‌بینی هواشناسی است که بسیار مفید است و در هیچ یک از سامانه‌‌های آبیاری نوین دیگر به دست نمی‌آید.