به گونه‌ای که می‌توان یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های این مجموعه را اثرگذاری علمی و فرهنگی برگرفته از چشمه جوشان حکمت، معرفت و آموزه‌های گرانسنگ حضرت ثامن‌الحجج(ع) در ایران اسلامی و جهان قلمداد کرد.
با این نگاه، در سال ۱۳۹۹ و با ابلاغ ساختار جدید آستان قدس رضوی، سازمان علمی و فرهنگی این آستان تشکیل شد؛ سازمانی که قرار است با هماهنگی، تجمیع و تقویت فعالیت‌های این حوزه و حرکت منسجم تمام اجزا و ارکان فرهنگی و تبلیغی، در راستای تحقق چشم‌انداز مطلوب آستان قدس و بسیج ظرفیت‌های فرهنگی در راستای ترویج اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی گام بردارد. برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با عبدالحمید طالبی؛ رئیس این سازمان به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
در بند چهارم حکم انتصاب تولیت آستان قدس رضوی از سوی رهبر معظم انقلاب، به ظرفیت‌های فرهنگی آستان قدس رضوی و تأثیرگذاری آن بر کشور و جهان اسلام اشاره شده است، دیدگاه شما نسبت به این موضوع چیست؟
بله در بخشی از این حکم آمده آستان قدس رضوی دارای ظرفیت بزرگ فرهنگی است و می‌تواند در سطح ملی و بین‌المللی تأثیرگذار باشد. در همین راستا در حدود یک سال اخیر، ۵۰ درصد سیاست‌های ابلاغی و کلانی که توسط تولیت آستان قدس رضوی ابلاغ شده به فعالیت‌های فرهنگی اشاره دارد و تحقق این فعالیت‌ها بر عهده سازمان علمی و فرهنگی گذاشته شده است.
البته نکته مهم این است که در کنار مسئولیت ساختاری این سازمان، وظیفه اصلی همه نهادهای آستان قدس رضوی تبیین معارف ناب محمدی و سبک زندگی و معارف رضوی است؛ ما باید این موضوع را با استفاده از آموزه‌های حضرت رضا(ع) در تمامی جنبه‌ها و ساحت‌های فردی، اجتماعی و تمدنی با کمک مؤسسه‌های علمی و حضور بیشتر اقشار مردم تحقق بخشیم.
مشارکت مردم در این حوزه بسیار مهم و راهبردی است. آیا برای استفاده از ظرفیت‌های مردمی اقدامی شده است؟
ما تلاش می‌کنیم طرح جامع و کاملی را با هماهنگی همه بخش‌های آستان قدس رضوی آماده کنیم و برای زائران حضرت رضا(ع) ارتباطی فراتر از تشرف چندساعته به حرم مطهر با آنان برقرار کنیم؛ ما باید دست‌کم ۵ میلیون نفر از زائرانی که به بارگاه منور رضوی مشرف می‌شوند را مخاطب دائمی برنامه‌های علمی و فرهنگی خود قرار بدهیم و برای آن‌ها برنامه‌ریزی ثابت داشته باشیم تا ارتباط و بهره‌مندی آنان از آموزه‌های قرآن، معارف رضوی و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) فراهم شود؛ به همین دلیل درصدد هستیم در این مسیر محصولات علمی و فرهنگی خوب و به‌روزی را در حوزه‌های علمی و فرهنگی به مردم ارائه دهیم.
حضور ما در صحنه‌های اجتماعی با استفاده و اتکا به وجود نورانی حضرت رضا(ع) یک سرمایه اجتماعی را در همه زمینه‌ها در سطح ملی و فراملی فراهم کرده که باید از این مشارکت عمومی در تدوین و ترویج معارف ائمه اطهار(ع) و قرآن و معارف رضوی بهره‌مند شویم.
آستان قدس رضوی در راستای بیانیه گام دوم انقلاب و برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی که مورد تأکید رهبر و تولیت این آستان است چه برنامه‌ها و اهدافی را دنبال می‌کند؟
ما باید با افزایش تولیدات علمی و پژوهشی و فعالیت‌های فرهنگی، در آثار و فعالیت‌ها تعمیق و تثبیت ایجاد کنیم تا بتوانیم در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب نقش‌آفرینی کنیم، بر همین اساس این مهم را در دستور کار تمام مؤسسه‌های فرهنگی قرار داده‌ایم. در این خصوص فناوری و زیرساخت‌های فرهنگی لازم ایجاد شده و درصدد ارتقای آن هستیم تا بتوانیم تولید محتوا و خدمات فرهنگی نوآورانه‌ای را متناسب با وضعیت فعلی و فضای روز جامعه ایجاد کنیم و در دسترس جوانان قرار دهیم.
نخستین چیزی که مدنظر ماست تأمین نیازهای علمی و فرهنگی خود مجموعه آستان قدس رضوی است؛ ما باید با بهره‌مندی از ظرفیت مؤسسه‌های آموزشی، هدفمند حرکت کنیم و در تمام زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... اول برای خود آستان قدس رضوی کادرسازی کنیم و پیوند محیط آموزشی را با صحنه عمل هماهنگ کنیم، بعد در سطح استان نیازمندی‌ها را در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی رصد و اثرگذاری خود را ایفا کنیم. پس از آن نیز باید در سطح ملی و بین‌المللی علاوه بر فعالیت‌ها و خدمات اجتماعی، پیوست فرهنگی داشته باشیم.همچنین با هدف جذب نخبگان علمی و استفاده از ظرفیت این عزیزان در دانشگاه‌ها و محیط‌های علمی و پژوهشی آستان قدس رضوی درصدد هستیم با همکاری وزارت علوم و... از طرح خادمیاران علمی به‌صورت یک قاعده و ضابطه مورد تأیید وزارتخانه استفاده کنیم؛ به این صورت که استاد و دانشجوی نخبه ما که در دانشگاه و یا پژوهشگاه دانش‌آموخته شده بتواند خدمات علمی خود را در شهر مشهد و یا سازمان ارائه دهد؛ در واقع ما به دنبال ایجاد شبکه نخبگانی در سطح کشور هستیم.
سازمان علمی و فرهنگی برای فرهنگ‌سازی و ترویج وقف و نذر چه برنامه‌هایی دارد؟
به اعتقاد بنده بحث وقف و نذر در امتداد تمدن‌سازی است و ما باید با توجه به نیاز جهان اسلام از تمام مسیرهایی که می‌تواند به ما در رسیدن به تمدن نوین اسلامی کمک کند، استفاده کنیم؛ آستان قدس رضوی باید با توجه به داشته‌های چندین هزار ساله خود، گام‌های بلندتر و عمیق‌تری را در راستای تمدن نوین اسلامی بردارد و این اقدام با مهندسی فرهنگی و همچنین پیوست‌نگاری علمی و فرهنگی در ساحت‌های مختلف آستان قدس رضوی میسر و محقق می‌شود. یکی از نیازهای مهم برای امتداد این تمدن‌سازی، استفاده از ظرفیت سنت حسنه وقف و هدایت آن به سمت نیازهای روز این حوزه است. ما باید تلاش کنیم با فرهنگ‌سازی گسترده، نیات واقفان و ناذران را به سمت حوزه‌هایی هدایت کنیم که منطبق با شرایط روز کشور و جهان اسلام باشد و بتواند به رفع این نیازها کمک کند.
این سازمان چه برنامه‌ها و راهبردهایی برای تحقق زیارت متعالی در حرم و خارج از حرم پیش‌بینی کرده است؟
سیاست کلان آستان قدس رضوی نهادینه شدن زیارت متعالی و بامعرفت است، ما باید با تولید علم در خصوص مفاهیم معرفتی و فرهنگی برای زائری که به حرم حضرت رضا(ع) مشرف می‌شود، زیارت متعالی را فراهم آوریم. این مسئله بسیار مهمی است در حقیقت، بقاع متبرکه باید به قطب‌های فرهنگی تبدیل شوند.
قطب‌های فرهنگی متأثر از وجود نورانی حضرت رضا(ع) و معارف اهل بیت و رضوی باید بتوانند سبک زندگی اسلامی و هدایت علمی و عملی را برای جامعه ارائه دهند تا گامی برای رسیدن به تقویت و الگوسازی اهل بیت(ع) برداشته شود.
در همین راستا باید برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدتی را با همکاری و ارتباط محکم با مؤسسه‌های زیرمجموعه این سازمان و همچنین برنامه‌های فرهنگی مستدل، مستند و علمی همراه با نیازسنجی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی را در راستای ارتقا و اثربخشی زیارت فراهم آوریم که برای رسیدن به این مهم نیاز به بنیه علمی داریم که در مؤسسه‌های ما تولید می‌شود.
توجه به ابعاد مختلف نیازهای زائران به ویژه در حوزه فرهنگی و علمی، چه جایگاهی در برنامه‌ریزی سازمان دارد؟
در این عرصه هم سازمان علمی و فرهنگی طرح‌ها و برنامه‌های متعددی داشته است.
به‌عنوان مثال در دهه پایانی ماه صفر برنامه‌هایی در محورهای موضوعی نماز، عبادت و بندگی، خدمت کریمانه، زیارت و توسل به اهل بیت(ع)، دعوت انسان‌ها به خوبی‌ها و خانواده و عفاف و پاکدامنی تدارک و پیش‌بینی شد و در قالب ویژه‌نامه‌ای با عنوان «بندگی و همدلی» در اختیار مخاطبان قرار گرفت.
وظیفه ما تأمین نیازهای فردی و اجتماعی زائران است و برای رسیدن به این مهم باید برای تمامی اقشار مختلف جامعه ارائه محتوا داشته باشیم.
متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم نیازهای زائران را به صورت جامع و کامل رفع کنیم و تک‌بعدی عمل کرده‌ایم. یکی از حوزه‌های مهم، حوزه فرهنگی و علمی است از همین رو با استفاده از روش‌های جدید می‌توانیم منابع علمی را در اختیار زائران قرار دهیم. ما باید بخشی را در حرم مطهر رضوی برای معرفی مشاهیر و علمای مدفون در حرم اختصاص دهیم. همچنین لازم است حوزه سخنرانی‌ها و مداحی‌ها هم در کنار حفظ سنت‌های قدیم، به‌روزرسانی و استفاده از آن‌ها به روش‌های جدید را مدنظر داشته باشیم؛ چراکه ذائقه مردم تغییر کرده و ما طبق این ذائقه باید آنان را سیراب کنیم. بنابراین رویکرد تحولی و نوآوری در فعالیت‌ها نیز مدنظر قرار گرفته است.
توسعه ارتباط بین‌المللی با علاقه‌مندان به فرهنگ اهل بیت(ع) به ویژه دلدادگان حضرت رضا(ع) در جای‌جای جهان هم از راهبردهای آستان قدس رضوی است؛ سازمان علمی و فرهنگی برای رساندن پیام امام رضا(ع) به آن سوی مرزها چه اقدام‌هایی داشته است؟
ما با گسترش فعالیت‌های داخل حرم و همچنین برقراری ارتباط با خارج از مرزها می‌توانیم در حوزه بین‌الملل تأثیرگذار باشیم.
در این راستا مؤسسه به‌نشر باید در حوزه ترویج معارف رضوی در حوزه بین‌الملل گام‌های بیشتری بردارد و تولیدات ویژه‌ای در این خصوص داشته باشد. یکی از نقایص انتشارات ما انتشار آثار تک‌زبانه است که دامنه مخاطبان را محدود می‌کند، در حالی که می‌توانیم برای انتشار آثار چندزبانه امکانات لازم را داشته باشیم.
از سوی دیگر معاونت بین‌الملل سازمان علمی و فرهنگی در حوزه بین‌الملل فعالیت‌های متعددی را انجام داده که می‌تواند در توسعه بین‌المللی فرهنگ رضوی مؤثر باشد.
همچنین ما با عتبات عالیات و آستان‌های مقدس در سایر کشورها ارتباط فعال داریم و در چند دوره جلسه مشترکی که برگزار شده، تعاملات فرهنگی خوبی با محوریت حضرت رضا(ع) در حال شکل گرفتن است.
نظر شما