بازارهایی که به‌باور کارشناسان و فعالان زیست‌محیطی دستشان در دست صیادان و شکارچیان غیرمجازی است که بی‌رحمانه پرندگان مهاجر را قتل‌عام می‌کنند و با قیمت‌های میلیونی در این بازارها به فروش می‌رسانند. این درحالی است که براساس قوانین، هم شکار و هم حمل، عرضه و خرید و فروش این پرندگان ممنوع است.

باید همه دستگاه‌ها پای کار بیایند

مدیر دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران، داستان بازار پرندگان فریدونکنار را خیلی خاص می‌داند و به ما می‌گوید: بعضی از مردم این شهرستان پس از برداشت شلتوک‌ها، دوباره شالیزارها را پُر آب می‌کنند و به صورت تالاب مصنوعی درمی‌آورند و با ریختن نیم‌دانه و... این پرندگان را به سمت این تالاب‌ها می‌کشانند و آن‌ها را صید می‌کنند. البته در گذشته برای این منظور از روش دوما یا همان دومچال استفاده می‌کردند.

در این روش شکارچیان با استفاده از پرنده دست‌آموز، پرندگان دیگر از جمله غازهای گردن‌سبز را به دام چال‌ها می‌کشانند و بعد هم آن‌ها را زنده شکار می‌کنند. در این روش دیگر «صید ضمنی» یا ناخواسته گونه‌های غیرخوراکی اتفاق نمی‌افتد ضمن اینکه پرنده‌های غیرخوراکی یا نابالغ، زنده از دوما رها می‌شوند و علاوه بر همه این‌ها تعداد پرنده‌هایی که صید می‌شوند هم محدود است اما حالا روش‌های «کرس»، «گذر»، «دام هوایی» و «شب‌دام»، «بازدام» و «غاز دام» رواج یافته که پرندگان مختلف مثل مرغابی، غاز، خوتکا، چنگر و قو، فله‌ای یا گروهی صید می‌شوند.

در چنین روش‌هایی، نه گونه پرندگان و نه تعداد آن‌ها قابل تعیین و تفکیک نیست. یعنی همه نوع پرنده اعم از گونه‌های در معرض خطر، حرام گوشت و حلال گوشت صید می‌شوند و بعد هم با قیمت‌های زیاد در بازار به فروش می‌رسند. در واقع صید با چنین روش‌هایی نسل‌کشی پرندگان وحشی محسوب می‌شود.

کیوان هوشمند می‌گوید: این بازارها یا باید همچنان فعال باشند یا بساطشان به عنوان نسل‌کشی پرندگان مهاجر برچیده شود؛ حالت سومی وجود ندارد. البته در صورت جمع‌آوری بساط فروش پرندگان وحشی مهاجر کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند اصلاً بیکار نمی‌شوند؛ چون فروش لاشه پرندگان تمام کارشان نیست و در کنار آن، فعالیت‌های دیگری دارند؛ مثلاً ماهی می‌فروشند. ضمن اینکه فصل مهاجرت پرندگان فقط چهار پنج ماه است و آنان شغل‌های دیگری دارند.

کاسبانی که در حوزه خرید و فروش پرندگان زنده و یا لاشه آن‌ها فعالیت می‌کنند این کار را برای سودجویی بیشتر انجام می‌دهند؛ چون گردش مالی این کار بسیار زیاد است.

مثلاً امسال یک جفت غاز وحشی با وزن متوسط، حدود ۲میلیون تومان به فروش می‌رسد. بعضی از صیادان به طور متوسط شبی ۵۰ تا ۱۰۰ بال غاز صید می‌کنند. حالا اردک و چنگر و... بماند. کل شبکه صیادان و فروشندگان لاشه پرندگان وحشی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر است که صرفاً به قصد سودجویی در این بازار فعالیت می‌کنند.

برای جمع‌آوری دام‌ها رفته بودیم اما...

اسماعیل کهرم، پرنده‌شناس و فعال زیست محیطی نیز چنین نگاهی دارد و به قدس می‌گوید: مردم و فعالان زیست محیطی واقعاً خواهان تعطیلی بازار فروش لاشه پرندگان در اهواز و فریدونکنار هستند، اما دستگاه‌های مسئول به دروغ می‌گویند با فعالیت این بازارها مخالف‌اند.

به عنوان مثال چند سال پیش بنده به عنوان مشاور وقت رئیس سازمان محیط زیست، به اتفاق مدیرکل وقت محیط زیست استان مازندران، فرماندار وقت فریدونکنار و مأموران نیروی انتظامی و محیط‌بانان سازمان محیط زیست برای جمع‌آوری دام‌های هوایی و دستگیری صیادان غیرمجاز رفته بودیم، اما بین راه با فرماندار تماس گرفتند بعد هم ایشان دستور توقف و برگشت خودروها را داد. از فرماندار پرسیدم چه شده است؟ در جواب گفت: استاندار گفته صیادان از این محل ارتزاق می‌کنند و باید برگردیم چون ما نمی‌خواهیم ناراضی‌تراشی کنیم و این‌گونه شد که از بین راه برگشتیم.

وی در خصوص جایگزینی بازار فروش پرندگان در صورت جمع‌آوری احتمالی آن‌ها هم می‌گوید: اگر بازار تریاک و هروئین جمع‌آوری شود چه جایگزینی باید برایش فراهم کرد!؟ در اینجا هم همان کار را باید انجام دهیم. همه این کارها غیرقانونی هستند.

نص صریح قانون می‌گوید صید غیرمجاز و فروش آن ممنوع است و متخلفان باید تحت تعقیب قرار بگیرند و مجازات شوند. ضمن اینکه اجاره یک تور هوایی برای مدت چهار ماه حدود ۷۵۰ میلیون تومان است که با نصب آن، این رقم به حدود ۱/۵ میلیارد تومان می‌رسد. کسانی‌که دارای چنین تورها و تشکیلاتی هستند و داخل گاراژ خانه‌شان چند دستگاه خودرو لوکس پارک شده و پسر یکی از آن‌ها هم محیط بان است، آیا در تأمین معیشتشان مشکل دارند؟

کهرم می‌گوید: این بازار مافیایی چنان پُر سود است که صیادان غیرمجاز آن‌قدر جری شده‌اند که تابلو ورود ممنوع برای محیط‌بانان نصب می‌کنند و اگر خبرنگاری را آنجا ببینند دست و پایش را می‌شکنند.