به‌موازات اظهارات و تبلیغات غربی که در مورد احتمال حمله روسیه به اوکراین مطرح می‌شود، مقامات روس نیز بارها تأکید کرده‌اند هیچ قصدی برای حمله به اوکراین ندارند و این ادعاهای غربی باهدف دامن زدن به بحران و تحریک رسانه‌ای مطرح می‌شود، اما در همین حین نسبت به اوضاع در منطقه ابراز نگرانی کرده‌اند.
به‌منظور بررسی عوامل حقیقی بحران اوکراین، احتمال حمله روسیه، اهداف آمریکا از دمیدن در آتش جنگ، سازوکارهای حل بحران و عواقب احتمالی جنگ احتمالی در این منطقه با دکتر «جمال واکیم» استاد روابط بین‌الملل در بیروت و تحلیلگر برجسته مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه جزئیات آن را می‌خوانید.
دلایل واقعی بحران اوکراین و زمینه‌های آن چیست؟
نخستین دلیل واقعی بحران اوکراین، تمایل آمریکا به ایجاد اختلاف و شکاف بین روابط روسیه و اروپا از طریق جلوگیری از دخالت یا هرگونه تأثیرگذاری مسکو در اروپای شرقی است و می‌خواهد از وضعیت اوکراین به‌عنوان بهانه و فرصتی برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه و ممانعت از صادرات نفت و گاز آن به اروپا استفاده کند. همچنین آمریکا می‌خواهد با تحریک اوکراین و کوبیدن بر طبل جنگ بین کی‌یف و مسکو و درنتیجه به بهانه کمک به اوکراین، به داخل خاک روسیه نفوذ و سیاست‌های خود را در آنجا دنبال کند.
آمریکا مدام از حمله قریب‌الوقوع روسیه به اوکراین دم می‌زند و روسیه این ادعای آمریکا را تکذیب می‌کند؛ به نظر شما کدام‌یک از این دو طرف درست می‌گویند؟
به نظر من اینکه غرب و در رأس آن آمریکا مدام از تصمیم روسیه برای حمله به اوکراین سخن می‌گویند، اخبار و اطلاعات گمراه‌کننده در راستای تلاش‌های واشنگتن برای تحریک مسکو به دخالت در اوکراین و فرورفتن آن در باتلاق درگیری و جنگی است که می‌تواند طولانی‌مدت باشد و روسیه را با فرسایش مالی، نظامی و نیروی انسانی مواجه کند. من فکر نمی‌کنم روسیه تصمیمی برای حمله به اوکراین داشته باشد و هرقدر هم که غربی‌ها برای تحریک آن تلاش کنند، به نظر نمی‌رسد مسکو براساس خواسته آن‌ها عمل کند. فکر می‌کنم اوکراین خود وارد جنگ داخلی خواهد شد و به‌دنبال آن برخی مناطق از این کشور جدا خواهند شد.
آمریکا و غرب، روسیه را به اعمال تحریم سخت تهدید می‌کنند؛ آیا به نظر شما امکان اعمال این‌گونه تحریم‌ها علیه روسیه وجود دارد؟
تهدیدهای آمریکا و غرب برای تحریم‌های سخت علیه روسیه، بیشتر بلوف سیاسی و تبلیغاتی است؛ چراکه آن‌ها اساساً امکان اعمال این‌گونه تحریم‌ها علیه روسیه را ندارند و از طرف دیگر از سال‌ها پیش تحریم علیه مسکو آزمایش‌شده و نتیجه‌ای برای آن‌ها نداشته است. همچنین روسیه در حال تکمیل کردن توافقات اقتصادی و تجاری با متحدان اوراسیایی خود اعم از چین و ایران است و این روابط اقتصادی می‌تواند تا حد زیادی او را از نیاز به روابط با غرب بی‌نیاز کند.
در طرف مقابل اروپا در زمینه انرژی به‌شدت نیازمند روسیه است و تحریم این کشور به‌مثابه ضربه اقتصادی به خودشان و اقتصاد جهانی به خاطر افزایش بهای نفت و گاز خواهد بود و درنتیجه این‌گونه فشارها بر جوامع اروپایی ممکن است اعتراضات مردمی در این کشورها گسترش یابد و نظام‌های سیاسی آن در معرض خطر قرار گیرد؛ براین اساس به‌طورکلی شاید غرب تحریم‌های محدودی را بتواند اعمال کند، اما امکان تحریم‌های سخت و گسترده برای آن وجود ندارد.
اگر جنگی بین روسیه و اوکراین دربگیرد، آیا کشورهای غربی وارد این جنگ خواهند شد؟
بعید می‌دانم. سوابقی در این زمینه وجود دارد؛ وقتی سال ۲۰۰۸ بین روسیه و گرجستان درگیری شد، باوجود آنکه غرب به گرجستان وعده حمایت داده بود، اما به‌وقت نیاز هیچ حمایتی را از آن‌ها شاهد نبودیم و گرجستان تنها ماند، اکنون نیز مقامات آمریکایی به‌صراحت اعلام کرده‌اند اگر جنگ شود نیروهای آمریکایی وارد جنگ نخواهند شد اما از طریق تحریم و فشارهای سیاسی بر روسیه از اوکراین حمایت خواهند کرد.
توانمندی‌های نظامی اوکراین را در مقایسه با توانمندی‌های نظامی روسیه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آنچه از ظاهر امر برمی‌آید و در یک مقایسه کلی، توانمندی نظامی اوکراین به‌هیچ‌وجه امکان رقابت با توانمندی‌های نظامی روسیه را ندارد و یک نابرابری واضح در این زمینه وجود دارد؛ همان‌طور که پیش‌بینی‌های نظامی و کارشناسی‌های انجام‌شده حکایت از آن دارند که روسیه در صورت آغاز جنگ می‌تواند درزمانی کوتاه جنگ را به نفع خود تمام کند، اما من فکر نمی‌کنم روسیه تصمیمی برای آغاز جنگ و انداختن خود در دامی که آمریکا برای آن پهن کرده، داشته باشد.
هدف روسیه از استقرار هزاران نیروی خود در مرز با اوکراین چیست؟
هدف روسیه از استقرار نیروها و تجهیزات نظامی خود در مرز اوکراین ارسال این پیام به غرب است که مسکو در دفاع از خود و منافع خود جدی است و اجازه نخواهد داد ناتو یک تهدید امنیتی را برای آن ایجاد کند. من معتقد نیستم هدف ازتجمع این نیروها در آنجا تهدید برای اوکراین باشد، بلکه هدف تهدید ناتو و مقابله با زیاده‌خواهی‌های آن است که می‌خواهد خود را به مرزهای روسیه نزدیک‌تر کند.
علت درگیری‌ها و انفجارهای روزهای اخیر در مناطق جدایی‌طلب اوکراین چیست؟
اکثریت جمعیت دونتسک و لوهانسک روسی هستند و اوکراین در گذشته تلاش کرده تا حملاتی را علیه این دو منطقه انجام دهد. این سبب شده تا این دو بخش با اعلام خودمختاری، خود را جمهوری مستقل اعلام کنند. به نظر من احتمال وقوع جنگ داخلی و جدا شدن مناطق بیشتری از خاک اوکراین وجود دارد.
حل یا تشدید بحران اوکراین چگونه بر معادلات بین‌المللی، تحولات سیاسی و اقتصاد جهانی تأثیر می‌گذارد؟
ما در حال حاضر، در دوره انتقال جهان از وضعیت تک‌قطبی به وضعیت چندقطبی به سر می‌بریم و بحران‌هایی مانند بحران اوکراین نیز در همین راستا و جزئی از مجموعه اقدامات و تحولات برای تغییر نظام حاکم برجهان و نظم بین‌الملل است. به‌طورقطع هرجنگی تبعاتی به دنبال دارد و طرف پیروز در آن می‌تواند تعیین‌کنندگی بیشتری در معادلات جهانی داشته باشد. ازلحاظ اقتصادی نیز تشدید بحران می‌تواند بهای انرژی را تحت تأثیر قرار دهد و بحران‌هایی را در این زمینه ایجاد کند.
نظر شما