«نقش خیال» عنوان نمایشگاهی از آثار شاخص خوشنویسی کلاسیک است که ۲۶ فروردین‌ماه در گالری مژده افتتاح ‌شد. این نمایشگاه که به مناسبت ماه مبارک رمضان برپا شده، مجموعه آثاری با موضوع «بسم الله»، آیات شریف قرآن کریم و اسماء متبرکه را در خود جای داده است که چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد.

در این نمایشگاه آثاری از اساتید بنام و مطرح خوشنویسی همچون محمد احصایی، نصرالله افجه‌ای، جواد بختیاری، کاوه تیموری، صداقت جباری، فرشته حسینی، بهرام حنفی، محمد حیدری، الهه خاتمی، علی‌اکبر رضوانی، رضا رینه‌ای، راضیه سپهر، علی شیرازی، اسرافیل شیرچی، عین‌الدین صادق‌زاده، حسین غلامی، مهدی فلاح، ‌امیراحمد فلسفی، یدالله کابلی، حسین کاشیان، مجتبی ملک‌زاده، کیارش یعقوبی و زنده‌یاد رضا مافی به نمایش درآمده است. «نقش خیال» تا نهم اردیبهشت ماه در گالری مژده به نشانی سعادت آباد، خیابان علامه شمالی، کوچه هجدهم شرقی، پلاک ۲۷ میزبان علاقمندان است.

«جواد بختیاری» از استادان طراز اول خوشنویسی کشور است که در نستعلیق به دارنده خط طلایی شهرت یافته است. با او درباره برپایی نمایشگاه‌های هنری و علاقه خوشنویسان به نگارش «بسم‌الله» و دلایل آن گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

بختیاری درباره نحوه حضورش در این نمایشگاه می‌گوید: به دلیل اینکه فضای گالری مژده کوچک است از هر هنرمندی دو اثر در این نمایشگاه حاضر است. من هم دو تابلو در این نمایشگاه دارم که یکی از آنها مزین به «بسم‌الله» و دیگری سوره نور است.

«بسم‌الله» از جمله کلیدواژه‌های طلایی و محبوب قلم خطاطان و خوشنویسان است و کمتر هنرمند اهل ذوقی را می‌توان یافت که اثری با این موضوع خلق نکرده باشد. از بختیاری درباره دلایل علاقه و ارادت قلبی خوشنویسان به خلق «بسم الله» می‌پرسیم. او می‌گوید: برخی واژه‌ها و مفاهیم ابعاد مختلفی دارند که با آرامش، امید و تحقق آرزویی همراه است و معمولاً جنبه مثبتی به ذهن و روح مخاطب می‌آورد.

حروفی خوش‌ترکیب و معنایی والا

وی ادامه می‌دهد: زمانی که خوشنویسان می‌خواهند چیزی بنویسند مفاهیم خوب را پیدا می‌کنند و مقصد و منظورشان چیزی است که به مخاطب و بیننده حس و انرژی خوبی را منتقل کند. از این دست جملات و واژه‌ها بسیار داریم اما «بسم الله» به دلیل ویژگی‌های آیینی، مذهبی و فرهنگی جایگاه ویژه‌ای دارد و با یک اتفاق خوب باطنی توأمان است.

بختیاری به ویژگی‌های ساختاری «بسم الله» اشاره می‌کند و اینطور می‌گوید: نکته مهم دیگر اینکه صرف نظر از مفهومی  که در پس این کلمات نهفته شده، «بسم الله» بسیار خوش ترکیب است و برای خط نستعلیق و ثلث کلمات زیبا و جذابیت تصویری بسیار بالایی دارد و به همین دلایل است که میان خوشنویسان ایرانی و غیرایرانی محبوب است و آن را می‌نویسند.

به گفته این هنرمند؛ عموماً «بسم الله» با خط نستعیلق نوشته شده است و البته همانطور که گفتم این کلمات با خط ثلث هم ظرفیت‌های خوبی دارد. برخی مفاهیم وجود دارند که علیرغم اینکه غنی هستند اما شکل کلمات آنقدر جنبه تجسمی قوی ندارد و خوشنویسان کمتر سراغ آنها می‌روند، اما به دلیل تنوع فرمی که می‌توان به «بسم الله» داد، نگارش آن با نستعلیق بسیار جذابیت دارد و نمونه ثلث آن هم بسیار نوشته شده است. البته با خطوط دیگر هم می‌شود نگاشت اما در طول سالیان گذشته با این دو خط بیشترین ارائه را داشته است.

وی در واکنش به اینکه بسیاری هنرمندان «بسم الله» را با نگارگری، تذهیب، نقاشی و تلفیق می‌کنند، می‌گوید: هنرهایی هستند که در حوزه‌های مختلف با هم ترکیب می‌شوند و هنرمند با استفاده از چندین مولفه یک مفهوم تازه‌ای از آن استخراج می‌کند و طبیعتاً اگر بخواهد موفق و تاثیرگذار باشد باید هوشمندانه و با تجربه فراوان این کار را انجام دهد. من کاملاً با این نوع فعالیت هنری موافقم مشروط بر اینکه با درایت باشد و صرف اینکه یک المان تصویری را در کنار یک المان خوشنویسی قرار دهیم الزاماً از آن یک اثر هنری بیرون نمی‌آید، بلکه این تلفیق به خلاقیت آرتیستیک نیاز دارد.

جای خالی ذائقه‌سازی در سیاست‌های فرهنگی

بختیاری در واکنش به توسعه فعالیت‌های هنری در سطح شهر و استفاده از آثار هنری در المان‌های شهری اظهار می‌کند که یکی از افراد جامعه هنری است که به این پیشنهاد با جدیت نظر دارد. او می‌گوید: ما به عنوان هنرمند و هم کارگزاران و مسئولان فرهنگی موظف هستیم در جامعه ایجاد ذائقه کنیم که متاسفانه جایش در سیاست‌های فرهنگی ما بسیار خالی و کم‌اثر است. هرچقدر نگاه ما به امور زیبایی معطوف باشد ذهن جامعه نیز زلال می‌شود. نمونه آن پروژه نمایشگاه آثار هنری در سطح شهر تهران بود که چندین سال قبل اجرا شد و تجربه بسیار موفقی بود و باید ادامه پیدا می‌کرد.

تماشای زیبایی حق هر شهروندی است

وی یادآور می‌شود: گالری‌ محیطی است که امکان ارتباط هنرمند با مخاطبش را فراهم می‌کند اما تنها گزینه موجود که نیست! بهره‌گیری از فضای شهری فرصت فوق‌العاده‌ای است که هنرمندان می‌توانند کارهایشان را به نمایش درآورند؛ البته شاید جنبه اقتصادی مستقیمی نداشته باشد اما اولین خروجی‌اش این خواهد بود که ایجاد ذائقه می‌کند و استانداردهای زیبایی‌شناسی جامعه را بالا می‌برد و در ادامه می‌توان این ذائقه را تغذیه کرد اما از این بابت نمره پایینی داریم. در حالی که بهتر است در فضاهای شهری آثار هنری را ارائه بدهیم که جامعه لذت ببرد و قدری از اتفاقات پرتنش پیرامون فاصله بگیریم و به تماشای زیبایی برگردیم که حق هر شهروندی است.