تماشاخانه سنگلج نیز در این ایام ویژه‌برنامه شب تعزیه را برگزار کرده که با استقبال بسیار خوب مردم روبه‌رو شده و وزیر ارشاد نیز میزبان آن‌ها بوده است. اما چرا تعزیه محدود به ایام عزاداری است و با وجود اینکه از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین هنرهای نمایشی است هر از گاهی رخ نشان می‌دهد؟ کوروش زارعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، کارگردان و بازیگر تئاتر و سینما معتقد است: مسئولان فرهنگی از اهمیت تعزیه در گسترش اسلام و معرفی آن به جهان غافل‌اند. اگر هم می‌بینیم امروز تعزیه‌ای باقی مانده به یمن تلاش هنرمندان و مردم است؛ باید از تعزیه به عنوان میراث مذهبی و ماندگارمان حمایت شود و ضروری است در پی خلق نسخه‌های جدید آن باشیم.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری درباره اینکه چرا تعزیه بیشتر بر واقعه عاشورا متمرکز است و روایت‌های کمتری از مضامین دیگر در دسترس است می‌گوید: به تازگی هنرمندان جوان ما در حوزه تعزیه ابداعات خلاقانه‌ای انجام داده‌اند و تعزیه‌هایی با موضوعات تراژیک و سوگواره‌هایی با محوریت شخصیت‌های ملی راه‌اندازی کرده‌اند. به طور مثال جوانان خوش‌فکری در اراک هستند که تعزیه امیرکبیر، شهدای مدافع حرم و... را اجرا کردند و خوشبختانه فتح بابی شده تا اشکال مختلف تعزیه را به مردم معرفی کنند. البته درست است که ریشه تعزیه به واقعه کربلا و اباعبدالله الحسین(ع) بازمی‌گردد و بیشتر تعزیه و مجالسی که وجود دارد نیز متعلق به حضرت است اما به تازگی مردم با این شکل از اجراهای نوآورانه این آگاهی را پیدا کردند که می‌توان راجع به شخصیت‌های ملی هم تعزیه کار کرد و در این مسیر جامعه دانشگاهی و دانش‌آموختگان جوان‌تر به سمت این نوآوری‌ها حرکت کردند و در شکل‌دهی به این نوآوری نقش مؤثری داشتند.
تعزیه نیازمند نسخه‌های جدید است
وی ادامه می‌دهد: اما به موازات این نوآوری‌ها باید این باور را هم به وجود بیاوریم که می‌توان برای شخصیت‌های بزرگ اسلام همچون امیرالمؤمنین(ع) هم مجالس تعزیه کار کرد و نسخه‌های جدید نوشت. بیشتر نسخه‌های تعزیه در دسترس قدیمی هستند، به طور مثال نسخه‌های زیادی درباره حضرت زهرا(س) نداریم و در نتیجه با مجالس تعزیه‌خوانی محدودی هم روبه‌روییم یا مثلاً نسخه‌های زیادی درباره شخصیت حضرت زینب(س) در واقعه کربلا وجود دارد اما پس از واقعه کربلا کم به آن پرداخته شده است.
نسخه‌نویسان تعزیه چه نکاتی را مدنظر قرار دهند؟
زارعی درباره مؤلفه‌های ضروری در نگارش نسخه‌های جدید تعزیه می‌گوید: کسی که قصد دارد به این عرصه ورود کند باید به ادبیات و منظومه‌های کلاسیک مسلط باشد و ساختار و فنون شعری را بشناسد تا بتواند آن را به خوبی طراحی کند و بنویسد. شناخت ادبیات اصل مهمی است و قصه‌پردازی و داستان جایگاه مهمی در آن دارد.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری تأکید می‌کند: تعزیه میراث ماندگار ماست و من آن را اپرای ایرانی می‌دانم. به گفته این هنرمند زمانی که گروه‌های تعزیه به کشورهای خارجی و اروپا سفر کردند آن‌ها از این شکل اجرا بسیار شگفت‌زده شدند زیرا تاکنون چنین چیزی ندیده بودند. بنابراین تعزیه جای کار بسیاری دارد، به ویژه برای اینکه در عرصه بین‌الملل ارائه داده شود. حتی ما سال‌ها در تلاش بودیم جایگاهی برای تعزیه در ایران فراهم کنیم تا اجرای تعزیه فعال شود و فقط مختص به محرم و صفر نباشد.
جذابیت تعزیه برای گردشگران
زارعی با بیان اینکه این اتفاق از چند جهت یک ضرورت است، ادامه می‌دهد: زمانی که یک گردشگر خارجی وارد ایران می‌شود می‌تواند به تماشای تعزیه به عنوان یکی از هنرهای آیینی، ماندگار و کهن ما برود و جایی را به عنوان مرکز، موزه و پایگاه تعزیه ایران به او نشان دهیم و این هنر فاخر ایرانی را به آن‌ها معرفی کنیم.
این هنرمند تصریح می‌کند: اما متأسفانه چنین چیزی نداریم در حالی که در چین، هندوستان، ژاپن و... مرکزی به عنوان خانه هنرهای نمایش آیینی و سنتی دارند که گردشگران از آنجا بازدید می‌کنند. به طور مثال اپرای پکن همیشه در چین وجود دارد یا کاتاکالی در هند و کابوکی در ژاپن مرتب اجرا می‌شود و هر گردشگری که به این کشورها سفر می‌کند می‌تواند این نمایش‌ها را ببیند و با آن‌ها آشنا شود.
وزارت میراث فرهنگی ورود کند
زارعی معتقد است تعزیه مهجور واقع شده و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید به این مسئله بپردازد. یعنی علاوه بر وزارت فرهنگ و ارشاد، میراث فرهنگی هم باید ورود کند و نقالی، تعزیه، پرده‌خوانی، شاهنامه‌خوانی، منقبت و... را مورد توجه قرار دهد.
او که تاکنون متولی برپایی تعزیه و سوگواره‌های بسیاری بوده می‌گوید: این‌ها میراث‌های ماندگار هنری ما هستند و یکی از وظایف اصلی میراث فرهنگی حفظ همین‌هاست. اما متأسفانه سال‌هاست که هر وزیری روی کار می‌آید فقط به دنبال صنایع دستی و... است. البته آن‌ها هم جزو هنرهای سنتی و فاخر ما هستند اما تأثیری که هنرهای نمایشی و آیینی ما روی گردشگر دارد بیشتر است و این نمایش‌ها در ذهنش نقش می‌بندد و آن را فراموش نمی‌کند. اما مسئولان فرهنگی ما غافل هستند و این قدر سرشان به مسائل دیگر گرم است که از موضوعات اصلی و تأثیرگذاری که می‌تواند در ماندگاری و معرفی هنر ما نقش داشته باشد دور شدند.
تعزیه؛ میراث مذهبی ایران زمین
این کارگردان با بیان اینکه تعزیه فقط میراث هنرهای نمایشی این مملکت نیست، بلکه میراث مذهبی ماست و اگر به تعزیه بپردازیم در راستای گسترش فرهنگ شیعی و علوی گام برداشته‌ایم و آن را به دنیا معرفی کرده‌ایم، می‌افزاید: وقتی درباره حضرت علی(ع) یا سیدالشهدا(ع) و ظلم‌هایی که بر آن‌ها رفته تعزیه اجرا می‌کنید تماشاگر امروزی داعش را متصور می‌شود که در سال ۶۱ قمری هم وجود داشته و همین طور عمل می‌کرده. بنابراین بیننده مسائل را با یکدیگر تطبیق می‌دهد و می‌بینیم که تأثیر خودش را روی جامعه بشری می‌گذارد اما متأسفانه از آنجایی که هنرهای نمایشی هیچ گاه برای مسئولان فرهنگی ما مهم نبوده فکر می‌کنم اکنون هم زیاد به آن توجه نشود.
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: شاید برخی هم پیدا شوند که به دلیل علاقه و دغدغه شخصی به این عرصه ورود کنند اما افرادی مانند من هم بودجه و امکانات اندکی دارند که به آن‌ها اجازه نمی‌دهد در هر زمانی تعزیه اجرا کنند و بودجه‌ای که باید برای این کار در اختیار ما قرار گیرد به دست کسی می‌رسد که نتیجه‌بخش نیست.
نظر شما