عالم بزرگواری که در سال ۱۲۵۴شمسی در بروجرد به دنیا آمد و تحصیلات خود را در این شهر و بعدها در اصفهان و نجف اشرف تکمیل کرد و از محضر علمایی همچون سیدمحمدباقر درچه‌ای، ابوالمعالی کلباسی، سیدمحمدتقی مدرس، آخوند کاشی و میرزا جهانگیرخان قشقایی در حوزه اصفهان و آخوند خراسانی، سیدمحمدکاظم یزدی و شریعت اصفهانی در حوزه نجف بهره‌مند شد.
آیت‌الله العظمی بروجردی به غیر از عتبات و بروجرد، هشت ماهی را هم در مشهد حضور داشت و در مسجد گوهرشاد به اقامه نماز و تدریس پرداخت. او در سوم بهمن سال ۱۳۲۳، وارد قم شد و به مدت ۱۷ سال زعامت حوزه علمیه این شهر مقدس را بر عهده گرفت و در پی رحلت آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی در سال ۱۳۲۵شمسی، مرجع عام جهان تشیع شد و به مدت ۱۵ سال این مسئولیت خطیر را هم عهده‌دار بود. امروز، ۱۳شوال، سالروز رحلت این عالم بزرگ و جلیل‌القدر است.
دغدغه‌ای به نام تقریب
یکی از وجوه مهم شخصیت آیت‌الله العظمی بروجردی که شاید به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته و درباره آن کم‌لطفی شده، موضوع اهتمام آن عالم بزرگ به مقوله تقریب و وحدت اسلامی است. آن مرحوم در دوران حیات خود به ویژه دوره‌ای که زعامت عام شیعیان را بر عهده داشت، از تقریب مذاهب اسلامی حمایت می‌کرد. ریشه چنین دیدگاهی در اندیشه معظم‌له، احتمالاً در ایام طلبگی حوزه علمیه اصفهان شکل گرفت. مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده خراسانی از شاگردان خاص آیت‌الله العظمی بروجردی، در این باره گفته است: «در آن حوزه ایشان استادی داشت به نام محمدباقر درچه‌ای که این گونه می‌اندیشید. البته مطالعه ۴۰ساله ایشان در بروجرد و اطلاعات وسیع از حدیث و رجال و فقه اهل سنت، حتماً در این اندیشه (تقریب) مؤثر بوده است».
آیت‌الله العظمی بروجردی معتقد بود توقف در اختلافات تاریخی و رفتن به سراغ موضوعاتی که مربوط به گذشته است و در حل مشکلات و مسائل امروز مسلمانان نقشی ایفا نمی‌کند، ضرورتی ندارد. مرحوم حجت‌الاسلام علی دوانی از آیت‌الله العظمی بروجردی نقل می‌کرد که در جمع شاگردانش گفته بود: «[این مسائل] امروز مورد نیاز مسلمانان نیست که ما با هم دعوا کنیم، هر چه که بود، امروز چه نتیجه‌ای به حال مسلمانان دارد؟ آنچه امروز به حال مسلمانان مفید است، این است که بدانند احکام را باید از چه مأخذی اخذ کنند».
آیت‌الله العظمی بروجردی در عرصه فعالیت‌های علمی نیز به مقوله تقریب توجه ویژه داشت و به «فقه مقارن» اهتمامی خاص می‌ورزید. خیلی‌ها نمی‌دانند که آن مرحوم، کتاب «مسائل الخلاف» شیخ طوسی را که در همین باره به رشته تحریر درآمده است، منتشر و مطالب آن را در جلسات درس خود، به طلاب عرضه کرد و حتی بر کتاب شیخ طوسی، حاشیه زد. برخی معتقدند آیت‌الله العظمی بروجردی با چنین رویکردی می‌خواست طلاب را به مطالعه در متون دیگر مذاهب اسلامی و افزایش اطلاعات آن‌ها در این حوزه تشویق کند.
مرد میدان عمل
آیت‌الله العظمی بروجردی در موضوع تقریب مذاهب اسلامی، خود را به فعالیت‌های علمی و تئوریک محدود نکرد؛ او مرد عمل بود به ویژه پس از اشغال فلسطین به دست صهیونیست‌ها، همیشه دغدغه تقریب مذاهب اسلامی داشت. زمانی که دارالتقریب مذاهب اسلامی در سال ۱۳۲۵شمسی در دانشگاه الازهر مصر تأسیس شد، آیت‌الله العظمی بروجردی یکی از حامیان و بلکه مؤسسان اصلی آن بود. او در کنار علمایی مانند آیات کاشف‌الغطاء و سیدعبدالحسین شرف‌الدین از این فعالیت بسیار مهم حمایت کامل کرد.
این همراهی با مقوله تقریب، صرف نظر از دستاوردهای سیاسی و فرهنگی خاصش در جهان اسلام، برکات فراوانی برای جامعه شیعیان داشت؛ برای نخستین بار و طبق فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت، شیخ الازهر، فقه شیعه امامیه به رسمیت شناخته و کُرسی تدریس آن در دانشگاه الازهر برپا شد. در فتوای شیخ شلتوت آمده بود: «انّ مَذْهَب الجَعْفَریه المَعْروف بِمَذْهَبِ الشیعَهِ الامامیهِ الاثناعَشَریه مذهب یَجوزُ التَّعَبِّد بِه شَرعاً کَسائِرِ مَذاهِبِ اَهلِ السُّنه». آیت‌الله العظمی بروجردی با چنین رویکردی، در مجالس درس خود از علمای منصف و آگاه اهل سنت مانند عبدالمجید سلیم و شیخ محمد عبده تمجید می‌کرد و با اشراف بر زمانه‌ای که در آن می‌زیست، اجازه توهین به مقدسات اهل سنت را نمی‌داد. آن مرحوم معتقد بود: «در این وقت که اسرائیل به مسلمانان حمله کرده است و آنان را قتل عام و سرزمین‌های مسلمانان را اشغال می‌کند، راه انداختن جنگ بین شیعه و سنی چه معنایی دارد؟ این کار درستی نیست». بی‌تردید، دغدغه آیت‌الله العظمی بروجردی در این عرصه، دغدغه علمای آگاه و دلسوز امروز اعم از شیعه و سنی نیز هست؛ کسانی که در آرزوی عظمت و اعتلای جهان اسلام هستند و بار سنگین این مسئولیت را مردانه به دوش می‌کشند.
نظر شما