یکی از این حقوق نفقه است. شاید تا به‌حال واژه نفقه را شنیده باشید و اطلاعات مختصری راجع به آن کسب کرده باشید.

نفقه چیست و چه حقوقاتی را برای زوجه به‌وجود می‌آورد؟
ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه را چنین تعریف نموده است: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.  
همین که عقد نکاح به‌صورت صحیح واقع شد، حقوق و تکالیف زوجین در برابر یکدیگر برقرار می‌شود، که نفقه از مصادیق حقوق زن و تکالیف مرد پس از وقوع عقد نکاح است.
نفقه به دو نوع تقسیم می‌شود: ۱. نفقه اقارب (نزدیکان)؛ بر اساس ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی فقط نزدیکان نَسَبی مکلف و ملزم به دادن نفقه به یکدیگر هستند. 
این ماده از واژه اقارب نسبی (پدر، مادر، خواهر، برادر یا برادرزاده) استفاده کرده است. بنابراین اگر به واسطه عقد نکاح روابط خانوادگی به‌وجود آید، این رابطه سببی است و شامل نفقه اقارب نخواهد بود.
۲. نفقه زوجه؛ که این حق برای زوجه در نکاح دائم به‌وجود می‌آید و در نکاح موقت، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده باشد یا عقد بر این اساس منعقد شده باشد.

دریافت نفقه پس از طلاق
اما در مورد وضعیت زنی که از همسرش جدا شده، قانون‌گذار در ماده ۱۱۰۹ وضعیت را مشخص کرده، به این صورت که اگر طلاق به صورت رِجعی (یعنی زوج قابلیت رجوع داشته باشد) باشد، تا مدت عده بر عهده مرد خواهد بود، مگر اینکه طلاق در حال نشوز (یعنی زوجه از تمکین به مرد سرپیچی کند یا از ایفای وظایف زناشویی سرباز زند) واقع شده باشد، که در این صورت به او نفقه تعلق نخواهد گرفت. اما اگر عقد نکاح فسخ شود یا طلاق بائن (یعنی زن و شوهر قابلیت رجوع به یکدیگر را نداشته باشند) باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورتی که از شوهر خود باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل، حق نفقه خواهد داشت.

تعلق نفقه در صورت فوت زوج
براساس ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه (در صورت عدم پرداخت) عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه بر عهده آنان است تأمین می‌گردد.
به این معنا که اگر زوج فوت کند نفقه زوجه تا پایان مدت عده وفات از اموال و دارایی‌های همسرش پرداخت می‌شود و در صورت عدم وجود دارایی، 
بر اساس اولویت، از اقارب (پدر، مادر، خواهر، برادر یا برادرزاده) زوج پرداخت می‌شود.

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
بر اساس ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد. اگر هم اجرای حکم مذکور ممکن نباشد و شوهر همچنان از دادن نفقه سرپیچی نماید و امکان اجرای حکم دادگاه و الزام او به دادن نفقه، وجود نداشته باشد، زن می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق نماید. همچنین است در صورت ناتوانی شوهر از دادن نفقه، که در این صورت نیز برای زن حق طلاق به‌وجود می‌آید.علاوه بر این تحت شرایطی عدم پرداخت نفقه از سوی زوج می‌تواند از دلایلی باشد که زوجه با استناد به آن تقاضای طلاق نماید. اما ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه به زوجه و اقارب به موجب ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده است که بیان می‌دارد هرکس با داشتن استطاعت نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه (فرزندان، پدر، مادر) امتناع نماید به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. 
تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.

نکات تکمیلی
۱- نفقه زن همانند سایر دیون بر گردن شوهر است و زن می‌تواند نفقه گذشته خود را هم طلب نماید. 
۲- چنانچه زوجه قبل از دریافت نفقه فوت نماید، مانند سایر طلب‌های او به ورثه منتقل می‌گردد. 
  ۳- نفقه زوجه تکلیفی یک جانبه است و زن هیچ‌گاه مکلف به دادن نفقه به شوهر نیست.
  ۴- نفقه زن مشروط به فقر زن یا تمکن مرد نیست، زن حتی اگر ثروتمند باشد می‌تواند نفقه طلب کند.
  ۵- نفقه زوجه باید متناسب با وضع اجتماعی زن باشد، اگرچه به نظر می‌رسد که موقعیت و وضع مالی شوهر نیز باید موردنظر باشد.
۶- در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب‌النفقه دیگر (فرزندان، پدر، مادر) زوجه مقدم بر سایران خواهد بود.

خبرنگار: سیدامیرمحمد حسینی