بخش قابل توجهی از این عده جامعه‌شناس‌نماهایی هستند که اظهارنظرهای شخصی خود را با عنوان دیدگاه جامعه‌شناسی ارائه و منتشر می‌کنند.
حال این پرسش مطرح است که چگونه می‌توان از گسترش نظرات غیرکارشناسانه در هر حوزه علمی به‌خصوص در حوزه جامعه‌شناسی پیشگیری کرد و افراد را آگاه ساخت که مباحث اجتماعی نیز همچون موضوعات پزشکی و روان‌شناسی باید از قوت و استحکام علمی برخوردار باشد و جامعه فضای بی‌حد و مرز برای اظهارنظر همه افراد نیست؟
تفاوت کاربردی جامعه‌شناسی با روان‌شناسی و پزشکی
اصغر مهاجری؛ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز در پاسخ به این پرسش به ما می‌گوید: جامعه‌شناسی تفاوت بسیار کاربردی با روان‌شناسی و پزشکی دارد، زمانی که در عرصه روان‌شناسی و یا پزشکی از روان‌شناسان زرد و یا پزشکان ناکارآمد گلایه‌ای مطرح می‌شود، این گلایه یا از سوی همکارانشان است که اعتبار آن‌ها زیرسؤال رفته و یا از سوی مراجعه‌کنندگانی است که با هر عنوان به این افراد مراجعه کرده‌اند.
اما در عرصه جامعه‌شناسی این مسئله تنوع زیادی پیدا می‌کند چون جامعه دارای ساختارها و نظام‌های مختلفی است که وقتی یک فرد جامعه‌شناس‌نما می‌شود، به جای اینکه مسائل اجتماعی را در راستای منافع جامعه توصیف و تبیین کند به‌گونه‌ای به آن‌ها می‌پردازد که خوشایند برخی از این ساختارها و نظام‌ها باشد که در نهایت به ضرر مردم تمام می‌شود.
اگر تجویزهای جامعه‌شناس‌نماها کاربستی شود
وی در مقایسه افراد ناکارآمد و غیرحرفه‌ای در حوزه‌های پزشکی و روان‌شناسی با جامعه‌شناس‌نماها و یا جامعه‌شناسان غیرحرفه‌ای اضافه می‌کند: در حوزه جامعه‌شناسی اگر تجویزهای جامعه‌شناس‌نماها کاربستی شود خسارت آن متوجه بخش گسترده‌ای از جامعه و حتی نظام خواهد شد، چرا که شرکا و ذی‌نفوذان حیطه جامعه‌شناسی بسیار قدرتمندتر از ذی‌نفوذان حوزه پزشکی و روان‌شناسی هستند و ضرر و زیانی که این حوزه به جامعه وارد می‌کند بسیار گسترده‌تر از ضرر و زیانی است که سایر حرفه‌ها به مردم و جامعه می‌زنند.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه می‌دهد: باید بپذیریم اگر جامعه‌شناسان نتوانند مشکلات جامعه را حل کنند کار آن‌ها ارزشمند نیست و البته پروژه‌های جامعه‌شناسی باید پیش از اجرای پروژه‌های جامعه انجام شود تا مشخص شود آیا اجرای پروژه مورد نظر به سود جامعه و نظام است یا موجب ضرر و زیان کشور می‌شود.
ورود جامعه‌شناسی به حوزه‌های بالینی
وی در پاسخ به این پرسش که جامعه‌شناس‌نماها را چگونه می‌توان از جامعه‌شناسان واقعی تشخیص داد، می‌گوید: امروزه تأثیر صاحبنظران حوزه تخصصی جامعه‌شناسی اجتماعی و فرهنگی خیلی ملموس‌تر، زودبازده‌تر و حتی پیشگیرانه‌تر از گذشته است، زیرا جامعه‌شناسی وارد حوزه‌های بالینی شده است که می‌تواند پیش از وقوع آسیب‌ها از بروز آن‌ها پیشگیری کند تا نیازی به درمان نباشد. اما تشخیص جامعه‌شناسان از افراد غیرجامعه‌شناس در صورتی امکان‌پذیر است که ممیزی‌های ارزشیابی به‌واسطه سیستم‌های فاسد بر جامعه علمی حاکم نباشد. چرا که طی سال‌های اخیر افراد بسیاری در حوزه‌های علمی مختلف با استفاده از پول، کتاب‌سازی کرده و یا مقاله‌های متعددی به نام خود منتشر کرده‌اند.
بنابراین بهترین روش برای تشخیص یک جامعه‌شناس توانمند از افراد غیرجامعه‌شناس از طریق بررسی میزان توانایی آن‌ها در انجام پروژه‌های کارورزپایه که کاربست آن عملیاتی شده -یعنی از بروز ضرر و زیان به مردم و نظام پیشگیری کرده‌اند- است و این توانایی صرفاً با شمارش تعداد کتاب‌ها و مقاله‌هایی که به نام آن‌ها منتشر شده قابل ارزیابی نیست.
به گفته این استاد دانشگاه اگر بخواهیم جامعه‌شناس‌نماها عرصه ترکتازی در جامعه نداشته باشند تا جامعه‌شناسان قادر باشند مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه را تبیین، برآورد و تجویز کنند باید چند شرط را بپذیریم.
نخست اینکه مسئولان به دنبال پاسخ‌های روان‌شناسی برای پرسش‌های جامعه‌شناختی نباشند. متأسفانه برخی از مدیران مایلند به جای بررسی مسئله، افراد را مقصر جلوه دهند؛ به همین دلیل تمایل دارند برای پرسش‌های جامعه‌شناسی پاسخ روان‌شناسی دریافت کنند و همین مسئله زمینه‌ای برای میدان دادن به جامعه‌شناس‌نماها می‌شود که البته پاسخ‌های آن‌ها نه تنها جامعه‌شناسانه نیست بلکه از علم روان‌شناسی هم بی‌بهره است و پاسخی طبق میل پرسش‌شونده می‌دهند.
دیوار بلند بی‌اعتمادی حوزه اجرا و دانشگاه
مهاجری همچنین ادامه می‌دهد: برای پیشگیری از فعالیت جامعه‌شناس‌نماها باید دیوار بلند بی‌اعتمادی حوزه اجرا و جامعه دانشگاهی فرو بریزد. تا زمانی که این دیوار برداشته نشود جامعه‌شناسان و مسئولان حوزه اجرایی هر روز از یکدیگر دورتر می‌شوند و عرصه برای ترکتازی جامعه‌شناس‌نماها بیشتر فراهم خواهد شد و در نهایت دود آن به چشم مردم و نظام می‌رود.
وی اضافه می‌کند: به گفته امیل دورکیم؛ جامعه‌شناس فرانسوی باید بپذیریم اگر جامعه‌شناسان نتوانند مشکلات جامعه را حل کنند، تلاش آن‌ها ارزشی نخواهد داشت چرا که محور اقدامات جامعه‌شناسی باید حل مشکلات جامعه باشد و پیش از اجرای هر پروژه، پیوست اجتماعی آن فراهم شود که اگر این مهم مورد توجه مسئولان ما قرار می‌گرفت، شاهد مشکلاتی که جامعه طی سال‌های اخیر به‌واسطه اجرای پرداخت یارانه با آن مواجه است، نبودیم.
به گفته مهاجری ممیزی‌های این حوزه باید مشارکتی باشد و جامعه‌شناسان واقعی؛ یعنی کسانی که استقلال رأی دارند و مشکلات جامعه را حل و یا از بروز آن‌ها پیشگیری می‌کنند از سوی اصحاب رسانه به جامعه معرفی شوند چرا که خروجی کار جامعه‌شناسان بر زندگی تمامی افراد جامعه تأثیر می‌گذارد.
خبرنگار: اعظم طیرانی
نظر شما