چندی پیش بود که رئیس‌جمهور روسیه، ایالات متحده آمریکا و اروپا را به دورویی متهم کرده و خطاب به برخی کشورهای غربی که مسکو را به نظامی‌گری متهم کرده و در حمله به اوکراین مقصر می‌دانستند به صراحت گفت: «شما غربی‌ها به ما در دهه ۱۹۹۰ (پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی) وعده دادید ناتو حتی یک سانتیمتر هم به شرق گسترش پیدا نخواهد کرد. به نظر می‌رسد کشورهای غربی به شکلی بی‌شرمانه در این زمینه بر سر روسیه کلاه گذاشته‌اند». اشاره رئیس‌جمهور روسیه به افزایش کشورهای عضو ناتو و رسیدن آن به بیخ گوش این کشور است. این در حالی است که این روزها بحث پیوستن سوئد و فنلاند و حتی گرجستان و کرواسی به این پیمان نظامی به گوش می‌رسد. همین چند روز پیش نیز رهبر معظم انقلاب در دیدار با پوتین از ناتو به عنوان اتحادی خطرناک یاد نموده و اذعان کردند اگر راه در مقابل این پیمان نظامی باز باشد حد و مرزی نمی‌شناسد. به همین مناسبت درزمینه رویکرد تهاجمی ناتو و اینکه این مسئله چه مخاطراتی می‌تواند به دنبال داشته باشد پای صحبت دکتر رامین مهمانپرست سخنگوی اسبق وزارت خارجه و سفیر اسبق ایران در لهستان نشستیم.

جناب دکتر، رویکردهای تهاجمی ناتو را چقدر جدی و خطرناک می‌بینید؟
همان طور که می‌دانید ناتو به‌شدت تحت نفوذ آمریکاست و به عنوان ابزار نظامی این کشور عمل می‌کند. در چند سال اخیر کشورهای اروپایی رغبت کمتری به همکاری جدی با این پیمان نشان می‌دادند. بحث ملی‌گرایی که در اروپا راه افتاده بود و به کشورهای مختلفی سرایت کرد سبب شد نیروی گریز از اتحادیه و ناتو بیشتر شده و این، خطری جدی برای واشنگتن محسوب می‌شد. آمریکایی‌ها تمایل به توسعه نفوذ سیاسی - امنیتی خود به سمت شرق به‌ویژه جمهوری‌های سابق شوروی داشتند و این کار را با روش‌های مختلف و به‌ویژه در قالب ناتو دنبال می‌کردند. بحران کنونی بین روسیه و اوکراین هم نتیجه طراحی و شیطنت‌هایی بود که کاخ‌سفید ایجاد کرده و انگلیس هم با آن همراه شد. در این درگیری و شیطنت، کشورهای اروپایی از دو جهت تحت فشار قرار می‌گرفتند. نخست از جهت تهدیدات امنیتی و نظامی؛ چراکه روسیه با اوکراین درگیر بود و اروپایی‌ها به نسبت آمریکا به محل درگیری بسیار نزدیک‌تر بودند. از طرف دیگر بحث امنیت غذایی و امنیت انرژی؛ پس اروپا به خاطر وضع به وجود آمده مجبور شد دوباره بیشتر با سیاست‌های آمریکا همراه شود و کمتر صحبت از استقلال و ارتش مستقل بزند و ناتو را به عنوان اهرمی برای دفاع از امنیت خود ببیند. تمایل برخی کشورهای شمال اروپا و منطقه اسکاندیناوی برای عضویت به ناتو هم در همین مسیر است. 

با توجه به «نقض روح» بیانیه‌ها و توافق‌های صورت گرفته بین غرب و روسیه، چگونه می‌توان افزایش اعضای ناتو را توجیه کرد؟
در عرصه بین‌الملل نمی‌شود زیاد به این قول‌ها و تعهدات پایبند بود چون آنچه ملاک است منافع قدرت‌هاست. حتی اگر لازم باشد کشتار انسان‌های بی‌گناه را توجیه کرده و ایجاد گروه‌های تروریستی مانند داعش را در دستور کار خود قرار می‌دهند. دنیا، دنیای زور است. برای این که بتوانیم در این محیط از منافع خود دفاع کنیم باید قدرتمند باشیم. اگر کشوری قدرتمند باشد و بتواند در مقابل تهاجمی که طرف مقابل انجام می‌دهد هزینه‌های طرف را افزایش دهد به شکلی که آن‌ها به صلاح خودشان ندانند به حقوق دیگران تجاوز کنند می‌توان ثباتی برقرار کرد. 

این روزها موضوع ناتو عربی هم مطرح است. احتمال شکل‌گیری چنین پیمانی زیر چتر ناتو چقدر ممکن است؟ 
کشورهای عربی به‌خصوص در منطقه ما ممکن است دولت‌هایشان تمایل داشته باشند کاملاً هماهنگ با سیاست‌های آمریکا عمل کنند و هم تمایل به گسترش روابط با رژیم صهیونیستی داشته باشند. اما آن چیزی که مقداری برای آن‌ها مانع ایجاد کرده ترس و وحشتی است که از برخورد مردم در منطقه دارند. البته بین خود این کشورها نیز اختلافات جدی و تضاد منافع وجود دارد که سبب می‌شود رویای ارتش متحد و ناتو عربی در حد طرح باقی بماند. بنابراین بسیار بعید است این ایده تحقق یابد.

 پیمان کواد (آمریکا، استرالیا، ژاپن و هند) چقدر می‌تواند به باز شدن پای ناتو به جنوب شرق آسیا بینجامد؟
آمریکایی‌ها از یک طرف به دنبال این هستند که روسیه را محدود و زمینگیرش کنند. از طرف دیگر نگرانی جدی درباره ابرقدرت جدید یعنی چین دارند و تلاششان را می‌کنند تا دور چین حصاری ایجاد نموده و بتوانند مانع پیشرفت‌های جدی اقتصادی و نظامی-امنیتی آن شوند. طراحی آمریکایی‌ها در این جهت است ولی اینکه کشورهای جنوب شرق آسیا، مجموعه آسه‌آن و کشورهایی که در شرق دور هستند این حرکت‌ها را در جهت منافع خودشان بدانند جای تأمل دارد.

خبرنگار: زینب اصغریان