به گزارش قدس انلاین، آرامگاه فردوسی امروزه در ۲۰ کیلومتری شمال غربی شهر مشهد، در مسیر عبوری به‌سمت کلات نادری و در نزدیکی شهر تاریخی طبران و بقعه تاریخی هارونیه قرار دارد. روستای پاژ (زادگاه فردوسی)، امروزه با نام روستای فاز شناخته می‌شود. این روستا امروزه در ۲۸ کیلومتری آرامگاه او قرار گرفته است. اشتباه نکنید دقیقا دارید درست مطالعه میکنید امروز میخواهیم بریم برج اخنگان که فاصله خیلی کوتاه با ارامگاه فردوسی بزرگ دارد اما فراموش شده.

در فصل بهار و تابستان، چمن زارهای سبز، در اوایل پاییز گندم زارهای طلایی و در فصل زمستان، دشت سفید پوش در انتظار شما خواهند بود. قرن‌ها است میل اخنگان در این دره زیبا ثابت باقی‌ مانده و گذر روزها و شب‌ها را نظاره می‌کند. راز خود را در سینه نگاه داشته است و با وجود تاراج‌های بسیار، با ابهت و عظمت خویش بر جا می‌باشد. با قطع به یقین می‌توانیم بگوییم راز میل اخنگان تا همیشه بر ما پوشیده می‌ماند و همین نکته باعث می‌شود این برج زیبا یکی جاهای دیدنی خراسان برای دوستداران تاریخ ایران باشد.

میل یا برج اخنگان به نام های میل اخنجان، میل اخنجون، میل آهنگان و میل قمرالملک نیز شهرت دارد. گفته می شود که این برج مانند برج رادکان و برج علی آباد کاشمر کاربرد نجومی نیز داشته است. از جمله اینکه خواجه نصیرالدین طوسی به کمک برج رادکان و برج اخنگان فاصله زمین تا ماه را محاسبه نموده است.

آدرس میل اخنگان

این برج نزدیک روستایی به همین نام در کنار جاده ای که از شهر توس (آرامگاه فردوسی) به روستای پاژ (زادگاه فردوسی) می رود قرار دارد. با ایجاد کنار گذر شمالی مشهد، دسترسی به این منطقه از جاده جدید نیز میسر است. که در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال شهر مشهد و ۹ کیلومتری شرق تابران توس قرار دارد. مختصات E۵۹, ۳۷.۲۴۳ و N۳۶, ۳۱.۰۳۸ و ارتفاع حدود ۱۱۲۰ متر از سطح دریا واقع است

میل یا برج اخنگان به نام های میل اخنجان، میل اخنجون، میل آهنگان و میل قمرالملک نیز شهرت دارد. گفته می شود که این برج مانند برج رادکان و برج علی آباد کاشمر کاربرد نجومی نیز داشته است. از جمله اینکه خواجه نصیرالدین طوسی به کمک برج رادکان و برج اخنگان فاصله زمین تا ماه را محاسبه نموده است.

معماری جالب برای دانشجویان معماری و اهالی معماران باستان

معماری میل اخنگان مشهد، آن را متعلق به دوره تیموری و قرن نهم هجری نشان می‌دهد. با توجه به باور بعضی افراد، در نزدیکی میل اخنگان و ورودی دره کارده در سده چهارم هجری، نبرد خونینی بین حاکمان قبلی خراسان و سلطان محمود غزنوی صورت گرفته است.میل اخنگان مشهد ، دارای برج مقبره مانند به ارتفاع ۱۷ متر است. این بنا، بر روی سکوی مدوری با هشت ، نیم ضلعی واقع شده است و نمای خارجی آن علاوه بر دارا بودن شکل مدور ، با هشت نیم ستون الحاقی تزئین شده است. ارتفاع ستون استوانه ای میل اخنگان ، ۱۳.۷ متر و بلندی کلاهک عرق چینی که روی ستون قرار گرفته در حدود ۴.۲ متر است. در حاشیه زیر سقف، بقایای کتیبه ای که احتمالاً به روی کاشی نوشته بوده موجود است ولی اکنون بخش اعظم این کتیبه و در نتیجه کاشی ها از بین رفته است. فضای داخلی بنا فاقد نقش و نگار بوده و نمای بیرونی آن اعم از دیوار و نیم ستونها با کاشی ، آذین شده است.

این برج آجری هشت ضلعی، گنبدی مخروطی و به صورت ترک ترک دارد. نمای خارجی برج، علاوه بر دارا بودن شکل مدور با هشت نیم ستون الحاقی تزیین شده است. بر راس بنا گنبدی از نوع مخروطی قرار گرفته که با کاشی های لاجوردی و فیروزه ای در نوارهای افقی تزیین شده است و با کاشی و نقوش ستاره ای و چلیپایی تزیین شده است. آجرکاری آن بسیار هنرمندانه و به اشکال گوناگون هندسی است. این برج سه در ورودی و دو نورگیر دارد و ارتفاع آن حدود ۱۷ متر است. داخل برج سنگ قبری به طول ۱۱۰ و عرض ۵۰ و ارتفاع ۴۰ سانتیمتر دیده می شود که بر روی آن با خط ثلث و نسخ نوشته شده است. در حاشیه زیر سقف بقایای کتیبه ای که احتمالا بر روی کاشی نوشته بوده موجود است ولی اکنون بخش اعظم این کتیبه و در نتیجه کاشی ها از بین رفته است. طرح معماری برج به دوره تیموری نسبت داده می شود. روی هم رفته برج اخنگان یکی از بناهای قرن نهم هجری قمری است که اطلاعات چندانی در مورد چگونگی ساخت و تاریخ دقیق آن در دست نیست.

ساخت برج اخنگان، آرامگاهی با ۶ قرن سابقه

برج اخنگان در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شماره ثبت ۳۴۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.در مورد تاریخ ساخت بنا ، با توجه به عدم وجود کتیبه ای که نشان دهنده تاریخ دقیق ساخت بنا باشد و بر اساس شواهد تاریخی و معماری ، محققین نظرات بسیاری ارائه داده اند. آندره گدار باستان شناس فرانسوی ، این بنا را به علت کاربرد کاشی های مربع شکل نقش دار، به دوره تیموری منسوب کرده است. پژوهشگران تاریخی، لیزا گلمبک و دونالد ویلبر نیز تاریخ ساخت بنا را به طور دقیق اعلام نکرده و آنرا از بناهای نیمه اول قرن ۹ دانسته و هیلن براند نیز آن را به عصر ایلخانیان نزدیک‌تر می داند. بر این اساس می توان احتمال داد ، بنا در دوره تیموری یعنی قرن نهم هجری ساخته شده و هدف سازنده بنا، ساختن بنایی بی نظیر بوده و بنابراین از تجربیات و الگوهای معماری دوره های قبلی خودی یعنی زمان ایلخانی بهره برده و بنایی شاخص برجای گذارده است.در حال حاضر و با توجه به گفته اهالی منطقه میل اخنگان، سنگ قبر موجود در این برج ، شکسته و طلاهای داخلش دزدیده شده و همچنین به دلیل سرقت کاشی های زیبای این بنا، ساختمان ، ظاهری لانه زنبوری پیدا کرده است.

تابلوی راهنمای بنا هم که میراث فرهنگی خراسان نصب کرده، آن را گور گوهرتاج خاتون خواهر ناشناخته‌ای از بانو گوهرشاد تیموری معرفی کرده است و بر اساس پیشنهادات قدیم که از گذشتگان ثبت شده ، به احتمال زیاد میل اخنگان، مقبره یک بانو بوده است.

چه کسی در میل اخنگان مشهد دفن شده است؟

با وجود سنگ قبر در فضای داخلی بنا، هویت فرد دفن شده در آن مشخص نیست در اغلب منابع، میل یا برج اخنگان محل دفن گوهرتاج، خواهر گوهرشاد آغا همسر شاهرخ تیموری ذکر شده است. به اعتقاد مردم محلی، برج اخنگان محل مقبره زنی بوده است که خواستگار امام رضا (ع) بوده است. برخی منابع آن را ساخته ای بر فراز مدفن دختری هندی می دانند که در راه زیارت دار فانی را وداع گفته است.. مردم محلی در حالی که حرمت و قداست زیادی برای بنا قائلند آن را گور دختری هندی، از ارادتمندان امام رضا (ع) می دانند که خانواده اش در آن حدود، ملکی داشته و او در راه زیارت حرم امام هشتم (ع) درگذشته و در ملک پدری دفن شده است.رخی از محققین به استناد نقوش زنانه گلهای مینایی سطح بنا بر این باورند که این میل برای آهنگان خاتون نامی بنا شده است. در هر صورت برج اخنگان برج مقبره ای بر سر راه توس به پاژ با رویکرد تزیینی و زیبا شناسانه است.

آدرس میل اخنگان

این برج نزدیک روستایی به همین نام در کنار جاده ای که از شهر توس (آرامگاه فردوسی) به روستای پاژ (زادگاه فردوسی) می رود قرار دارد. با ایجاد کنار گذر شمالی مشهد، دسترسی به این منطقه از جاده جدید نیز میسر است. میل یا برج اخنگان به نام های میل اخنجان، میل اخنجون، میل آهنگان و میل قمرالملک نیز شهرت دارد. گفته می شود که این برج مانند برج رادکان و برج علی آباد کاشمر کاربرد نجومی نیز داشته است. از جمله اینکه خواجه نصیرالدین طوسی به کمک برج رادکان و برج اخنگان فاصله زمین تا ماه را محاسبه نموده است.

از میل باستانی اخنگان چه برجای مانده است؟

متاسفانه باید بگوییم بسیاری از کاشی‌های این برج به مرور زمان تخریب شده‌اند یا حتی برخی از آن‌ها به سرقت رفته‌اند. همچنین سنگ قبری که در داخل این بنا قرار دارد، شکسته است. هنگامی‌که به بازدید این برج تاریخی بروید حتما تعجب می‌کنید که افرادی بر روی دیوارهای آجری این برج تاریخی با اسپری رنگ چیزی نوشته‌اند.

• ۱) کتاب مشهد، نوشته یاسمین افشار قتلی، انتشارات فرهنگ رسانه پویا، چاپ اول ۱۳۹۵، شابک: ۹۷۸۶۰۰۶۸۲۳۵۷۷

• ۲)کتاب شهرهای ایران، مشهد، نوشته محمود رضا برازش، انتشارات آفتاب هشتم، چاپ اول ۱۳۹۲، شابک: ۹۷۸۹۶۴۲۸۳۹۸۷۲

• ۳)کتاب راهنمای سفر به مشهد، نوشته مهندس مهدی موسوی نژاد، انتشارات همای سبز، چاپ ۱۳۹۴، شابک: ۹۷۸۶۰۰۹۴۲۲۲۶۵

انتهای پیام

نویسنده : حامد دادگر نژاد