به گزارش قدس آنلاین، علی بن حسین بن موسی، معروف به سید مرتضی، از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است که در سال ۳۵۵ هجری قمری در بغداد دیده به جهان گشود. دانشمند و عالم شیعی سرشناس و نزدیک به دستگاه خلافت و حاکمان آل بویه که منصب نقابت علویان، ریاست دیوان مظالم و منصب امیرالحاج را بر عهده داشت.

او همچون پدرش، حسین بن موسی علوی، از علمای سرشناس جهان اسلام به شمار می‌رود و برادرش، شریف رضی معروف به سیدرضی نیز خدمات زیادی به جهان اسلام و تشیع کرده که از مشهورترین آن‌ها گردآوری کلام امیرالمومنین (ع) و کتاب نهج البلاغه است.

یکی از بزرگان هم‌عصر با سید مرتضی، شبی امام علی (ع) را در خواب می‌بیند که سید مرتضی را با لقب "علم الهدی" خطاب می‌کند؛ بعد از آن، این لقب برای این عالم عارف ماندگار شد.

سید مرتضی در کودکی در دامان اساتید بزرگی همچون شیخ مفید موفق به یادگیری فقه و اصول شد و علم لغت و مبادی را نیز نزد شاعر ادیب، ابن نباته سعدی آموخت. از دیگر اساتید او می‌توان به ابن بابویه، شیخ صدوق، ابن جندی بغدادی و احمد بن محمد بن کاتب اشاره کرد؛ اساتیدی که سید مرتضی در کنار آن‌ها به درجات بالایی در علم، فقه و دین رسید.

سید مرتضی علم الهدی عالم مشهوری در زمان حیاتش به شمار می‌رفت، به گونه‌ای که مجالس درسی او بسیار پررونق بود و شاگردان زیادی در دامان او پرورش یافتند. شاگردانی که بعدها هرکدام به عالمان زمان خویش بدل شدند؛ شیخ طوسی، سلار دیلمی، ابوالصالح حلبی و عبدالعزیز حلبی از جمله شاگردان مشهور سید مرتضی هستند.

در برخی روایات گفته شده که او خانه‌ خود را برای علم اموزی وقف کرده بود؛ خانه‌ای بزرگ که طلاب در آن به تحصیل فقه، کلام، تفسیر، لغت، شعر و علوم دیگر مشغول بودند.

مجالس درس او ویژگی‌های منحصربه فردی داشت که در آن دوران، در کمتر کلاس درسی مشاهده می‌شد. اول آنکه در مجلس درس سید مرتضی افراد مختلف با عقاید متفاوت می‌توانستند حضور پیدا کرده و از علم ایشان استفاده کنند. علاوه بر این، کلاس‌های درس او به قدری غنی بود که گاهی بزرگان و اساتیدی همچون شیخ مفید، که خود استاد سید مرتضی بود، نیز در آن شرکت میکردند. از این رو در زمان حیات این بزرگوار شهر بغداد شاهد گسترش علم و ادب بود و شاگردان بسیاری از نقاط دور ونزدیک برای فراگیری علم به نزد سید مرتضی می‌آمدند.

این عالم والامقام برای فراهم کردن شرایطی که در ان افراد فقیر و تهی‌دست نیز بتوانند علم‌اموزی کنند، خانه خود را وقف علم و دانش کرد. علاوه بر این، سید مرتضی به شاگردانش، بسته به وضعیتی که داشتند شهریه می‌پرداخت. برای مثال گفته شده به شیخ طوسی ، که از شاگردان ممتازش بود ، ماهیانه ۱۲ دینار پرداخت می‌کرد.

این عالم فرزانه از ذوق و استعدادی که خداوند متعال در اختیار او قرار داده بود، در راه گسترش دین و تربیت عالمان دینی استفاده کرد. او به هر زمینه‌ای از علم که پا می‌گذاشت، سنگ تمام گذاشته و آثاری ممتاز خلق می‌کرد.

علامه امینی در کتاب الغدیر عدد آثار او را ۸۶ بیان کرد و سید محسن امین ۸۹ کتاب برای او برشمرد. از جمله کتاب‌های مشهور سید مرتضی علم الهدی، دیوان معروف اوست که ۲۰هزار بیت دارد. ذوق او و برادرش در شعر و ادب، در آن دوران بی‌مثال بود.

کتاب شافی از این عالم بزرگ که در بحث امامت نگاشته شده، مورد توجه امام خمینی (ره) نیز بوده است. ایشان در تعریف از این کتاب می‌فرمایند: کتاب شافی سید مرتضی عَلَم الهدی که بهترین کتاب‌ها و مشهورترین مصنفات در این باب است در دسترس همه است، که هرچه متاخرین درباره امامت نوشتند، کمتر از آن است که در شافی سید مرتضی تحقیق کرده است.»

علاوه بر مسئولیت علمی و فرهنگی ، سید مرتضی بعد از برادر خود سید رضی، مسئولیت نقابت و امارت حج و نظارت بر دیوان مظالم، را به عهده گرفت.

به نقل از نجاشی، سید مرتضی، این عالم بلندمرتبه و فرزانه سرانجام در سل ۴۳۶ هجری قمری دیده از جهان فروبست و در خانه خودش در محله کرخ بغداد (کاظمین) به خاک سپرده شد . برخی منابع نیز ذکر کرده‌اند که سید مرتضی و سید رضی بعد از مدتی به کربلا منتقل شده و در حرم امام حسین (ع) به خاک سپرده شدند.

در بخشی از وصیتی که سیدمرتضی به اطرافیانش داشت، از آن‌ها خواسته بود تا تمام نمازهای واجبش را دوباره بخوانند. او در برابر پرسش و حیرت نزدیکانش اینطور پاسخ داده بود: آری من علاقه‌مند به نماز بلکه عاشق نماز و راز و نیاز با خالق خود بودم و از این راز و نیاز هم لذّت فراوان می‌بردم، از این‌رو همیشه قبل از فرا رسیدن وقت نماز لحظه شماری می‌کردم تا وقت نماز برسد و این تکلیف الهی را انجام دهم و به دلیل همین علاقه شدید و لذّت از نماز، وصیت می‌کنم که تمام نمازهای مرا دوباره بخوانید. زیرا تصوّر من این است که شاید نمازهای من صد در صد خالص برای خدا انجام نگرفته باشد بلکه درصدی از آن‌ها به خاطر لذت روحی و معنوی خودم به انجام رسیده باشد! پس همه را قضا کنید چون اگر یک درصد از نماز هم برای غیر خدا انجام گرفته باشد شایسته درگاه الهی نیست و می‌ترسم به همین سبب اعمال و راز و نیازهای من مورد پذیرش خدای منّان قرار نگیرد!

به راستی که لقب علم‌الهدی زیبنده این عالم وارسته و والامقام است.

خبرنگار: محدثه مودی