چند هفته از سال تحصیلی که می‌گذرد و دانش‌آموزان به اصطلاح در مدرسه‌ها و کلاس‌ها جا می‌افتند، انگار خون تازه‌ای به رگ‌های بازار مکاره‌ای به نام فروش کتاب‌های کمک درسی و کمک آموزشی دمیده می‌شود.
بازاری با گردش مالی چند هزار میلیاردی که در نتیجه عملکرد ضعیف سیستم آموزشی حالا حجره‌های تجارتشان را به دوره ابتدایی و کلاس اول دبستان هم رسانده‌اند و والدین و دانش‌آموزان را چنان وابسته کرده‌اند که این کتاب‌ها را کشتی نجاتی برای عبور از دنیای پرتلاطم نظام آموزشی می‌دانند. گویی خودشان قبول دارند یک پای آموزش می‌لنگد و کاری برای جلوگیری ازاین تجارت مشکوک نمی‌کنند.
هرچند کارشناسان معتقدند ورود بهترین کتاب آموزشی در خانه وقتی روش تدریس، درست و علمی نباشد، هیچ کمکی نمی‌تواند به دانش‌آموز داشته باشد و تناقض در روش‌های تدریس را به وجود خواهد آورد؛ اما شایعات گرفتن پورسانت از سوی معلمان و معرفی یک کتاب خاص با ناشر و نویسنده خاص آن‌قدر داغ است که گوش کسی بدهکار کارایی نداشتن این کتاب‌ها نیست وهیچ ارگانی نظارت ندارد.

چاپ کمک درسی‌ها پیش از درسی‌ها
شایعات وقتی به واقعیت نزدیک می‌شود که عده‌ای معتقدند با تغییر هر ساله سرفصل‌های کتاب‌ها، پیش‌نویس کتاب‌های درسی توسط برخی افراد در آموزش‌ و پرورش به ناشران می‌رسد و پیش از انتشار اصل کتاب‌های درسی، کتاب‌های کمک ‌درسی بنابر سرفصل‌های جدید کتاب‌های درسی چاپ می‌شوند. ناشران دیدارهایی پنهانی با مسئولان دفتر پژوهش‌ها و تألیف کتاب‌های درسی آموزش ‌و ‌پرورش دارند و این سیستم از طریق ناشران کتاب‌های کمک ‌درسی منافع مالی دارد.
در این بین برخی مدرسه‌ها، بی‌توجه به شرایط اقتصادی خانواده‌ها، به‌ شکل مستقیم و غیرمستقیم دستور به تهیه کتاب‌های کمک ‌درسی و کمک آموزشی می‌دهند که بدون نظارت آموزش ‌و ‌پرورش چاپ و تکثیر شده و متأسفانه چاپ آن‌ها قارچ‌گونه در حال افزایش است.

فروش فایل و دی‌وی‌دی‌های بی‌خاصیت
غرفه‌های دو پاساژ قدیمی در خیابان سعدی مشهد که مرکز خرید و فروش کتاب‌های مختلف است، این روزها حسابی شلوغ است؛ اما ای کاش تنها کتاب باشد. مدتی است بحث فروش فایل و دی‌وی‌دی‌های آموزشی در صدا و سیما و فضای مجازی باب شده که هزینه آن بسیار سرسام آورتر است بدون اینکه خروجی مناسب داشته باشد و فقط هزینه هنگفتی به خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
آقای صبوری که برای خرید کتاب کمک درسی به بازار آمده با اشاره به اینکه معلم پسرش در پایه پنجم برای دو درس ریاضی و علوم سفارش تهیه کتاب کمک درسی آن هم از نویسنده و ناشر مشخص داده است، می‌گوید: پسر دیگرم در پایه اول ابتدایی است که هنوز خواندن و نوشتن را نیاموخته است. معلم آن‌ها هم سفارش کتاب کار برای فارسی و املا داده است!
وی ادامه می‌دهد: من نمی‌دانم بچه‌ای که هنوز خواندن و نوشتن نمی‌داند، به کتاب کمک درسی چه نیازی دارد. اگرمعلم در درس دادن به دانش‌آموزان مهارت داشته باشد، هیچ نیازی به کتاب‌های کمک درسی نخواهد داشت. مگر اینکه مسئله دیگری برای خرید این کتاب‌ها در میان باشد.
یک کارشناس و مدرس آموزشی در این خصوص با اشاره به اینکه کتاب‌های کمک درسی به هیچ عنوان برای دانش‌آموزان به ویژه برای مقطع ابتدایی توصیه نمی‌شود، اظهار کرد: تدریس کتاب‌های کمک آموزشی به دانش‌آموزان توسط والدین و حتی معلمان سبب نوعی سردرگمی در امر آموزش برای دانش‌آموز می‌شود؛ چرا که پس از یک دوره دو ساله کرونا و تدریس مجازی، دانش‌آموزان کمتر میل به کتاب‌خوانی دارند و بیشتر به سمت فضای مجازی سوق پیدا کرده‌اند.

صنعتی به نام کمک درسی‌ها
چوپانیان در گفت‌وگو با قدس به جابه‌جا شدن سودهای هنگفت و سرسام‌آور در امر تجارت کتاب که به گفته وی حالا تبدیل به نوعی صنعت شده، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: کالا و خدمات فرهنگی امروزه جایگاه اقتصادی ویژه‌ای بین خانواده‌ها پیدا کرده و ناشران به عنوان تولیدکنندگان یکی از شاخص‌ترین اقلام فرهنگی یعنی کتاب، از انواع و اقسام روش‌های بازاریابی برای تحت تأثیر قرار دادن والدین استفاده می‌کنند. وی با بیان اینکه دست‌اندرکاران این صنعت با به کار بردن واژگان اغراق‌آمیز و شکل و شمایل جذاب روی جلد این کتاب‌ها سعی می‌کنند احساسات دانش‌آموزان و والدین را تحریک کنند، عنوان می‌کند: در این تجارت و صنعت هرچه مربوط به فرزندان و کودکان باشد، پررنگ و لعاب‌تر نشان داده می‌شود تا مایه عذاب وجدان خانواده‌ها باشد اگر آن‌ها را تهیه نکنند و اگر دانش‌آموزان موفق نباشد.

معلم و مدیری که قانون را نادیده می‌گیرند
مدیر رسانه و روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی هم در این خصوص با اشاره به اینکه در بخشنامه وزارت آموزش و پرورش به صراحت عنوان شده که استفاده از کتاب‌های کمک آموزشی در مدرسه‌ها ممنوع است، می‌گوید: بر این اساس استفاده از منابع غیردرسی در ساعت‌های رسمی آموزش، ممنوع و غیرمجازاست و هرگونه گزارش در این زمینه مورد پیگیری و برخورد قرار می‌گیرد.
حسین محمدزاده عنوان می‌کند: بر این اساس کتاب‌های درسی در هر دوره و پایه تحصیلی، کامل و به عنوان منبع اصلی آموزش و یادگیری در مدرسه‌هاست و منابع کمک آموزشی و کمک درسی جنبه اجباری و الزامی برای آموزش و ارزشیابی ندارد.
وی درباره ضرورت خرید کتاب‌های کمک‌ آموزشی توسط دانش‌آموزان مقطع ابتدایی هم می‌گوید: خرید کتاب‌های کمک آموزشی به هیچ عنوان الزامی و اجباری نیست و در مدرسه‌ها و کلاس‌های ابتدایی سراسر استان، تنها منبع درسی که تدریس می‌شود همان کتاب‌های درسی است که ابتدای سال به دانش‌آموزان تحویل شده. چنانچه معلمی یک کتاب کمک آموزشی خاص را در کلاس درس، تبلیغ و توصیه کند، بی‌شک تخلف بوده و والدین می‌توانند اعتراضشان را به شکل مکتوب به اداره بازرسی ناحیه محل تحصیل ارسال کنند تا موضوع بررسی و تذکرات لازم داده شود.

خبرنگار: مهدی توحیدی