علل و عواملی چون نزدیکی مرز جغرافیایی با عراق، عدم استحکامات دفاعی در مرز از مهم‌ترین علل کاهش قدرت رزمندگان ایرانی در مقابل دشمن بعثی باعث اشغال بخشی از خرمشهر شد.
به بهانه سالروز اشغال خرمشهر گفت و گوی با سرتیپ دوم بازنشسته ارتش مجتبی جعفری، تاریخ نگار و روایت گر دفاع مقدس داشتیم که در ادامه می خوانید.
‌
جعفری که سابقه حضور ۶۰ ماهه در مناطق عملیاتی با دشمن را دارد گفت: اشغال خرمشهر، به نوعی بزرگترین و بیشترین موفقیت ارتش دشمن در حمله سراسری ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ بود. دشمن با استفاده از یگان و تجهیزاتی و اوضاع نا به سامان آن موقع قصد سرنگونی نظام را داشت، همچنین تصمیم داشتند حداقل اگر به این هدف نرسیدند، خوزستان را جدا کنند و اگر این هم نشد نقاط مرزی مثل خرمشهر را به اشغال خودشان در بیاورند .
وی افزود: دشمن با آمادگی و بلندپروازی آمده بود تا به اهدافش برسد، حدود ۳۴ روز طول کشید تا خرمشهر را اشغال کرد. البته یک تعریف غلط بین همه حتی مورخین تاریخ دفاع مقدس وجود دارد، می گویند دشمن ۴ آبان خرمشهر را اشغال کرد، در حالی که خرمشهر در گذشته و امروز به وسیله رود کارون به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شود، دشمن نهایتا توانست نیمی از خرمشهر را اشغال کند و این شهر هیچ گاه به طور کامل به اشغال دشمن در نیامد.
این رزمنده دفاع مقدس بیان کرد: در ابتدا بعثی ها فکر می کردند در نصف روز خرمشهر را می گیرند، اما با مقاومت مردم، سپاه خرمشهر، دانشجویان دانشگاه افسری و حتی تکاورانی که بازنشست شده بودند در پل نو مواجحه شد. سپس مسیرش را تغییر داد و از سمت شمال خرمشهر به سمت پادگان دژ خرمشهر آمد و با تسخیر این پادگان وارد شهر شد و با جنگ و گریزهای فراوان قسمتی از خرمشهر را اشغال کرد. این پیروزی دشمن تعیین کننده نبود و ما را به شکست وا نداشت. در این ایام تعداد زیادی شهید و اسیر و جانباز از جمله شهید مصطفی کبریایی، شهید امان اللهی و ... داشتیم.
جعفری که زمان اشغال خرمشهر دانشجو دانشگاه افسری بوده تصریح کرد: دشمن اول مهر حمله کرده بود و بعد از یکسال که به آنجا رفتم، به چشم سفره های صبحانه خانواده ها را دیدم که آماده بدرقه جگر گوشه هایشان بودند، اما با این حمله مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند. آن روزها ما برای مخفیانه رسیدن به رود کارون مجبور بودیم دیوارهای خانه ها را خراب کنیم و از زیر دیوار تونل بزنیم و خانه به خانه خودمان را به رود کارون برسانیم تا با آنها مقابله کنیم. تمام آن روزها حسرت می خوردیم که چرا قسمتی از خاک ما دست دشمن است. در نهایت ما حادثه خاصی بعد از اشغال خرمشهر در این شهر نداشتیم. منطقه تقریبا تبدیل به منطقه پشت دشمن شده بود. تا ۹ اردیبهشت ۱۳۶۱ تا بعد از عملیات فتح المبین که به پیروزی رسیدیم. تصمیم گرفتند که عملیاتی به نام «الی بیت المقدس» انجام بدیم که هدف نهایی این عملیات آزادسازی قسمتی از خرمشهر بود که دشمن به اشغال دراورده بود. نهایتا رزمندگان ما بعد از ۲۵ روز درگیری و جنگ طولانی در شمال خرمهشر و قریب ۱۹ هزار اسیر که در جنگ های کل دنیا بی سابقه است ۳ خرداد ۱۳۶۱ خرمشهر را محاصره کردند.
روایت گر دفاع مقدس عنوان کرد: در طول ۲۰۰ سال اخیر تاریخ ایران نخستین باری بود که برای ازادسازی این شهر مرزی هیچ امتیازی به دشمن ندادیم و خرمشهر را بدون دادن هیچ نقطه دیگری پس گرفتیم. نقطه عطف دفاع مقدس ما آزادسای خرمشهر بود. در حقیقت ۳ خرداد ۶۱ دشمن شکست را پذیرفت اما به دلایل سیاسی، اجتماعی ... مختلف تصمیم بر این شد جنگ ادامه پیدا کند.
جعفری بر نقش موثر زنان در طول دوران جنگ تحمیلی تاکید کرد و افزود: بدون اغراق در تمام اتفاقات مهم دفاع مقدس همه مردم، مخصوصا زنان نقش موثری داشتند، از پخت غذا و آوردن مهمات برای رزمنده ها گرفته تا مقاومت در برابر دشمن. در ۳۴ روز اول که مقاومت مقابل دشمن شکل گرفت تعداد قابل توجهی از خانم ها در رده هایی که توانایی داشتند، در نبرد شرکت گسترده، مفید و موثر داشتند.
می شود گفت اگر این حجم از حضور زنان در مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر نبود خرمشهر زودتر اشغال می شد.
او در پایان گفت: اشغال و آزادسازی خرمشهر، یک اتفاق منحصر به فرد سیاسی اجتماعی است. نیاز است از طریق فیلم، تئاتر، کتاب، روایتگری و ... این ماجرا برای جوان ها تبین بیشتری شود تا ارزش آن را بدانند و به راحتی اسیر تبلیغات دشمن نشوند. دشمن خیر ما را نمی خواهد. تاریخ نگاری می تواند به ما هویت ملی بدهند و اتحاد جامعه را بیشتر کند.
خبرنگار: لیلا نوعی