به گزارش قدس آنلاین، استفاده از الفاظ رکیک، جنجال، دعوا، زد و خورد، قتل و...، این روزها به عنصری ثابت در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی بدل شده است. ساخت آثاری این چنین تنها محدود به سینمای هالیوودی و غربی نیست و فیلمسازان ایرانی نیز از این غافله عقب نمانده‌اند! آثاری که این روزها بدون رده‌بندی سنی خاص و کنترل شده‌ای در شبکه نمایش خانگی و سینما به نمایش در می‌آیند و تاثیرات بسیاری بر ذهن و روح افراد به جا می‌گذارند. در این رابطه با آرش فهیم منتقد سینما گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
قدس آنلاین: در شرایطی که جامعه به دلایل گوناگون ملتهب شده و احتیاج به القای آرامش و امید دارد، با دیدن سریال‌ها و تصاویر خشنی که نمایش داده می‌شود شاید حتی فضا ناراحت‌کننده‌تری هم برای مخاطب به وجود بیاید، به نظر شما چرا فیلمسازها در ساخت سریال و فیلم به این سمت رفتند؟؟
فهیم: من معتقدم که ترسیم خشونت در این سریال ها برنامه ریزی شده و با اهداف خاص سیاسی و اجتماعی صورت می‌گیرد. اگر ما خشونت را فقط در یک یا دو سریال خاص می دیدیم، شاید می شد گفت که سلیقه کارگردان برای جذب مخاطب است. اما وقتی می بینیم همه محصولات تولیدی پلتفرم ها، دارای سوگیری خاص سیاسی و ایدئولوژیک هستند، نمی توان گفت که عمدی دانستن پمپاژ این همه خشونت در آن‌ها، توهم توطئه است. ببینید، از حدود هشت سال قبل و با گسترش فضای وی‌اودی، یک جریان سیاسی خاص تلاش کرد تا پلتفرم هایی را راه اندازی و تقویت کند که هم با صداوسیما رقابت کنند و هم جایگزینی برای تلویزیون خصوصی باشند. وقتی می دانیم شبکه نمایش خانگی در این مدت، جایی برای ضریب دادن به تمایلات این جریان بوده است، باید در همین چارچوب به تحلیل اتفاقات آن پرداخت. به طور مثال، در دوره ای ما شاهد ترویج شدید سبک زندگی اشرافی و لاکچری در اغلب این سریال ها بودیم. اما پس از مدتی، تصویرسازی خاص از زنان با رویکردی شبه فمنیستی در خیلی از این سریال ها برجسته شد؛ دقیقا از همان زمان که مسئله سازی برای زنان به یکی از راهبردهای این گروه ها تبئیل شد. همزمان با آن، خشونت ورزی به منصه ظهور رسید. یعنی ما نسبت نزدیکی بین خواسته های گروه های سیاسی خاص با محتوای سریال های برخی از پلتفرم ها می بینیم. به همین دلیل هم در ماه های اخیر، خشونت ورزی و القای ظلم مفرط به زنان در این سریال ها بسیار زیاد شد، چون قرار بود این انگاره ها به یک موج در کف خیابان تبدیل شود.
قدس آنلاین: این خشونت نه فقط در ژانر جنایی و پلیسی، که در ژانرهای درام و اجتماعی هم زیاد دیده شده، به نظر شما این مساله به فرمول خاصی برای جذب مخاطب بدل شده‌است؟
فهیم: بله، قطعا خشونت در کنار برخی عوامل غیراخلاقی دیگر، از وسائل ایجاد جذابیت در فیلم و سریال هاست؛ در همه جای دنیا هم شاهد این نوع جذابیت آفرینی بوده ایم. وقتی فیلمسازان از طریق درام و تکنیک نمی توانند مخاطب را جذب کنند، به سمت این گونه ابزارها می روند که آن ها را «جذابیت کاذب» می نامیم. اما درباره سریال های تولید شده توسط پلتفرم ها در این دوره، مسئله فراتر از این حرف هاست. یعنی به نظرم می رسد که بیش از جذابیت، فرایند تبدیل خشونت به یک ایدئولوژی برای رفتار سیاسی و اجتماعی از سوی هدایتگران پشت صحنه پلتفرم ها اتفاق می افتد. همان طور که در سوال شما هم به درستی مطرح شد، نمایش خشونت در چارچوب برخی ژانرها پذیرفته شده است. خشونت، قابل تفکیک از آثار ژانر وحشت یا جنایی و پلیسی نیست. اما وقتی در سریال هایی با تم خانوادگی و اجتماعی، رفتارهای خشن به شکل عریان و افسارگسیخته بروز پیدا می کند، یعنی ما با یک طرح برای ترویج این رفتارها در جامعه روبرو هستیم.
قدس آنلاین: چه عواملی بر ترویج خشونت در این گونه سریال‌ها و فیلم‌ها تاثیرگذار است؟
فهیم: یکی از عوامل موثر بر ترویج خشونت، تولید این سریال ها با سرمایه های مشکوک است. اساسا سرمایه داری غیرتولیدی و رانتی و برخوردار از منابع مالی ناسالم، موجب بازتولید خشونت در جامعه می گردد. مصداق بارز این موضوع نیز، پیدا شدن سر و کله برخی اختلاسگرها و دارندگان پول های آلوده به عنوان حامی مالی سریال هایی است که اتفاقا خشونت در آن ها حرف اول را می زند. خشونت فقط کشت و کشتار نیست، بلکه به کارگیری الفاظ رکیک و نفرت در روابط هم نوعی خشونت هستند. اینکه در بعضی از این سریال ها می بینیم، اعضای خانواده و زن و شوهرها به هم رحم نمی کنند و یا مخاطب با دیالوگ‌های سخیف به رگبار بسته می شود و هم خشونت ورزی محسوب می شود.
قدس آنلاین: بعضی فیلمسازها و منتقدین معتقدند که این خشونت منعکس کننده فضای درونی جامعه است، به نظر شما این تحلیل درستی است ؟
فهیم: درباره جامعه ما این گزاره برعکس است؛ یعنی ابتدا بعضی رفتار و سبک زندگی در رسانه ها و محصولات فرهنگی و هنری به خورد ذهن و فکر مردم داده می شود و بعد از آن در عمق و سطح جامعه عملیاتی می شود. خشونت هم این گونه است. یعنی اگر امروز بخشی از جامعه به مسائل واکنش خشونت آمیز دارد، تحت تأثیر رسانه است. قطعا بخشی از اتفاقات ناراحت کننده و دردآور اخیر در کشورمان نیز از خشونت بازنمایی شده در سریال های نمایش خانگی نیز متأثر بوده است. البته همه این ها به بخش کوچکی از مردم محدود می شود و به طور کلی، فضای درونی جامعه ما خشن نیست. حتی برفرض هم که متن جامعه مبتلا به خشونت باشد، هنرمندان یا مراکز تولید آثار هنری وظیفه دارند جامعه را تلطیف و آرام سازند نه اینکه تهییج کنند و به زیبانمایی خشونت دست بزنند!
قدس آنلاین: در خیلی از سریال‌ها قصه به نحوی پیش رفته که عملا قانون و مجریان قانون هیچکاره بودند و بحث انتقام گیری شخصی پررنگ شده، به نظر شما این مساله چه تاثیری در ناخودآگاه جامعه نسب به پلیس دارد؟
فهیم: هر آنچه در آثار نمایشی و هنری به صورت یک جریان بازنمایی شود، روی ناخودآگاه مخاطب تأثیر می گذارد و در آینده به مجموعه رفتار در بین مردم تبدیل خواهد شد. مطمئن باشید وقتی در چند سریال، رفتارهای خاصی تکرار شود، این رفتارها دیر یا زود در جامعه بروز خواهد یافت. به طور مثال، چند سال قبل در برخی از سریال های نمایش خانگی، شاهد قتل و کشتار مأموران و پلیس ها بودیم و متأسفانه این اتفاق از درون فیلم به واقعیت هم تبدیل شد. تأثیر این نوع سریال ها، القای شجاعت و توانایی به قانونشکنان و اوباش است و درنهایت، کارکردی غیر از تضعیف امنیت و تقویت تروریسم نخواهد داشت.
خبرنگار: محدثه مودی
نظر شما