در آن زمان، این نگرانی وجود داشت که چراغ تعلیم و تربیت در این حوزه ریشه‌دار و باسابقه خاموش شود، اما با پایمردی و تلاش تعداد معدودی از علمایی که استادان سطح حوزه علمیه مشهد بودند، مشعل دانش در این مرکز علمی مهم جهان تشیع روشن ماند و طلاب با حمایت این افراد و با رعایت اصل پنهان‌کاری، به تکمیل دانش خود پرداختند. یکی از این علمای تأثیرگذار و مشعل‌دار، مرحوم آیت‌الله میرزا احمد مدرس یزدی بود. او پس از سرکوب قیام مسجد گوهرشاد، با وجود محدودیت‌های شدید و اختناق سنگین حاکم بر جامعه، طلاب را گرد خود جمع کرد و به تدریس علوم دینی در مدرسه «ابدال‌خان» پرداخت آن هم در زاویه‌ای مخفی که نظر دیگران را جلب نکند.

نظم و ترتیب خیره‌کننده
میرزا احمد مدرس یزدی در سال ۱۲۶۸شمسی در شهر یزد به دنیا آمد و در کودکی با پدرش به مشهد مهاجرت کرد و با تشویق وی، به تحصیل علوم دینی روآورد. او را باید از فقیهان برجسته‌ای بدانیم که دست‌پرورده حوزه علمیه مشهد و استادان نامداری همچون آیات سیدعباس شاهرودی، میرزامحمد آقازاده و حاج‌آقا حسین قمی بود. میرزا احمد پس از طی کردن مقدمات و ورود به سطوح عالی حوزه علمیه، به تدریس نیز مشغول شد. در آن دوران مطابق سنت حوزه علمیه، طلاب توانمندی که وارد سطوح عالی می‌شدند، کار تدریس را برای طلاب جوان‌تر آغاز می‌کردند. میرزا احمد جلسات درس بسیار منظمی داشت و روش تدریس او نیز تحت تأثیر نظم و همین ‌طور بیان شیوای او از جذابیت خاصی برخوردار بود. آن ‌مرحوم چنان به حفظ نظم و ترتیب اهمیت می‌داد که جلسات درسش حتی در بدترین شرایط آب و هوایی تعطیل نمی‌شد. شاگردانش به یاد می‌آورند که میرزا احمد چگونه در زمستان‌های سخت و سرد آن سال‌های مشهد، زمانی که برف در کوچه‌ها تا بالای زانو می‌رسید، خود را به هر شکل ممکن به محل برگزاری جلسات درس که معمولاً در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد بود، می‌رساند و سر ساعت درس را آغاز می‌کرد. آن مرحوم حتی در زمان فوت فرزند سه‌ساله‌اش، درس و بحث را تعطیل نکرد و معتقد بود اتفاقات یا به قول او «سوانح ایام» نباید جریان تعلیم و تعلّم را متوقف کند. جریان درس و بحث جلسات میرزا احمد معمولاً تا در خانه او ادامه پیدا می‌کرد و شاید بیش از زمان درس در مسجد گوهرشاد در همان مسیر مسجد تا منزل، پاسخگوی پرسش‌های طلاب مشتاق بود؛ در کنار این تعهد به برگزاری منظم جلسات درس و آموزش‌های علمی به طلاب جوان و نیازهای آن‌ها توجهی تمام داشت و برای رفع مشکلات معیشتی آن‌ها تلاش فراوانی می‌کرد. وی همان ‌طور که اشاره شد، پس از سرکوب قیام مسجد گوهرشاد، به تدریس مخفیانه در مدرسه ابدال‌خان روآورد و در زمان تدریس سطح حوزه مشهد، کتاب مشهور «شرح لمعه» را ۶۰ دوره تدریس کرد. میرزا احمد در سال ۱۳۲۰شمسی و پس از سقوط دیکتاتوری رضاخان، به سبب زحماتی که طی ۶سال پیش از آن کشیده ‌بود، از مدرسان برجسته حوزه علمیه مشهد محسوب می‌شد و به تعبیر یکی از شاگردانش، «رُکن رَکین تدریس سطح در حوزه علمیه مشهد» بود. بی‌تردید تلاش‌های گسترده مرحوم میرزا احمد مدرس یزدی در تجدید حیات حوزه علمیه مشهد، نقشی مؤثر و انکارناشدنی داشت.
آن مرحوم در دوران زندگی خود، هیچ ‌گاه زندگی طلبگی را رها نکرد. اهل قناعت بود و تا پایان عمر از وجوهات شرعی استفاده نکرد و هزینه زندگی خود را از محل مزرعه‌ای که به همسرش تعلق داشت، تأمین می‌کرد. تنها در ماه‌های پایانی عمر و از باب ضرورت، ناچار شد در حد رفع نیاز، از وجوهاتی که شرعاً در آن‌ها حقی داشت، استفاده کند. در جلسات درس او، صدها طلبه حضور داشتند و افزون بر این‌ها، به اقامه نماز جماعت در مسجد ملاهاشم نیز می‌پرداخت. این استاد برجسته حوزه علمیه مشهد، سرانجام در ۱۷ ربیع‌الاول سال ۱۳۹۱ / ۲۴ اردیبهشت ۱۳۵۰، در ۸۲سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکرش را پس از تشییعی باشکوه، در رواق دارالسیاده حرم مطهر رضوی به خاک سپردند.

خبرنگار: محمدحسین نیکبخت