به گزارش قدس خراسان آنلاین، هر چند ثانیه یک بار تک سرفه‌ای خشک می‌کند و با نگاه نگران بقیه مسافران اتوبوس مواجه می‌شود، جوری که انگار بخواهد بقیه هم بشنوند ماسکش را مرتب می‌کند و سر صحبت را با من باز می‌کند، می‌گوید: نه کرونا دارم، نه آنفلوآنزا، نه حتی سرما خورده‌ام نگران نباشید، تنها مشکلم همین آسم است که سالهاست اذیتم می‌کند، البته همیشه نه، بیشتر وقتی هوا آلوده باشد اینطوری می‌شوم؛ با مریم که دانشجوی سال سوم ادبیات است حرفمان گل انداخته که دختری چهار پنج ساله با مادرش وارد اتوبوس می‌شود و روی صندلی روبرو می‌نشیند؛ ناخودآگاه حواسمان به او جلب می‌شود، با همان بیان شیرین کودکانه برای مادرش تعریف می‌کند امروز در مهد شعر جدید یاد گرفته و شروع می‌کند به خواندن:
هوای این شهر ما/ همیشه آلوده است / به جای ابر سپید/ در دل آن دوده است/ چشمه جوشان آن/ رفته به دیدار خواب/ پر شده هر گوشه از/ بوی بد فاضلاب/ کاش هوا روز و شب/ سالم و پاکیزه بود/ قلب و نفس هایمان/ خالی از انبوه دود
مریم که دوباره به سرفه افتاده در ایستگاه نزدیک داروخانه پیاده می‌شود تا اسپری آسم بخرد بلکه کمی آرام شود.
سوالاتم را مرور می‌کنم، از اتوبوس پیاده می‌شوم و به سمت اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد راه می‌افتم تا در خصوص الودگی هوا و سایر مسائل این بخش با رییس این اداره صحبت کنم.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با محمد پذیرا، رئیس اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد است.
قدس خراسان: چه تعداد ایستگاه پایش آلاینده‌های جوی در سطح شهر داریم و این ایستگاه‌ها بر چه اساسی مکان یابی شده‌اند؟
پذیرا: در کل ۲۱ ایستگاه پایش آلاینده‌های جوی در مشهد داریم که ۱۰ مورد مربوط به اداره کل محیط زیست و ۱۱ مورد نیز مربوط به شهرداری مشهد است؛ این مکان‌نمایی‌ها بر اساس یک سری مطالعات دانشگاهی در سال ۸۳ یا ۸۴ انجام شده است.
قدس خراسان: دقت عددهای اعلامی توسط ایستگاه‌ها چگونه است و چطور پایش می‌شود؟
پذیرا: به نکته خوبی اشاره کردید، یک نکته خیلی مهم و حساس در خصوص این ایستگاه‌ها، اطلاعات صحیحی است که ایستگاه می‌خواهد نشان بدهد اگر درست کالیبره و راهبری نشود شاخص کیفیتی که توسط ایستگاه اعلام می‌شود دقیق نخواهد بود؛ دقت ایستگاه‌های ما بالای ۹۰ درصد است یعنی اطلاعات داخل سرور تحلیل و در صورت مشکل بررسی می‌شود.
رشد ۴ برابری روزهای پاک در هوای مشهد
قدس خراسان: از ابتدای امسال چند روز هوای پاک داشتیم چند روز قابل قبول چند روز حساس ؟ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به چه صورت است ؟
پذیرا: از ابتدای سال تا امروز( ۲۶آبان ماه) در مجموع ۲۹ روز هوای پاک، ۱۶۲روز هوای قابل قبول، ۴۹ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس و پنج روز نیز در شرایط ناسالم برای کلیه افراد قرار داشته است. آمارها نشان می‌دهد روزهایی که هوای پاک تنفس کردیم نسبت به مدت مشابه سال قبل(۷ روز) بیش از چهار برابر رشد داشته است. همچنین روزهایی که هوای ناسالم برای کلیه افراد داشتیم هم نسبت به مدت مشابه( سال قبل تا این زمان ۲ روز ثبت شده) نیز سه روز افزایش یافته است.
قدس خراسان: آلوده‌ترین روز مشهد در سال گذشته چه روزی ثبت شده است؟
پذیرا: سال گذشته ۱۵ شهریورماه هوای مشهد با شاخص کیفی ۱۶۲ و امسال ۲۱ فروردین با عدد شاخص ۱۷۳ در شایط ناسالم برای کلیه افراد قرار گرفت و آلوده‌ترین روزها بود.
قدس خراسان: با وجود قوانینی که برای کاهش آلودگی هوا داریم چرا وضعیت‌مان مناسب نیست؟ آیا قوانین بازدارندگی کافی ندارد؟ مشکل کجاست؟
پذیرا: یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم تعدد قوانین است، از طرفی این قوانین کارآیی لازم را ندارد، در قوانین فرانسه اگر مشخص شود کارخانه‌ای آلایندگی‌اش از حد مجاز بیشتر است قانون با مدیرعامل آن کارخانه برخورد می‌کند اما در ایران کارخانه را تعطیل می‌کنند و کارگران دچار مشکل می‌شوند؛ در حالی که مدیر یک واحد صنعتی باید به این درک برسد دغدغه‌اش در کنار مسائل مالی باید برای مسائل محیط زیستی و رصد و کاهش آلایندگی هم برنامه داشته باشد؛ روح قوانین در اینجا مناسب نیست. در قانون هوای پاک اگر کارخانه‌ای آلایندگی داشته باشد قبلا محیط زیست می‌توانست راسا اقدام کند اما طبق این قانون باید موضوع در یک کارگروه استانی و گاها ملی بررسی شود؛ در تمام این مدت تا نتیجه بررسی‌ها مشخص شود آلایندگی ادامه پیدا می‌کند، بنابراین فکر می‌کنم باید روح قوانین تغییر کند.
قدس خراسان: استاندارد تعداد ایستگاه به چه صورت است ؟
پذیرا: استاندارد ملی برای این موضوع نداریم اما بر اساس استانداردهای بهداشت جهانی مشهد نیاز به ۱۷ ایستگاه دارد اما در حال حاضر ۲۱ ایستگاه فعال داریم در حالی که تهران با وجود اینکه پایتخت کشور است و مساحت و آلاینده‌های جوی‌اش از مشهد بیشتر است ۲۳ ایستگاه دارد؛ تعداد ایستگاه‌ها در مشهد طوری در نظر گفته شده است که تا یک افق ۲۰ ساله نیاز نداشته باشیم.
ذرات معلق بیشترین سهم آلایندگی مشهد را دارد
قدس خراسان: بر اساس آنچه هر روز پایش می‌کنید، مهمترین آلاینده‌های جوی مشهد چیست؟
پذیرا: مهمترین آلاینده شهر مشهد ذرات معلق ۲.۵ میکرون است که بخشی از آن حاصل سوخت، گازوئیل و گاز خانگی است و ۶۶ درصد دیگر آن هم ورودی و ناشی از وضعیت بیابانی و گردوغبار به شهر است. پژوهشی که برای تهیه سند محیط زیستی مشهد که با همکاری سایر ارگان‌ها انجام دادیم، نشان می‌دهد گردوغبار ورودی مشهد از فاصله ۵۰ کیلومتری شهر می‌آید یعنی یک نسیم ملایم در منطقه ملک‌آباد گردوغبار را به مشهد می‌اورد؛ بعد از ذرات معلق الاینده‌های دیگری مانند ترکیبات ناکس را داریم، هر سوختی که بسوزد NO۲یا ناکس را تولید می‌کند؛ همچنین SOX یا ترکیبات گوگردی که از سوخت‌های گازوئیلی و نیروگاهها به دست می‌آید یا ازن و منوکسید کربن را هم می‌توان نام برد. مطالعات سیاهه انتشار برای بررسی همین موضوعات و روشن شدن سهم هر کدام از عوامل در الودگی هوا انجام شد که برای اولین بار در شهر مشهد انجام شد و الگویی برای دیگر کلانشهرها شد. بر اساس سیاهه انتشار منابع ثابت الودگی شامل کارخانجات، نیروگاهها، پمپ بنزین‌ها به عنوان منابع ثابت در کل ۳۶ درصد و منابع متحرک ۶۴ درصد سهم الودگی را به خود اختصاص داده‌اند به عنوان مثال در بین منابع متحرک ۵ درصد سهم موتورسیکلت‌ها، ۳۳ درصد خودروهای شخصی، ۱۳ درصد کامیون‌ها، ۱.۳ اتوبوسهای شرکت واحد، ۱.۲ درصد سهم تاکسی‌هاست.
قدس خراسان: آیا استاندارد مشخصی برای زمان بروزرسانی سیاه انتشار آلودگی وجود دارد؟
پذیرا: در کشور برای این موضوع استانداردی تعریف نشده اما طبق اعلام سازمان حفاظت محیط زیست امریکا سیاهه انتشار هر چهار سال یک بار باید انجام و بروزرسانی شود که بر همین اساس امسال این موضوع را در دستور کار قرار دادیم و باید فراخوان را انجام دهیم؛ پیش بینی می‌شود تا مهرماه سال ۱۴۰۲ مطالعات سیاهه انتشار بعدی برای مشهد انجام شود.
قدس خراسان: سهم فرودگاه در آلودگی هوای مشهد چقدر است ؟
پذیرا: پایانه‌های زمینی و هوایی و ریلی در کل ۲٫۷ درصد است؛ البته شاید نقش فرودگاه به تنهایی در کل سیاهه انتشار آلودگی هوای مشهد بر اساس محاسبات خیلی کم باشد(حجم آلایندگی فرودگاه ۸۷۶ تن است که در مقابل ۲۴۵ هزار تن حجم کل آلودگی این کلانشهر، ناچیز است) بنابراین به لحاظ مقایسه عددی، بسیار ناچیز است اما اگر به یک هواپیما وقتی از زمین بلند می‌شود دقت کرده باشید متوجه می‌شوید که یک مسیر ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری را در سطوح پایین جو(تروپوسفر) طی می‌کند، پخش این آلودگی ماندگاری خیلی بیشتری از آلودگی سایر وسایل نقلیه دارد. به این موارد در سیاهه انتشار پرداخته نشده بلکه مجموع درصد را تعیین می‌کند نه ماندگاری و میزان آسیب را، به نظر می‌رسد ابتدایی‌ترین کاری که می‌شود برای این موضوع انجام داد این است که مسیر حرکت هواپیما روی سطح شهر نباشد.
قدس خراسان: اینکه گفته می‌شود در مشهد سالانه بالغ بر ۳۰۰ روز وارونگی دمایی یا اینورژن داریم علت چیست؟
پذیرا: خودپالایی هوا یک ظرفیتی دارد که با تعداد جمعیت شهر ارتباط دارد، جمعیت شهر مشهد چند برابر عددی که در طرح‌های تفصیلی پیش‌بینی شده بود افزایش یافت، بنابراین هوا هرچقدر بخواهد در مقابله با اینورژن خودپالایی انجام دهد، نمی‌تواند.
فعالیت ۴۰۰۰ کارگاه غیرمجاز در حریم مشهد
قدس خراسان: در خصوص پیوست زیست محیطی شهر مشهد و کارکردش لطفا توضیح دهید.
:پذیرا در حریم شهر یک سری اتفاقات افتاده و یک سری قوانین و مجوزها و اختیارات در همه زمینه‌ها صادر شده که نباید انجام می‌گرفت. وقتی تا همین چند سال پیش یک دهیار خود را شهردار یک روستا حساب می‌کرد خیلی مسائل به صورت غیرکارشناسی رقم خورد. ما به علت اینکه دغدغه حریم شهر مشهد را داشتیم یک سری اطلاعات در سال ۹۶ تا ۹۷ برداشت کردیم تا بعدا در برنامه‌ریزی‌ها مورد استفاده قرار بگیرد چراکه وضعیت حریم بر شهر مشهد تاثیر دارد. به عنوان مثال ۴ هزار و ۲۰۰ واحد صنایع مجوزدار در حریم شهر وجود دارد در حالی که ۴ هزار واحد هم غیرمجاز فعالیت می‌کنند، رسیدگی و پاسخگویی به این موضوع را صنعت و معدن باید پاسخگو باشد. این پیوست زیست محیطی یک سند مطالعاتی است که برای برنامه‌ریزی‌ها و آینده‌نگری‌ها مدنظر قرار می‌گیرد.
قدس خراسان: مهمترین معضلات محیط زیستی شهر مشهد از نظر شما چیست؟
پذیرا: تاثیرات ثانویه‌ای که کمتر به آنها پرداخته می‌شود مثل کانون‌های گردوغبار اولین نکته‌ای است که در این خصوص می‌توان به آن اشاره کرد. موضوع بعدی آلودگی هواست که بر همه ما تاثیر دارد، البته کیفیت هوا به عوامل خیلی زیادی ربط دارد؛ مواردی مانند اقتصاد، معیشت و استاندارد همه در ان موثر هستند. فرسودگی وسایل نقلیه نیز از جمله مواردی است که در بحث آلودگی هوا موثر است، دو یا سه سال قبل یک تحقیق نشان داد ۱۰ دستگاه خودرو با عمر ۷۶ سال در مشهد وجود دارد! قطعات بی‌کیفیت خودروها هم فاکتور دیگر آلودگی هواست. از دیگر معضلات موجود بحث الودگی و فرسایش خاک است که متاسفانه برای آن قانونی هم نداریم. فاضلاب کشف رود، خاک را الوده می‌کند؛ باید سریعتر برای این موضوع الودگی خاک یک سری پروتکل‌هایی تدوین شود. از دیگر مشکلاتی که فکر می‌کنم مهم است و کمتر به آن توجه شده بحث الودگی صوتی یا به تعبیر سازمان بهداشت جهانی طاعون خاموش است.
تاثیرات آلودگی صوتی از افزایش پرخاشگری تا مرگ زودرس
قدس خراسان: برای بحث آلودگی صوتی چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
پذیرا: سال ۹۶ و ۹۷ پنج ایستگاه سنجش آلودگی صوتی نصب کردیم الان هم ۸ ایستگاه جدید در حال نصب داریم که به زودی اماده افتتاح خواهد شد؛ بعد از نصب ایستگاه‌ها باید نقشه الودگی صوتی را تهیه کنیم؛ بیشترین سهم الودگی‌های صوتی متعلق به حوزه حمل و نقل است و بعد از آن فرودگاه مشهد و کارگاه‌های صنعتی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. وضعیت الودگی صوتی در مشهد حدود ۲۱ تا ۲۲ درصد از حد مجاز کشور(۵۵ دسی بل) بیشتر است.
قدس خراسان: تاثیرات منفی آلودگی هوا را کم و بیش میدانیم اما واقعیت این است که شاید به آلودگی صوتی و اثرات آن بر سلامتی کمتر توجه کنیم، لطفا به تعدادی از آنها اشاره کنید.
:پذیرا جمله تأثیرات آلودگی صوتی بر روی بدن می‌توان به افزایش فشار خون، پایین آمدن آستانه تحمل، پرخاشگری‌ها و افزایش موارد مرگ زودرس اشاره کرد، برای کنترل این نوع از آلودگی باید دستورالعملهایی تدوین و اجرایی شود؛ به عنوان مثال باید معاینه فنی خودروها انجام شود چراکه همانطور که ذکر شد بیشترین الودگی صوتی مربوط به بخش حمل و نقل است. همچنین تست صوت لاستیک‌ها باید در کارخانه انجام شود، مورد دیگر انواع بوقهای گوش‌خراش و سیستم‌های صوتی باید در وسایل نقلیه بررسی و کنترل شود.
:قدس خراسان آلاینده‌ترین خودرو در شهر مشهد بعد از پراید چیست؟
پذیرا: بررسی‌ها نشان می‌دهد در بین خودروهای سواری پراید و بعد از ان پیکان وانت بیشترین الاینده‌ها را وارد هوای شهر می‌کنند. ۹۵ درصد مینی‌بوس‌ها هم در شهر مشهد فرسوده‌اند.
ردزنی خودروهای دودزا با سنسورهای پیشرفته
قدس خراسان: در خصوص برخورد با خودورهای آلاینده و دودزا قانون هوای پاک چه وظیفه‌ای برای شهرداری در نظر گفته است؟
پذیرا: شهرداری در خصوص نوسازی ناوگان وظیفه‌ای ندارد اما یک مجوز کمکی برای انجام یک طرح پایلوت جهت شناسایی خودورهای آلاینده از دادستانی اخذ کرده‌ایم. بنابراین طرح، تعدادی خودروی گشت‌زن در سطح شهر داریم که به شناسایی خودروهایی که آلایندگی‌شان از سطح مجاز معاینه فنی بیشتر باشد می‌پردازند، این کار به وسیله سنسورهایی است که خروجی اگزوز خودروها را آنالیز و مشخص می‌کند؛ هر خودرو چه مقدار آلاینده و از چه نوعی وارد هوای شهر می‌کند. این دستگاه در کارخانه‌های خودروسازی اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از شناسایی خودور مدارکش اخذ می‌شود و دو هفته مهلت برای اصلاح عیب خودور به مالک داده می‌شود. اگر مالک همکاری نکرد اخطار دوم درب منزل ابلاغ می‌شود. عمدتاً تا این مرحله ۹۲ درصد کار انجام می‌شود و افراد همکاری می‌کنند؛ اما آن ۸ درصد باقیمانده را با همکاری معاونت پیشگیری از وقوع جرم با توجه به کمیسیون بند ۲۰ احضار می‌شوند و کسانی که حضور پیدا نکنند به دادستانی معرفی می‌شوند و در ان مرحله با هماهنگی پلیس راهور آن پلاک در کل کشور قفل می‌شود یعنی به عنوان مثال اگر خودرو به هر دلیلی به پارکینگ منتقل شود برای ترخیص باید رضایت شهرداری مشهد را اخذ کند که آن هم فقط با تعمیر و رفع عیب خودرو میسر می‌شود.
این طرح که معروف به سمام است(سامانه مدیریت آلاینده های مشهد) حدود پنج سال در حال اجراست. تجارب جهانی نشان می‌دهد برای یک درصد کاهش آلودگی هوا نیاز حدود ۸۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری است؛ بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد اجرای طرح سمام ۱.۲ درصد آلایندگی هوا را کاهش داده است.
قدس خراسان: وضعیت آلایندگی موتورسیکلت‌ها در شهر چگونه است؟
پذیرا: ۴۰۰ هزار موتورسیکلت در مشهد وجود دارد که بر اساس سیاهه انتشار، ۵.۱درصد از آلودگی هوای شهر سهم این وسیله است که این میزان از آلودگی کل اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها و مینی بوس‌ها بیشتر است، اینها باید معاینه فنی بگیرند.
قدس خراسان: کدام منطقه در مشهد آلودگی هوای بیشتری دارد ؟
پذیرا: در این زمینه ابتدا میانگین دراز مدت را در نظر گرفته زیرا ممکن است یک ایستگاه بنا به دلایل محلی آلوده‌تر باشد اما آنچه مهم است فراوانی روزهای آلوده در یک بازه زمانی درازمدت است و همچنین با تهیه ۸۰ نقشه ماهانه از آلودگی‌ها و ترکیب آن با روش‌های آماری و تحلیل آن به این نتیجه رسیدیم کدام منطقه در مشهد آلودگی بیشتری دارد؛ در این زمینه ابتدا میانگین درازمدت را در نظر گرفته و همچنین با تهیه ۸۰ نقشه ماهانه از آلودگی هوا و ترکیب آن با روش‌های آماری و تحلیل آن به این نتیجه رسیدیم که در مورد مشهد شرق و جنوب شرق را شامل می‌شود که بیشترین بار آلودگی هوا را دارد و بهترین هوا در منطقه غرب و شمال غرب مشهد است که شامل منطقه ییلاقی مثل طرقبه شاندیز و انتهای مناطق ۹ و ۱۰ و ۱۱مشهد است.
قدس خراسان: آمار از خودروهای دودزا در شهر مشهد دارید ؟
پذیرا: در ۶ ماهه اخیر ۱۲ هزار و ۴۵۱ خودرو پایش کردیم که از این تعداد ۴ هزار و ۱۸۰ مورد یعنی حدود ۳۰ یا ۴۰ درصد خودروها دودزا بودند؛ در مجموع می‌توان گفت قریب به ۵۰ درصد خودورهای مشهد معاینه فنی ندارند.
مشهد شبیه ترازوی یک طرفه شده است
قدس خراسان: با توجه به بحث‌های آلودگی هوا در مورد توسعه مشهد به سمت شرق چه نظری دارید؟
پذیرا: مقصد سفر در مجموعه شهری بیشتر مرکز شهر است و از نظر حمل و نقلی نیاز به فکر دارد، جهت کشیدگی به سمت غرب زیاد شده اینکه از مرکز تا غرب ۲۰ کیلومتر مسافت باید طی شود یعنی مشهد شبیه ترازوی یک طرفه شده است، از سوی دیگر شهر به سمت منابع آب‌های زیرزمینی رشد پیدا کرده و با وضعیتی که ما در بحث منابع آبی داریم اتفاق خوبی نیست. رشد مشهد به سمت شرق باعث می‌شود در دراز مدت تعادل شهر حفظ شود و شهر به صورت بهینه گسترش پیدا کند.
قدس خراسان: پروژه کمربند جنوبی مشهد در مطالعات به دلایل محیط زیستی رد شده و از طرفی شورای شهر الان نظرش تکرار مطالعات است، نظر شما در این مورد چیست ؟
پذیرا: در مورد مطالعات باید گروهی وجود داشته باشند که در مورد کار خبره و کاربلد باشند و موضوعات برایشان جا افتاده باشد و فنی کار را بلد باشند مثلاً یک مشاور خارجی گرفته شود چون مشاورهای داخلی تحت تاثیر و وابسته به هم هستند، به عنوان مثال در پروژه زباله سوزی دو مشاور خارجی مطالعات فنی مناسبی انجام دادند و به نتیجه خوبی رسیدیم.
قدس خراسان: چند کانون موش فاضلابی در مشهد داریم ؟
پذیرا: این موضوع را در سال ۹۶ بررسی کردیم و متوجه شدیم ۶۰ کانون وجود دارد که با اقدامات انجام شده الان به ۱۱ کانون فعال کاهش یافته است. این کانون‌ها بیشتر در محدوده مرکزی مشهد وجود دارند. موش‌های فاضلابی که به موش نروژی معروف هستند در عمده کشورهای اروپایی وجود دارند؛ تا زمانی که پسماندهای غذا در دسترس این موجودات باشد، کانون‌های بیشتری پرورش داده می‌شوند. کاهش این تعداد به ۱۰ کانون کار بسیار دشواری است و ما در بهترین حالت فقط میتوانیم تعداد را کنترل کنیم چراکه این حیوان علاوه بر قلمروطلب بودن سیکل زادوولد بسیار عجیب غریبی دارد به طوری که هر یک جفت از آنها می‌تواند به صورت تصاعدی سالانه تا ۲ هزار و ۵۰۰ موش تولید کند.
گفت‌وگو از معصومه مومنیان
انتهای پیام/
نظر شما