به گزارش قدس آنلاین، سال‌هاست که از «مکران» به‌عنوان دروازه بزرگ توسعه ایران یاد می‌شود و دولت‌های مختلف در خصوص اهمیت و ضرورت توجه به این منطقه به عنوان یکی از مهمترین عوامل پیشرفت نه‌تنها این منطقه که سایر نقاط ایران یاد می‌کنند.
وجود ظرفیت ۵۵ درصدی صیادی کشور در منطقه مکران، ظرفیت بی‌نظیر معادن، وجود پتانسیل گردشگری بسیار بالا و قرارگیری بخشی از کریدور شمال- جنوب در این منطقه و دیگر ظرفیت‌های موجود سبب شده توجه به این نقطه، هم مورد توجه اسناد بالادستی قرار گیرد و هم مورد توجه رهبر معظم انقلاب؛ به طوری که ایشان از این منطقه به عنوان یک «گنج پنهان» یاد می‌کنند.
باوجود اینکه سال‌هاست «برنامه جامع توسعه سواحل مکران» در دستور کار قرار گرفته است؛ اما مشاهده می‌کنیم که همچون بسیاری از برنامه‌های توسعه کشور در حد حرف باقی مانده و جلو نرفته است.
«امروز یکی از اولویت‌های دولت جبران عقب ماندگی‌ها و تبدیل سواحل مکران به مرکز مهم اقتصادی و تجاری نه فقط برای استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان، بلکه برای سراسر کشور است» این جمله آخرین تاکیدات حجت الاسلام رئیسی، رئیس جمهور کشورمان است که درخصوص اهمیت و توجه دولت به این منطقه گفته است و تمام نگاه متوجه این است که در پایان دولت سیزدهم آیا شاهد تکانی در حوزه مکران خواهیم بود؟
موقعیت ممتاز و متمایز سواحل مکران
عیسی ابراهیم‌زاده، رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا در این رابطه طی گفت‌وگویی با خبرنگار ما ضمن اشاره به اینکه سواحل مکران بخشی از استان سیستان‌وبلوچستان(چابهار و کنارک) به اضافه بخشی از استان هرمزگان(جاسک) را دربر می‌گیرد، اظهار کرد: این محدوده حدود ۶۰۰ کیلومتر است که بیش از ۳۰۰ کیلومتر آن در سیستان‌وبلوچستان و مابقی آن در استان هرمزگان قرار دارد.
وی ادامه داد: آنچه که این منطقه را نسبت به مابقی ایران متمایز می‌کند این است که این نقطه، تنها بخشی از کشور است که به آب‌های آزاد بین‌المللی(کناره‌های دریای عمان و اقیانوس هند) مرتبط است.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا با بیان اینکه سواحل مکران تنها بنادر اقیانوسی ایران هستند، ابراز کرد: این منطقه بخش‌های مختلف جنوب شرق آسیا را از طریق دریا به خشکی‌های ایران متصل می‌کند و در نهایت از قسمت شمال ایران به آسیای مرکزی و روسیه و در نهایت غرب اروپا متصل می‌کند.
فراهم آوردن زیرساخت‌ها، لازمه بهره‌گیری از ظرفیت اقتصادی مکران
ابراهیم‌زاده لازمه فعال شدن این منطقه را فراهم کردن زیرساخت‌های ترانزیتی خواند و افزود: با فراهم شدن این زیرساخت‌ها می‌توان حلقه مفقوده کریدور معروف شمال- جنوب را تکمیل و از آن طریق روسیه و اروپا را از مسیر ایران به آب‌های آزاد دریای عمان و اقیانوس هند متصل کرد.
وی بر موقعیت ویژه اقتصادی، نظامی، جغرافیایی و توریستی سواحل مکران اشاره و تصریح کرد: این بخش از سرزمین ما، تنها نقطه‌ای از ایران است که کمترین تراکم جمعیتی و در عین حال بیشترین کشش در پذیرش جمعیت و ایجاد انواع صنایع سبک و سنگین آب‌بر را داراست.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا ادامه داد: مشاهده می‌کنید که بخش زیادی از صنایع ما به لحاظ مکان گزینی دچار اشکال هستند مانند صنایع فولاد که بسیار آب‌برند؛ اما عمدتا در نواحی خشک کشور احداث شده‌اند که از نظر آمایش سرزمین بسیار نادرست و اشتباه است. امروز در دنیا صنایع خود را در کنار آب احداث می‌کنند؛ اما در ایران صنایع سنگین و مادر را در استان‌های کم آبی مانند اصفهان، یزد و کرمان احداث و گسترش دادیم که همین امر سبب شده بخش اعظمی از منابع آبی که می‌بایست به شرب و کشاورزی اختصاص می‌یافت، به بخش صنایع اختصاص یابد و همین امر مشکلات و نارضایتی‌های بسیاری را درپی داشته و خواهد داشت.
ابراهیم‌زاده به امکان فراهم آمدن زمینه‌های سکونت و ایجاد و گسترش شهرها در منطقه مکران اشاره و خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه منطقه سیستان‌وبلوچستان و به طور کل جنوب شرق ایران و به‌ویژه سواحل مکران، جزو خالی‌ترین مناطق ایران محسوب می‌شود، بنابراین می‌توانیم صنایع را به این بخش وارد کنیم که هم نزدیک آب است و هم نزدیک به منابع انرژی.
استاد تمام دانشگاه سیستان‌وبلوچستان بیان کرد: باتوجه به اینکه در آستانه تدوین و بررسی برنامه هفتم توسعه هستیم، بنابراین ضروری است در توسعه این منطقه با ایجاد و تمرکز صنایع و سکونتگاه‌های شهری و روستایی توجه ویژه‌ای صورت گیرد، به‌ویژه اینکه رسیدگی به این منطقه هم مورد توجه رهبر معظم انقلاب است و هم مورد توجه اسناد بالادستی.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا با اشاره به پس کرانه‌های خالی و گسترده سواحل مکران و امکان استفاده بهینه از این مناطق، گفت: همچنین این منطقه دارای امکان بسیار بالایی در دستیابی به انرژی پاک خورشیدی است به طوری که می‌توان مزارع گسترده انرژی خورشیدی را در منطقه احداث و از آن، هم در منطقه و هم در دیگر مناطق کشور استفاده و حتی می‌توان امکان صادرات آن را فراهم کرد.
طرح بر زمین مانده راه‌آهن چابهار به زاهدان
ابراهیم‌زاده توسعه بندرگاه‌ها و ساخت اسکله را یکی از مهمترین الزامات برای بهره‌برداری اقتصادی از این مناطق خواند و اظهار کرد: باتوجه به اینکه سواحل مکران سواحلی جوان هستند، بنابراین امکان پهلوگیری کشتی‌های چند ده تنی و حتی چند صد هزار تنی در آنان فراهم است.
وی فراهم کردن تاسیسات دریایی، ساخت انبارها وسردخانه‌های بزرگ و امکانات گمرکی را از دیگر الزامات بهره‌گیری از سواحل مکران برشمرد و تصریح کرد: از دیگر زیرساخت‌هایی که دراین منطقه باید مورد توجه قرار گیرد زیرساخت‌های ریلی است؛ اما مشاهده می‌کنید که حدود ۲۰ سال است طرح راه‌آهن چابهار به زاهدان همچنان برزمین مانده و این درصورتی است که با تحقق این خط راه‌آهن می‌توان آن را به زابل، بیرجند و تربت‌حیدریه و در نهایت آسیای مرکزی متصل کرد و با اتصال ریلی به افغانستان، آسیای مرکزی، روسیه و اروپا به هند، چین و جنوب شرق آسیا؛ تحقق عملی کریدور شمال- جنوب را تثبیت و تسریع بخشید.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا تخصیص اعتبارات به این طرح را بسیار ناچیز دانست و گفت: این خط راه‌آهن عزم و اراده ملی و توجه همه قوای کشور را می‌طلبد، چراکه در صورت تحقق آن کل کشور و همچنین منطقه غرب آسیا و اروپا تا شرق آسیا از منافعش منتفع می‌شوند.
ابراهیم‌زاده تاکید کرد: البته نکته‌ای که در خصوص این خط راه‌آهن وجود دارد این است که نسل امروز راه‌آهن‌ها در دنیا نسل پنجم و ششم و با سرعت ۳۶۰ کیلومتر بر ساعت و به صورت برقی است؛ اما خطوط راه آهن ایران و از جمله چابهار به زاهدان جزو نسل اول و دوم و با سرعت ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت طراحی شده است که می‌طلبد این خط و ادامه آن تا زابل و سپس بیرجند و تربت حیدریه ارتقا یابد و حداقل با دو خط رفت و برگشت جداگانه و با سرعت ۲۶۰ کیلومتر بر ساعت احداث و ارتقا یابد.
وی ساخت بزرگراه هشت بانده را از دیگر ضروریات این منطقه در دو مسیر چابهار به زاهدان و به زابل و سپس تا مشهد و همچنین چابهار به جاسک و بندعباس دانست و ادامه داد: متاسفانه هیچ کدام از این امکانات در منطقه وجود ندارد حتی این منطقه از داشتن بزرگراه چهار بانده که می‌تواند در رابطه با بهره‌گیری از امکانات اقتصادی منطقه گام مهم تلقی شود نیز بی‌بهره است.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا نبود فرودگاه در منطقه را یکی از مشکلات زیرساختی سواحل مکران خواند و گفت: احداث فرودگاه بین‌المللی در چابهار و جاسک از دیگر ضروریات منطقه است، البته یک فرودگاه کوچک نظامی در بندر کنارک وجود دارد که کفایت نمی‌کند.
موقعیت ویژه توریستی سواحل مکران
ابراهیم‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود به موقعیت ویژه توریستی منطقه اشاره و خاطرنشان کرد: مکران دارای سواحل بسیار بکری است. از گواتر(حدود ۸۰ کیلومتری شرق چابهار) که در کنار مرز پاکستان است و جاسک و بندرعباس که دارای ساحلی شنی با آب‌های پاک که برای هر نوع برنامه‌ریزی به‌منظور جذب توریست، آماده است.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا وجود کوه‌های مریخی، جنگل‌های مانگرو، گِلفشان‌ها و باغ‌های گرمسیری را از دیگر جذابیت‌های منحصربه فرد گردشگری منطقه برشمرد و اضافه کرد: می‌توانیم با فراهم کردن امکانات در این منطقه، جمعیت ۲۷ کشور حوزه اقیانوس هند(اتحادیه آیورا) و به‌خصوص هند و چین را به منطقه بکشانیم. حتی چنانچه یک درصد از جمعیت چین و هند را هم به منطقه جذب کنیم این توریست‌ها می‌توانند سهم قابل توجهی در درآمدزایی ارزی و توسعه اقتصادی منطقه و کشور داشته باشند.
وی ادامه داد: به خصوص در فصل پاییز و زمستان که اروپا و آمریکا و بسیاری از دیگر بخش‌های نیمکره شمالی زمین، پوشیده از برف، باران و یخبندان است، در سواحل مکران می‌توان شنا و انواع تورها و ورزش‌ها آبی و غیره را برگزار کرد که این شرایط می‌تواند برای توریست‌ها بسیار جذاب و برای ایران و منطقه درآمدزا باشد.
ظرفیت منطقه مکران در تبدیل شدن به هاب انرژی، گردشگری، معدن و شیلات
استاد تمام دانشگاه سیستان‌وبلوچستان در بخش دیگری از سخنان خود به تبدیل شدن این منطقه به یک هاب انرژی اشاره کرد و گفت: امروز بحث صادرات و واردات ما متمرکز در جزیر خارک است که در خلیج فارس وجود دارد؛ اما دریای عمان باتوجه به اینکه دریایی آزاد است، در زمان جنگ و صلح قوانین و مقررات خاص خود را دارد.
سواحل مکران، ایران را از تنگنای تنگه هرمز رها می‌کند
ابراهیم‌زاده ضمن تاکید بر اینکه سواحل مکران ایران را از تنگنای تنگه هرمز و پس‌کرانه‌های آن در خلیج فارس رها می‌کند، خاطرنشان کرد: در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، شاهد بودیم کشتی‌ها و نفتکش‌های ایران در خلیج فارس مورد تجاوز و حمله قرار می‌گرفتند؛ اما کشتی‌ها در دریای عمان چون قوانین بین‌المللی بر آن حاکم است در زمان جنگ و صلح به‌هیچ وجه مورد تعرض قرار نمی‌گیرند که این یک ظرفیت بسیار بالا را به‌عنوان عمق استراتژیک ایران، برای ما فراهم می‌کند.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا با بیان اینکه مکران امکان تجارت انرژی و سایر محصولات ایران در آب‌های بین المللی را فراهم می‌کند، گفت: همچنین باتوجه به فراهم بودن زمین به‌نسبت زیادی در این منطقه، می‌توان بسیاری از تاسیسات پتروشیمی را در منطقه احداث و با انتقال خطوط نفت و گاز به این منطقه، در همینجا تبدیل به فرآورده‌های پتروشیمی و سپس این فراورده را با ارزش افزوده بالا صادر و در نهایت به معنی واقعی کلمه تبدیل به هاب انرژی در منطقه غرب آسیا شویم، ضمن اینکه این منطقه توان ترانزیت و سوآپ انرژی منطقه آسیای مرکزی را نیز داراست.
وجود بیش از ۷۰ درصد بخشی از آبزیان در منطقه
استاد تمام دانشگاه سیستان‌وبلوچستان به ظرفیت منطقه برای تبدیل شدن به هاب شیلات، گردشگری و معدنی اشاره و اظهار کرد: بیش از ۷۰ درصد بخشی از آبزیان به ویژه در بحث میگو و خاصتا میگوی لابِستِر در این منطقه وجود دارد. امروز ژاپن، چین، مالزی و دیگران در این منطقه کشتی‌های خود را مستقر و در همان منطقه ماهی‌گیری انجام و در همان کشتی این آبزیان را بسته‌بندی و بعضا تبدیل به کنسرو و در نهایت صادرات می‌کنند، آیا ما نمی‌توانیم از این توان در سواحل‌مان بهره ببریم؟!
ابراهیم‌زاده با بیان اینکه همچنین ۷۰ تا ۸۰ نوع ماده معدنی در سیستان‌وبلوچستان وجود دارد که بعضا مثل آنتیموان، کرومیت، طلا، مس، آهن و غیره از نظر میزان ذخیره و عیار آن، بسیار منحصربه‌فرد هستند؛ اما مورد توجه قرار نگرفته‌اند و لازم است که بیش از پیش به احیا و بهره‌برداری از آنان اقدام شود، گفت: به‌گفته رهبر معظم انقلاب، منطقه سیستان‌وبلوچستان«گنجی پنهان» است که در حوزه‌های مختلف اقتصادی و صنعتی می‌تواند اشتغال‌زایی گسترده‌ای هم برای مردم استان و هم برای مردم سایر استان‌ها فراهم کند.
رئیس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا در بخش پایانی سخنان خود تاکید کرد: امکانات بسیار زیادی در این سواحل وجود دارد؛ اما تا زمانی که ارتباط ساحل با پس کرانه‌ها برقرار نباشد نمی‌توان اقدام جدیدی انجام داد. بهره‌گیری از مزیت‌های اقتصادی این مناطق نیازمند یک عزم و اراده ملی و عطف توجه تمامی دستگاه‌ها است. امروز منطقه مکران دارای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه‌ای است که به فعلیت رساندن این ظرفیت‌ها توجه مسئولان و عزم ملی را می‌طلبد.
خبرنگار: فرزانه زراعتی
نظر شما