امروز تقریباً ۱.۵سال از فرار اشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان (۲۴ مرداد ماه ۱۴۰۰) و تسلط دوباره طالبان بر کابل می‌گذرد. در حالی که جامعه جهانی منتظر بود این گروه در راستای کسب مشروعیت جهانی با فاصله‌گیری از اقدامات ارتجاعی گذشته تحصیل تمامی دختران در افغانستان را آزاد کند، اما نه تنها این اتفاق روی نداد بلکه روز سه‌شنبه گذشته نامه‌ای به امضای ندا محمد ندیم، وزیر تحصیلات عالی دولت طالبان خطاب به تمام دانشگاه‌های دولتی و خصوصی منتشر شد که در آن خواستار جلوگیری از تحصیل دختران شده است.

طالبان روز گذشته نیز کار زنان در مؤسسه‌های غیردولتی را ممنوع اعلام کرد. این تصمیم‌ها، ضربه‌ای سهمگین به حقوق دختران و زنان تحت حاکمیت طالبان محسوب می‌شود و نقدهای شدیدی را علیه این گروه به همراه داشته است. تصمیم طالبان البته با واکنش‌های گسترده بین المللی روبه‌رو شده است. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز دو روز پیش با ابراز تأسف از این خبر تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران امیدوار است مسؤلان ذی‌ربط کشور افغانستان سریعاً با رفع موانع، زمینه ازسرگیری تحصیل دانش آموزان و دانشجویان دختر این کشور را فراهم آورند. حال اینکه تصمیم طالبان در این زمینه منبعث از چه چیزی بوده و این رویکرد چه پیامدهای داخلی و خارجی برای افغانستان خواهد داشت موضوعی بسیار مهم به نظر می‌رسد.

انزوای عملی ۵۰ درصد جامعه
دکتر ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین کشورمان در افغانستان در گفت‌وگو با قدس موضع اخیر مسئول تحصیلات تکمیلی دولت موقت کابل درباره جلوگیری از ادامه تحصیل دختران دانشجو را یک موضوع قابل پیش‌بینی می‌داند، چرا که مخالفت این گروه با حضور زنان در جامعه و تحصیلات آن‌ها، پشتوانه ایدئولوژیک دارد و این مسئله تأیید می‌کند طالبان همان طالبان دوره پیش است. وی در این باره ادامه داد: واقعیت این است چنانچه قرار باشد زنان تحصیل کنند این تحصیلات به نقش‌آفرینی در شئون مختلف اجتماعی مبدل خواهد شد در حالی که طالبان آمادگی لازم را برای حضور زنان در جامعه ندارند. اگر قرار بود این اتفاق بیفتد در تعامل با سایر اقوام و گروه‌های سیاسی و اجتماعی هم می‌توانستند این کار را انجام دهند. از زمان سر کار آمدن طالبان، آن‌ها حتی حاضر نشدند دولت فراگیر تشکیل دهند.
وی در پاسخ به این پرسش که این رویکرد می‌تواند سبب افزایش درگیری‌های داخلی در افغانستان شود هم گفت: طالبان از زمان روی کار آمدن، سایر اقوام و گروه‌ها و جریان‌های سیاسی را منزوی کرده‌اند و اکنون هم با زنان این‌گونه برخورد می‌کنند و عملاً ۵۰درصد جامعه را هم در انزوا فرو می‌برند. آن‌ها تاکنون سعی کرده‌اند از خود چهره دیپلماتیک و معتدل نشان دهند اما رویکرد کنونی خلاف این مسئله را ثابت و موضوع شناسایی طالبان را جدی‌تر کرده و مشروعیت آن‌ها را زیرسؤال خواهد برد. ظهره‌وند تصریح کرد: غرب البته اساساً طالبان را با همین رویکرد می‌خواهد. ما دو صحنه مجزا را در کنار هم می‌بینیم. از یک طرف، ایران که زنان ۵۰درصد موقعیت‌های اجتماعی را در اختیار دارند آن وقت بحث زن، زندگی و آزادی را برایش مطرح‌ و تلاش می‌کنند اغتشاش راه بیندازند ، از طرف دیگر دست طالبان را با این مدل عملکرد باز گذاشته‌اند و به اظهار تأسف بسنده می‌کنند.

احتمال افزایش اختلافات درونی طالبان
روحی صفت، سرپرست پیشین سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در مزار شریف هم معتقد است تصمیم اخیر بازتاب بسیار بدی داشت و نشان داد طالبان مایل نیست تغییر کند و اگر آن‌ها پیش از رسیدن به حکومت شعارهایی را مطرح می‌کردند این شعارها صرفاً تبلیغاتی بوده است. محسن روحی‌صفت در این باره می‌گوید: ما شاهد افزایش اختلافات در جبهه درون طالبان خواهیم بود و پیش‌بینی می‌شود اختلافات تشدید شود، هرچند اکنون نیز این زمینه وجود دارد. پیشتر هم دودستگی میان سران این گروه بر سر تحصیل دختران وجود داشت و تصمیم اخیر به این نزاع دامن خواهد زد. از نگاه دیگر نیز باید گفت درست است که مردم در دوره حضور طالبان از نظر امنیتی وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند ولی بسیاری از خواسته‌های آن‌ها تأمین نشده است. همین موضوع در کنار افزایش مشکلات اقتصادی و معیشتی سبب شده شاهد مخالفت مردم و افزایش نارضایتی در کشور همسایه‌مان باشیم.
روحی صفت با بیان اینکه بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی بر این باور بودند طالبان تغییر نکرده‌اند ولی تلاش کردند در یک جنبه پراگماتیک در سیاست‌های خود مبتنی بر خوش‌بینی، این طور وانمود کنند که تغییراتی رخ داده، افزود: تشکیل نشدن دولت فراگیر به عنوان یک خواسته جهانی از طالبان و همچنین رویکرد یاد شده سبب از بین رفتن خوش‌بینی‌ها در مورد آینده افغانستان شده و این، چالش‌های بسیاری به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر هم طالبان توسط سازمان ملل تحریم شده و حتی سفرهای مقامات این گروه به خارج از کشور هم تحریم است. آمریکا هم با سوءاستفاده از این شرایط بخش بزرگی از اموال مردم افغانستان را بلوکه کرده و حال رویکرد یکجانبه فشار بر طالبان را افزایش داده و تنها طرف بازنده در این شرایط، مردم افغانستان خواهند بود.

خبرنگار: زینب اصغریان